Franciszek Sapieha, znany pod herbem Lis, urodził się 28 sierpnia 1772 roku w Warszawie, natomiast zmarł 30 maja 1829 roku w Dereczynie. Był on nie tylko generałem artylerii litewskiej, ale również osiągnął stopień generała lejtnanta oraz pełnił funkcję dyrektora bezpłatnego dyrekcji biletów skarbowych podczas insurekcji kościuszkowskiej.
W swoim życiu politycznym, Sapieha pełnił także rolę marszałka szlachty w guberni mińskiej oraz konsyliarza powiatu słonimskiego w czasie konfederacji targowickiej w 1792 roku. Jego zasługi zostały docenione, gdyż w 1793 roku otrzymał odznaczenia takie jak Order Orła Białego oraz Order Świętego Stanisława.
Życiorys
Franciszek Sapieha, syn Aleksandra Michała oraz Magdaleny z Lubomirskich, miał niezwykle ciekawe i złożone życie. Jego matka, ze względu na swoje wpływy na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego, pełniła rolę kochanki króla, co miało swoje konsekwencje w rodzinnych relacjach. W okresie dzieciństwa wychowywał się w Puławach razem z młodymi Czartoryskimi.
W wrześniu 1792 roku złożył przysięgę jako konsyliarz konfederacji targowickiej. Uczestniczył w poselstwie dziękczynnym do Katarzyny II, jednak jego rola w tamtym wydarzeniu była marginalna. Jako członek sprzysiężenia powstańczego z 1794 roku, był świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń. Po tym, jak jego daleki kuzyn, Kazimierz Nestor Sapieha, odmówił dowództwa w powstaniu na Litwie, Tadeusz Kościuszko 14 kwietnia 1794 roku napisał list do Franciszka, nakłaniając go do objęcia tego stanowiska. Pomimo, że list ten trafił w rosyjskie ręce, wiadomość dotarła jednak do Franciszka, który mimo wszystko odmówił.
Świadomy swoich ograniczeń, 2 maja wystąpił z prośbą do Kościuszki o zdjęcie z funkcji generała dywizji, co uzyskał 14 maja. Po serii reorganizacji w dywizji i nieudanych kampaniach wojskowych, 8 czerwca wycofał się z wojska. Po klęsce powstania, 3 grudnia 1794 roku, w Warszawie złożył na ręce rosyjskiego generała von Buxhoevdena zapewnienie o niepodejmowaniu walki przeciwko Rosji. Późniejsze relacje z Nikołajem Repninem doprowadziły do jego amnestii.
Franciszek był uczestnikiem koronacji cara Pawła I w 1797 roku, po czym zniknął z życia publicznego. Jego życie stało się celem podróży po Europie, a styl życia daleki był od rygoru, co prowadziło go do licznych długów. W latach 1825–1829, na jego plenipotencji, pomagał mu Paweł Edmund Strzelecki, dzięki któremu udało się uratować majątek Franciszka przed licytacją. Strzelecki zgromadził również środki na przyszłe studia i podróże.
Franciszek Sapieha odszedł z tego świata 30 maja 1829 roku w Dereczynie. Pozostawił po sobie syna, Eustachego Kajetana.
Przypisy
- Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008 r., s. 272.
- Akty powstania Kościuszki, t. III, Wrocław-Kraków 1955 r., s. 383.
- Złota księga szlachty polskiej, r. XII, Poznań 1890 r., s. 150.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Stefan Inis | Tadeusz Śmigielski | Jan Stamieszkin | Roman Borzęcki | Stanisław Szablewski | Andrzej Samsonowicz | Ryszard Grosset | Michał Gedeon Radziwiłł | Jan Stefańczak | Janusz Gaładyk | Roman Starzyński | Leon Wrzosek | Sławomir Żakowski (generał) | Leszek Krzemień | Stanisław Krawczyk (pułkownik) | Kazimierz Cetnarowicz | Marian Mostowiec | Michał Sikorski (podpułkownik) | Zbigniew Madaliński | Michał HeydenreichOceń: Franciszek Sapieha (1772–1829)