Marek Leykam

---

Życiorys

Marek Leykam przyszedł na świat w rodzinie, gdzie jego ojcem był prof. Jan Piotr Lewiński, znany geolog, a matką Elżbieta z Milewskich. Swą edukację rozpoczął w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie uczył się od 1919 do 1927 roku. W tym samym roku z powodzeniem zdał egzamin dojrzałości. Dodatkowo, w roku szkolnym 1925/1926 uczęszczał na kurs wieczorowy do Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa przy placu Teatralnym, a w roku 1926/27 kontynuował naukę na kursie zaocznym, a później stacjonarnym w Szkole Sztuk Pięknych.

Po ukończeniu studiów, aż do wybuchu II wojny światowej, Marek Leykam aktywnie zajmował się publicystyką. Jego prace były publikowane w pismach takich jak „Arkadach”, „Architekturze i Budownictwie” oraz „Plastyce”. W 1933 roku rozpoczął projektowanie, wygrywając konkurs na mały drewniany dom jednorodzinny, zorganizowany przez BGK, dotyczący wzorowych typów budownictwa mieszkaniowego. Dwa lata później, w 1935 roku, współpracował z prof. Mieczysławem Kotarbińskim z warszawskiej ASP w konkursie na projektowanie przestrzeni w Zułowie, miejscu narodzin Józefa Piłsudskiego. Oferowany pomysł miał na celu stworzenie parku romantycznego.

W 1936 roku zdobył aż dwie drugie nagrody w różnorodnych konkursach: pierwszą za projekt meczetu, a drugą (wraz z Marianem Spychalskim) za rozplanowanie Mola Południowego oraz terenu wokół niego, a także za szkicowy projekt Żeglarskiego Ośrodka Morskiego w Gdyni. Rok później, w 1938 roku, zajął czwarte miejsce w konkursie na projekt gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego w Poznaniu, który zamierzano wznosić przy placu Wolności.

Po zaciętych walkach we wrześniu 1939 roku w Polsce oraz po udziale w kampanii we Francji w 1940 roku, Marek Leykam znalazł się w Szwajcarii, gdzie razem z 2 Dywizją Strzelców Pieszych został internowany przez pięć lat. W tym czasie obronił doktorat na Politechnice w Zurychu, koncentrując się na tematyce sztuki liturgicznej. W 1943 roku w Szwajcarii ukazała się książka, którą współtworzył, poświęcona artystycznej i literackiej twórczości żołnierzy DSP, zatytułowana „Na postoju”. Publikacja ta zawierała, między innymi, fotografie kaplicy zuchwilskiej na cmentarzu w Solurze, zaprojektowanej przez Marka Leykama.

Po powrocie do Polski, od września 1947 roku, pełnił rolę wykładowcy historii architektury średniowiecznej, a od jesieni 1949 roku kierował Katedrą Budownictwa Użyteczności Publicznej na Politechnice Szczecińskiej. Jego praca obejmowała planowanie przestrzenne oraz działalność w biurach projektowych. Leykam był również autorem projektów obiektów użyteczności publicznej oraz zakładów przemysłu ciężkiego i motoryzacyjnego. Często tworzył dokumenty dotyczące konkursów oraz skrypty poświęcone historii architektury średniowiecznej.

Zmarł i został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 9-1-5).

Małżeństwo

25 kwietnia 1935 roku Marek Leykam ożenił się z Kazimierą, z domu Plewińską.

Projekty powojenne

Architektura, którą Marek Leykam tworzył po zakończeniu II wojny światowej, zyskała miano „żyletkowców”. Były to pionierskie w Polsce realizacje, które ukazały nowATORSKIE podejście do struktury architektonicznej. Wyrażały spójną wizję projektowania, obejmującą różnorodne elementy nie tylko budynków, lecz całej przestrzeni architektonicznej.

W Warszawie wyróżnia się kilka kluczowych żyletkowców:

• Gmach Informacji Wojskowej (Ministerstwa Obrony Narodowej) przy ul. Chałubińskiego 3a, zbudowany w latach 1947–1950,
• Gmach NIK/Centrali Zaopatrzenia Przemysłu Hutniczego i Węglowego znajdujący się przy ul. Marszałkowskiej 82/84, zrealizowany w latach 1946, 1950–1952,
• Gmach Państwowego Instytutu Geologicznego, usytuowany przy ul. Rakowieckiej 4, którego budowa trwała od 1949 do 1955,
• Centrala Biura Studiów i Projektów Budownictwa Przemysłowego, zlokalizowana przy ul. św. Barbary 1, zbudowana w latach 1950–1952.

Do realizacji Leykama należy również budynek znajdujący się przy ul. Wspólnej 56 oraz pierwszy wieżowiec w prawobrzeżnej Warszawie usytuowany przy al. Jerzego Waszyngtona 2b, który przeszedł później przebudowę. Projektował również układ architektoniczny ronda Waszyngtona oraz nie zrealizowany Łuk Zwycięstwa nad Faszyzmem, który planowano umiejscowić w Ogrodzie Saskim.

Wśród najważniejszych dzieł stworzonych według jego projektu znajdują się:

• Powszechny Dom Towarowy (Dom Towarowy Okrąglak) w Poznaniu, zbudowany w 1949 roku,
• Stadion Dziesięciolecia, dla którego projektantami byli Jerzy Hryniewiecki oraz Czesław Rajewski,
• Biurowiec Prezydium Rządu usytuowany przy ul. Wspólnej 62 w Warszawie (zrealizowany w 1952), który w 2011 roku przeszedł gruntowną modernizację pod kierunkiem arch. Andrzeja Skopińskiego, z zachowaniem elewacji oraz wewnętrznej rotundy,
• Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu, z okresu 1965–1972,
• Dom PTTK, obecnie znany jako hotel Starzyński, znajdujący się przy ul. Piekarskiej 1 w Płocku,
• współpraca przy projekcie związanym z Wystawą Ziem Odzyskanych we Wrocławiu.

W zakresie obiektów użyteczności publicznej Leykam zajmował się również:

• budową basenu Legii przy ul. Łazienkowskiej 3,
• Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Nałęczowie.

Podczas swojej kariery, która trwała prawie 22 lata, pracował jako architekt infrastruktury przemysłowej, zanim przeszedł na emeryturę. Zrealizował liczne projekty zakładów przemysłowych, w tym:

• rozbudowę FSO na Żeraniu,
• rozbudowę fabryki ciągników „Ursus”,
• rozbudowę przemiałowni cementu na Żeraniu,
• Fabrykę Samochodów Ciężarowych w Lublinie,
• Fabrykę Samochodów Małolitrażowych w Tychach,
• Fabrykę Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej,
• Zakład Sprzętu Motoryzacyjnego „Polmo” mieszczący się w Praszce koło Wielunia,
• Fabrykę Części Samochodowych w Siedlcach,
• Odlewnię w Skoczowie.

Ordery i odznaczenia

Marek Leykam, jako osoba o znaczących osiągnięciach, został uhonorowany szeregiem prestiżowych odznaczeń, które odzwierciedlają jego wkład w życie społeczne i polityczne. Wśród jego wyróżnień znajdują się:

• krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• srebrny Krzyż Zasługi (przyznany 20 września 1951 roku),
• medal 10-lecia Polski Ludowej (otrzymany 23 maja 1955 roku),
• krzyż wojenny z gwiazdą (przyznany przez Francję),
• krzyż kombatanta (wręczony przez Francję),
• medal Uciekinierów z Niewoli (przyznany przez Francję).

---

Oceń: Marek Leykam

---