Ulica Zakroczymska w Warszawie

---

Historia

Ulica Zakroczymska ma długą i bogatą historię, sięgającą czasów średniowiecznych. W swoim początkowym etapie była częścią traktu prowadzącego do Zakroczymia oraz dalej do Torunia, co przyczyniło się do nadania jej różnych nazw, w tym Trakt Zakroczymski, ulica Toruńska oraz Błońska – ostatnia z nich odnosiła się do pobliskich błoni mieszkańców Nowej Warszawy. Ulica ta rozciągała się z obszaru Starej Warszawy, kierując się w stronę Marymontu, aż do miejsca, gdzie można było przeprawić się na Zakroczym.

W bliskiej okolicy znajdowało się cenione źródło wody pitnej, znane już od XV wieku, które zostało obudowane w połowie XVIII wieku. W lat 1770–1772 zrealizowano tam murowane ujęcie, które zyskało miano Zdroju Królewskiego.

Od zarania istnienia ulica Zakroczymska była znana z nieuporządkowanej zabudowy drewnianej. W 1621 roku, w wyniku usypania Wału Zygmuntowskiego, ulica została podzielona na dwie części na mocy decyzji króla Zygmunta III Wazy. W 1646 roku w pobliżu początku ulicy, gdzie krzyżowała się z obecną ul. Franciszkańską, franciszkanie rozpoczęli budowę swojego klasztoru. Pierwotny był drewniany, ale w latach 1679–1691 zamieniono go na obecny kościół św. Franciszka, którego projekt wykonany został przez Jana Chrzciciela Ceroniego, a po jego śmierci kontynuowali prace Józef Fontana i jego syn Jakub. To właśnie Jakub zbudował również swoją kamienicę, która przetrwała do dzisiaj pod numerem 2, na rogu z ul. Kościelną.

W XVII wieku przy ulice Zakroczymskiej osiedlali się różnorodni możni, budując swoje rezydencje. Dwór swój wzniosł starosta generalny żmudzki Hieronim Wołłowicz, a wileński kasztelan Mikołaj Sapieha zbudował dostojną siedzibę. Do grona właścicieli dołączyła również starościna wyszogrodzka Małgorzata Kotowska, a w wieku XVIII pojawiły się murowane pałace, które wzbogaciły architekturę tego miejsca – między innymi odpowiednie siedziby stworzył Jan Fryderyk Sapieha oraz Stanisław Lubomirski, który później odsprzedał swoją nieruchomość Władysławowi Gurowskiemu.

W latach 1750-1760, przy udziale Komisji Brukowej, ulica Zakroczymska została wybrukowana, a na przepływającej rzecze Bełczącą zbudowano most. Tylne, gospodarcze części zabudowy nieparzystej strony ulicy wytyczały granicę Nowego Miasta, które rozciągało się do nieistniejącej już ulicy Spadek oraz Zdroju Królewskiego.

W latach 1810–1816 pałac Sapiehów był wynajmowany przez Dyrekcję Inżynierów Komisji Rządowej Wojny, przekształcony na koszary Czwartaków (znane również jako Koszary Sapieżyńskie) i na stałe nabyty od Franciszka Sapiehy w 1817 roku. Prace architektoniczne nad jego przebudową prowadził architekt Wilhelm Henryk Minter, który nadał budynkowi klasycystyczny styl.

Po utworzeniu koszar przy Zakroczymskiej zaczęto wznosić domy dla oficerów. Niestety, częściowa zabudowa końcowego fragmentu ulicy, za ul. Wójtowską, została zniszczona w latach 1832 i 1851 z powodu budowy esplanady Cytadeli Warszawskiej oraz lunety Władymir.

Mimo zmian, ulica rysowała swój bieg aż do Wrót Aleksandryjskich, chociaż od połowy XIX wieku zaczynała stopniowo pauperyzować. Jej mieszkańcy, w przeważającej mierze biedni Żydzi, trudnili się drobnym rzemiosłem oraz handlem. Warto odnotować pozytywne wydarzenia, takie jak otwarcie na Zakroczymskiej zakładów graficznych Concordia na początku XX wieku, oraz stworzenie w 1925 roku miejskiego parku Traugutta wokół lunety Władymir.

W około 1908 roku, po zbudowaniu Drugiego Mostu Kolejowego na Wiśle, nad tym odcinkiem ulicy w pobliżu Cytadeli Warszawskiej zbudowano wiadukt kolei obwodowej.

W latach 1925–1929, u zbiegu z ul. Sanguszki, na podstawie projektu Antoniego Dygata wzniesiono gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, która była ostatnią inwestycją w tym rejonie do okresu powojennego.

Uchwałą Rady Miejskiej z 27 września 1926 nadano końcowemu odcinkowi ulicy od wiaduktu kolejowego do bramy Cytadeli Warszawskiej nazwę ulicy Jana Jeziorańskiego, a także zmieniono nazwę bramy, zamykającej ulicę, z Wrót Aleksandryjskich na Bramę Nowomiejską.

W 1944 roku znaczna część zabudowy została zniszczona. W latach 1945–1956 odbudowano kościół pw. św. Franciszka. Pierwsza msza święta przed ocalonym obrazem św. Antoniego Padewskiego odbyła się tam już 21 stycznia 1945. Autorem tego barokowego dzieła namalowanego w 1664 roku był najprawdopodobniej malarz królewski Mathias Kargen.

Resztę zabudowy przywrócono do życia w latach 1953–1954, a pałac Sapiehów odrestaurowano w latach 1951–1956. Zachodnią pierzeję ulicy wzbogacono o nowe kamieniczki, utrzymane w zabytkowym stylu.

Na mocy uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 16 listopada 1989 roku, odcinkowi ulicy między ulicą Mariana Buczka a Bramą Nowomiejską Cytadeli Warszawskiej przywrócono nazwę ulica Jana Jeziorańskiego.

Ważniejsze obiekty

Ulica Zakroczymska w Warszawie kryje w sobie wiele interesujących miejsc o bogatej historii i wyjątkowej architekturze. Oto niektóre z najważniejszych obiektów, które warto zobaczyć podczas spaceru w tym rejonie:

• Kościół św. Franciszka, znany ze swojej pięknej bryły oraz niezwykłych detali architektonicznych,
• Kamienica Jakuba Fontany, która zachwyca elegancją i historycznym charakterem,
• Pałac Sapiehów, niegdysiejsza siedziba arystokracji,
• Park Romualda Traugutta, oaza spokoju w sercu miasta,
• Zdrój Królewski, który przyciąga miłośników historii i architektury,
• Fort Legionów Cytadeli Warszawskiej, przykład militarnej architektury z przeszłości,
• Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych, ważny punkt na mapie polskiego rzemiosła.

Każdy z tych obiektów ma swoje unikalne cechy, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Ulice Zakroczymskiej tętnią życiem, co czyni je idealnym miejscem na odkrywanie warszawskiej kultury oraz historii.

---

Oceń: Ulica Zakroczymska w Warszawie

---