Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie

---

Przebieg

Ulica Żwirki i Wigury swoją trasę rozpoczyna w okolicach lotniska Chopina, prowadząc w kierunku północnym. Prowadzi przez ulice Komitetu Obrony Robotników oraz Astronautów, a następnie przechodzi pod wiaduktem ulic Franciszka Hynka (po lewej stronie) oraz ulicą Sasanki (po prawej stronie). Następnym punktem na trasie jest skrzyżowanie z ulicą 1 Sierpnia. Tuż za nią znajduje się wiadukt kolejowy nad linią numer 8, łączącą Warszawę i Kraków, znaną jako linia radomska.

Po przejechaniu wiaduktu, ulica krzyżuje się kolejno z Racławicką, Pruszkowską, Księcia Trojdena, Stefana Banacha, Rokitnicką oraz Ilji Miecznikowa. Ulica kończy swój bieg na ul. Wawelskiej, gdzie tworzy rondo z centralnie umiejscowionym Pomnikiem Lotnika. W wyniku zmian organizacji ruchu w 1988 roku, wschodnia nitka ulicy między ul. Miecznikowa a ul. Wawelską została przesunięta bardziej na wschód, kierując się w stronę ul. Andrzeja Krzyckiego, natomiast zachodnia pozostała oczywiście na przedłużeniu ul. Raszyńskiej. Fragment wschodniej nitki, który pozostał, obecnie służy jako parking.

Na początkowym odcinku, do linii kolejowej nr 8, ulica Żwirki i Wigury znajduje się w dzielnicy Włochy. Następnie, aż do ul. Banacha, stanowi granicę pomiędzy dzielnicami Ochota (po stronie zachodniej) oraz Mokotów (po stronie wschodniej). Od ul. Banacha do ul. Wawelskiej cała ulica leży w granicach Ochoty.

Droga, która została wytyczona przed II wojną światową w kierunku lotniska na Okęciu, miała przedłużenie na południe, otaczając od wschodu pole wzlotów i prowadząc do rejonu zakładów PZL, w obrębie dzisiejszych ulic Paluch i Wieżowej. Ten odcinek był na mapach Warszawy oznaczany jako ulica Paluch, ostatecznie jednak musiał zostać zlikwidowany w wyniku rozbudowy lotniska. Mimo to, aż do początku XXI wieku na Paluchu funkcjonował adres Żwirki i Wigury 2, używany przez jednostkę wojskową oraz przyległy do niej budynek mieszkalny (obecnie Paluch 5). W związku z tym odcinek dojazdowy z ul. Paluch bywał czasem na mapach podpisywany jako ulica Żwirki i Wigury.

Historia

Ulica Żwirki i Wigury, która powstała na mocy projektu Antoniego Jawornickiego, została zaprojektowana jako istotna droga szybkiego ruchu. Jej celem było połączenie Portu Lotniczego Warszawa I z dawnym lotniskiem mokotowskim zlokalizowanym na Polu Mokotowskim. Budowa tej arterii drogowej związana była z organizacją zawodów lotniczych, znanych jako seria Challenge. Po oszałamiającym sukcesie Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury w zawodach z 1932 roku, w Polsce miały odbyć się kolejne zawody Challenge w 1934 roku.

W ciągu zaledwie dwóch lat udało się zrealizować wersję prowizoryczną tej ulicy, która była jednopasmową drogą brukowaną kamieniami granitowymi. Chociaż była to wersja tymczasowa, została ona odpowiednio wyposażona w chodniki i ścieżki rowerowe. Po zakończeniu zawodów, prace nad ulicą były kontynuowane; aleja została poszerzona, a jej nawierzchnia pokryta asfaltem. Dodatkowo, specjalnie zaprojektowane gazowe latarnie, unikające analogii z innymi rozwiązaniami w Warszawie, zostały ustawione wzdłuż ulicy. Lipa posadzona wzdłuż drogi stała się jej charakterystycznym elementem. Uroczyste otwarcie odbyło się 26 sierpnia 1934 roku, a ulica otrzymała imię bohaterów lotnictwa – Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury, którzy zginęli tragicznie w wypadku lotniczym w 1932 roku. Lampy uliczne, które postawiono w latach 30., pełniły istotną rolę w orientacji pilotażowej samolotów.

W pierzei tej ulicy powstał pierwszy obiekt – gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej (nr 105, dawniej ul. Wawelska 7A), zaprojektowany przez architekta Rudolfa Świerczyńskiego oraz inżyniera Stefana Bryłę, który zaaranżował stronę konstrukcyjną budynku. Nowoczesna bryła, pokryta piaskowcem, była nie tylko funkcjonalna, ale również luksusowo wykończona z wykorzystaniem materiałów takich jak marmur, dolomit, terrazyt i alabaster.

W czasie niemieckiej okupacji ulicę przemianowano na Strasse der Flieger. W 1954 roku, w ramach szerokiej zmiany nazw ulic w Warszawie, Żwirki i Wigury na krótko zastąpiła nazwa Rokitnicka. Jednak po pięciu latach powrócono do pierwotnej wersji. Obecnie, nazwa Rokitnicka odnosi się do bocznej uliczki położonej między Polem Mokotowskim a klubem Skry Warszawa. Wkrótce po tym zrekonstruowano także pomnik Lotnika, który został przeniesiony na nowe miejsce na skrzyżowaniu z ul. Wawelską, gdzie przed wojną znajdował się na placu Unii Lubelskiej.

W 1964 roku, zgodnie z pierwotnym projektem, poszerzono ulicę. Lata 1985–1998 przyniosły zmianę, gdy ulica stała się częścią drogi krajowej nr 634, ale od 1999 roku ma status drogi wojewódzkiej. Warto podkreślić, że Żwirki i Wigury była pierwszą ulicą w Warszawie, gdzie zainstalowano lampy sodowe oświetlające ją. Ta innowacja miała miejsce na początku lat 80. XX wieku.

Patroni ulicy

Osoby, które nadały imię tej ulicy, to Stanisław Wigura oraz Franciszek Żwirko, obaj znani z osiągnięć w dziedzinie lotnictwa. Wigura, jako polski konstruktor i lotnik, współtworzył zespół konstrukcyjny RWD, a jego umiejętności pilotowe były doceniane na międzynarodowych zawodach.

Wraz z Żwirkiem zdobył pierwszą nagrodę podczas zawodów lotniczych Challenge w 1932 roku. Od wczesnych lat interesował się techniką, a jego młodzieńcza pasja do lotnictwa była wspierana przez aktywność w harcerstwie, w którym działał jako członek 2 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej.

W kontekście historii Polski, w 1920 roku, podczas trudnych czasów konfliktu z Rosją, Wigura służył ochotniczo w 8. pułku artylerii polowej, co świadczy o jego patriotyzmie i zaangażowaniu w obronę kraju. Nieszczęśliwie, 11 września 1932 roku, zarówno Wigura, jak i Żwirko zginęli tragicznie w katastrofie lotniczej w lesie niedaleko Cierlicka Górnego. Do zdarzenia doszło wskutek oderwania się skrzydła samolotu RWD-6 podczas burzy, co zakończyło życie dwóch wybitnych postaci polskiego lotnictwa.

Franciszek Żwirko, z kolei, był człowiekiem o bogatej historii wojskowej. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Irkucku, służył w piechocie, biorąc udział w zaciętych walkach z Niemcami, co ukształtowało jego charakter i umiejętności. W 1921 roku, przemycając się przez granicę, zgłosił się do służby w lotnictwie polskim.

W listopadzie 1923 roku uzyskał uprawnienia pilota na Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, a nieco później rozszerzył swoje umiejętności w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu. Jego kariera w lotnictwie zaczęła się w 18. eskadrze myśliwskiej 1. pułku, gdzie piastował stopień porucznika pilota. Tragicznie, jego życie zakończyło się w tej samej katastrofie, co życie Stanisława Wigury, podczas wspólnego lotu na meeting w Pradze.

Ważniejsze obiekty

Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie to miejsce pełne interesujących obiektów, które warto poznać. Na początku, przy ul. Żwirki i Wigury 1, znajduje się Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze”, które ma duże znaczenie w kontekście transportu lotniczego w Polsce.

Nieopodal, pod adresem ul. Żwirki i Wigury 1a, mieści się słynne Lotnisko Chopina w Warszawie, kluczowy węzeł komunikacyjny w regionie. Z kolei ulica Żwirki i Wigury 1c to siedziba 1 Bazy Lotnictwa Transportowego, natomiast osiedle Okęcie Lotnisko znajduje się w sąsiedztwie.

Tuż przy ul. Żwirki i Wigury 9/13 można zauważyć Koszary Dowództwa Garnizonu Warszawa, które pełnią istotną funkcję w strukturach wojskowych stolicy. Ponadto, w tym obszarze zlokalizowane są różne jednostki wojskowe:

• Oddział Zabezpieczenia Garnizonu Stołecznego (Jednostka Wojskowa 6021),
• Pułk Ochrony im. gen. dyw. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego (Jednostka Wojskowa 2414),
• Centrum Wsparcia Teleinformatycznego Sił Zbrojnych,
• Batalion Reprezentacyjny Wojska Polskiego (wejście od ulicy Hynka 2).

Warto również zwrócić uwagę na Przystanek kolejowy Warszawa Żwirki i Wigury, zlokalizowany w tym rejonie, co czyni go istotnym punktem komunikacyjnym.

Na ul. Żwirki i Wigury 51 znajduje się Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich, a na ul. Żwirki i Wigury 61 – Warszawski Uniwersytet Medyczny, instytucja o dużym znaczeniu w edukacji medycznej. Nieopodal, pod adresem ul. Żwirki i Wigury 93, mieści się Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Miłośnicy kultury powinni odwiedzić także ul. Żwirki i Wigury 99a, gdzie znajduje się klub Proxima, a także ul. Żwirki i Wigury 105, gdzie zlokalizowany jest gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej.

Pomniki przyrody

Pochodząca z lat 20. XX wieku aleja lipowa, nasadzona przez Antoniego Jawornickiego, została uznana za pomnik przyrody w 1988 roku. Część ta rozciąga się od pomnika Lotnika do skrzyżowania z ulicą Komitetu Obrony Robotników i w 2018 roku liczyła ponad 1050 drzew, które rosną w trzech lub czterech rzędach.

W 2009 roku obwody tych drzew wynosiły od 10 do 220 cm, a ich wysokości oscylowały między 3 a 16 m. W alei można znaleźć różnorodne gatunki lip, takie jak lipa drobnolistna i szerokolistna, a także lipa krymska i warszawska, które tworzą ciekawe mieszane ekosystemy. Niestety, kondycja tych drzew uległa pogorszeniu po modernizacji ulicy w latach 80. XX w., kiedy naruszono ich bryły korzeniowe.

Sukcesywnie obumierające drzewa są zastępowane nowymi sadzonkami. Aleja ma także swój wpis w gminnej ewidencji zabytków pod numerem OCH34318 od 2017 roku. Dodatkowo, status pomnika przyrody przysługuje alei kilkugatunkowej (dominująca brzoza brodawkowata) w pobliżu ulicy, która rozciąga się między Polem Mokotowskim a cmentarzem żołnierzy radzieckich.

Na działkach ogrodowych w rejonie Żwirki i Wigury można znaleźć wiele interesujących drzew, takich jak:

• 12-metrowa sosna limba na działce 218,
• 14-metrowy miłorząb dwuklapowy na działce 498,
• 15-metrowy miłorząb na działce 500,
• 18-metrowa metasekwoja chińska na działce 491,
• 22-metrowy modrzew polski na działce 198,
• 20-metrowe modrzewie na działkach 48,
• 20-metrowy świerk kłujący oraz 14-metrowy modrzew polski o formie parasolowatej na działce 261,
• 5-metrowy różanecznik żółty na działce 265.

Na rogu ulicy 1 Sierpnia znajduje się również pomnikowy głaz narzutowy (granit), który dopełnia to wspaniałe przyrodnicze bogactwo i jest świadectwem trwałości natury w mieście.

---

Oceń: Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie

---