Arkonia (korporacja)

---

Insygnia i odznaki

Barwy korporacji Arkonii składają się z granatu, bieli oraz zieleni, które symbolizują odpowiednio wierność ideałom, prawdę oraz nadzieję.

Dewiza, która towarzyszy Arkonii, brzmi: Veritate ac Labore, co w języku łacińskim oznacza „Prawdą a Pracą”.

Herb, stworzony przez Tadeusza Zaleskiego, to trójpolowa tarcza, która jest ukośnie podzielona. Na granatowym polu znajduje się siedmioramienna gwiazda, symbolizująca prawdę oraz mądrość. Na części białej, środkowej, umieszczono cyrkiel, czyli monogram składający się z pierwszych liter hasła Arkonia vivat, crescat, floreat, co w języku łacińskim tłumaczy się jako „Arkonia, niech żyje, rozwija się i kwitnie”. Z kolei na zielonym polu zdobi tarczę piramida, która symbolizuje pracę.

Nad tarczą widnieje hełm w koronie, a tuż nad nim uniesione są dwa białe orle pióra. Pod tarczą znajduje się wstęga z napisem Veritate ac Labore.

Banda Arkonii noszona jest w sposób, by przechodzić z prawego ramienia do lewego boku. Specjalne trójkolorowe bandy, ozdobione herbem Arkonii, noszą zarówno barwiarze, jak i filistrzy, natomiast fuksy wyposażone są w jednobarwne, granatowe bandy z cyrklem korporacji.

Dekiel barwiarza oraz filistra Arkonii to czapka studencka, która dostępna jest w barwach korporacji, a na denku ma wyszytą siedmioramienną gwiazdę. Z kolei dekiel fuksowski występuje wyłącznie w granatowym kolorze.

Historia

Arkonia, która została założona 9 maja 1879 roku w Rydze, została stworzona z myślą o zjednoczeniu studentów polskich na Politechnice Ryskiej. Jej twórcy dążyli do utworzenia legalnego stowarzyszenia studenckiego, które zajmowałoby się nie tylko edukacją, ale również ideowym i wychowawczym aspektem życia młodzieży. Korporacja wzorowała się na niemieckich organizacjach, jednak jednocześnie miała na celu umacnianie polskiej tożsamości narodowej. Kluczowe założenia Arkonii obejmowały:

• umacnianie tożsamości narodowej,
• zdobywanie wiedzy,
• rozwijanie więzi przyjacielskich,
• pracę nad kształtowaniem cech charakteru,
• stworzenie atmosfery zgodnego współżycia.

Po zakończeniu I wojny światowej Arkonia przeniosła swoją działalność do Warszawy, gdzie przeżyła intensywny rozwój, aktywnie uczestnicząc w procesie odbudowy kraju. W 1921 roku była jednym z założycieli Związku Polskich Korporacji Akademickich, lecz w 1933 roku, z powodu polityzacji organizacji, zdecydowała się wycofać. W okresie międzywojennym Arkonia, obok Konwentu Polonia, była jedną z najliczniejszych polskich korporacji.

Podczas komersu z okazji 58-lecia Arkonii, który odbył się 18 maja 1937 roku w Warszawie, gośćmi honorowymi byli Tadeusz Wędrowski oraz działacz narodowy Aleksander Heinrich. W wydarzeniu uczestniczył marszałek Edward Rydz-Śmigły, który nawoływał młodą inteligencję do wspólnej pracy nad przyszłością Polski. W swoim wystąpieniu podkreślił potrzebę budowy silnego oraz potężnego państwa, a jego przesłanie brzmiało: „Przyszedłem (…), aby zamanifestować, iż wierzę w duszę młodzieży polskiej”.

Rydz-Śmigły spotkał się ze seniorami korporacji, w tym z Zbigniewem Stypułkowskim i Januszem Rabskim. Dyskutowano o ideach i projektach, które łączyły korporację z szerokim ruchem nacjonalistycznym. Spotkaniom towarzyszyła atmosfera zaangażowania, mimo że organizatorzy nie dopuścili do przemówienia przedstawiciela Falangi Jerzego Hagmajera. Niemniej jednak Falanga podjęła się zorganizowania Związku Młodej Polski dla Obozu Zjednoczenia Narodowego.

Punktem kulminacyjnym spotkania była obecność wielu ważnych postaci, w tym prezes Związku Filistrów Arkonii, Edmund Jan Langner, oraz kuratorów prof. Osman Achmatowicz i prof. Czesław Skotnicki. Wśród wymienionych gości byli również byli politycy, jak Seweryn Czetwertyński oraz Joachim Bartoszewicz. W ich intencji wygłoszone zostały liczne mowy, które podkreślały zasady oraz ideologie łączące działaczy.

Wskutek wybuchu II wojny światowej oraz czasów PRL-u, Arkonia napotkała ogromne trudności w funkcjonowaniu. Mimo to, idea Arkonii była pielęgnowana przez jej spadkobierców, którzy w nieformalnych spotkaniach, zarówno w kraju, jak i na emigracji, starali się przekazywać jej wartości i tradycje. Po 1989 roku, w nowej rzeczywistości, Arkonia znów zaistniała na warszawskich uczelniach, dążąc do kontynuacji działań swoich przodków.

Podanie Stefana Kozłowskiego

Dokument znany jako Podanie Stefana Kozłowskiego, powstałe w 1881 roku, stanowi najstarsze ideowe podłoże dla Arkonii oraz jest pierwszym dokumentem w polskim ruchu korporacyjnym, który formalnie opisuje cele i zadania korporacji. Ze względu na zaborczą politykę, podanie pozostało utajnione aż do roku 1920. Mimo upływu lat i licznych zmian, tezy, które w nim zawarto, wciąż pozostają aktualne dla wszystkich członków Arkonii.

”Cel i moralne obowiązki członków Arkonii formułują się w ten sposób: Koło Arkonii ma za zadanie wykształcenie i dostarczenie Krajowi ludzi dobrze myślących, połączonych ze sobą solidarnie, dążących do polepszenia położenia Kraju pracą i postępowaniem opartym na pewnych przyjętych zasadach, a mianowicie: przez rozwijanie i popieranie czynnie samodzielnej pracy narodowej nad podniesieniem bytu moralnego i materialnego Kraju, wolnej od niechęci i uprzedzeń do jakichkolwiek warstw w społeczeństwie naszym i ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb mniej oświeconych warstw narodu.”

Umowy kartelowe

„Uroczyste sformalizowanie przyjaznych stosunków pomiędzy dwiema korporacjami, które zobowiązują się do ich dalszego utrzymywania, w kulturze korporacyjnej znane jest jako umowa kartelowa. W tradycji Arkonii funkcjonują wyłącznie kartele wieczyste, co odzwierciedla ich długoterminowe podejście do współpracy z innymi podmiotami.

W ciągu swojej 130-letniej historii, Arkonia nawiązała takie umowy z następującymi korporacjami:

• Konwentem Polonia (1828), podpisanie miało miejsce 5 grudnia 1909 r. w Dorpacie,
• Jagiellonią (1910), umowa została podpisana 2 grudnia 1922 r. w Warszawie,
• Welecją (1883), która została podpisana 19 maja 1979 r., a następnie odnowiona 17 maja 2009 r. w Warszawie.

Arkoni (m.in)

W świecie Arkonii wyróżnia się wielu osobistości, które odcisnęły swoje piętno na historii kraju. Wśród nich można wymienić:

• Władysław Anders (1892–1970), znany generał broni, który zasłynął jako dowódca II Korpusu oraz triumfator spod Monte Cassino, będący również Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie,
• Tomasz Andrycz (1878–1943), dyplomata, który reprezentował rząd polski w Kłajpedzie,
• Jan Babiński (1873–1921), chemik, który współorganizował Wydział Chemiczny Politechniki Warszawskiej,
• Ludwik Bergson (1863–1940), przedsiębiorca i filantrop, który angażował się w działalność społeczną,
• Jerzy Dunin-Borkowski (1908–1992), kolekcjoner i żołnierz Armii Krajowej, pełniący rolę hetmana kolekcjonerów polskich oraz patrona nagrody środowiska,
• Szczęsny Bykowski-Jaxa (1898–1940), podporucznik rezerwy kawalerii Wojska Polskiego, odznaczony Medalem Niepodległości, agronom, a także redaktor naczelny „Poradnika Gospodarskiego”, który padł ofiarą katyńskiej zbrodni,
• Alfred Rudolf Jan Dziedziul (1885–1939), przemysłowiec, właściciel Cegielni „Saturn” w Chełmnie oraz aktywny działacz społeczny, prezes Związku Cegielń w regionie dolnej Wisły, redaktor „Przeglądu Ceramicznego”,
• Konstanty Buszczyński (1856–1921), ziemianin o talentach hortikulturowych, który zainicjował działalność konsulatu i został pierwszym polskim konsulem generalnym w USA,
• Seweryn Czetwertyński (1873–1945), polityk Stronnictwa Narodowego, szambelan papieski oraz poseł do I Dumy Państwowej i wielokrotnie poseł na Sejm II RP, wicemarszałek Sejmu, a także reprezentant ziemiaństwa i przemysłu,
• Stanisław Antoni Chaniewski (1859–1920), hodowca i profesor Akademii Rolniczej w Dublanach, a także poseł na Sejm II RP,
• Józef Czyż-Mintowt (1898–1965), inżynier budownictwa, znany budowniczy portów morskich,
• Marian Kamil Dziewanowski (1913–2005), dziennikarz, prawnik i profesor historii zarówno na Uniwersytecie w Bostonie, jak i Uniwersytecie Stanu Wisconsin, sowietolog i działacz społeczny,
• Klemens Feldman (1885–1971), biskup Kościoła Starokatolickiego Mariawitów,
• Jan Gebethner (1860–1910), przedsiębiorca, księgarz i wydawca, pierwszy prezes Stowarzyszenia Filistrów Arkonii w Warszawie,
• Walery Gostomski (1854–1915), historyk literatury oraz krytyk literacki,
• Karol Hauke-Bosak (1888–1940), generał brygady, który zginął tragicznie w Charkowie,
• Mieczysław Hertz (1870–1943), kupiec, historyk i literat, społecznik związany z Łodzią,
• Adolf Inatowicz-Łubiański (1892–1971), architekt oraz malarz,
• Mieczysław Jałowiecki (1876–1962), ziemianin i dyplomata, reprezentujący rząd polski w Gdańsku,
• Stanisław Janicki (1872–1939), meliorant, polityk oraz dwukrotny minister rolnictwa i dóbr państwowych w rządach Ignacego Jana Paderewskiego i Władysława Grabskiego,
• Karol Jankowski (1868–1928), architekt, profesor oraz dziekan Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, prezes Towarzystwa Urbanistów,
• Stefan Jasieński (1914–1945), ppor., cichociemny („Alfa”, „Urban”), który zginął w obozie Auschwitz-Birkenau,
• Michał Stanisław Kossakowski (1883–1962), ziemianin, dyplomata i bankowiec,
• Stefan Kozłowski (1859–1908), społecznik, który był twórcą pierwszej deklaracji ideowej Arkonii,
• Zygmunt Leszczyński (1866–1942), polityk oraz działacz społeczny, który pełnił funkcję wicemarszałka Senatu w latach 1930–1935 oraz senatora w latach 1930–1938,
• Maksymilian Malicki (1900–1978), inżynier będący profesorem oraz długoletnim kierownikiem Katedry i Zakładu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, specjalizującym się w tej dziedzinie,
• Henryk Manteuffel (1944−2013) − ekonomista oraz profesor SGGW, historyk,
• Józef Mikułowski-Pomorski (1868–1935), profesor chemii rolnej Akademii Rolniczej w Dublanach i SGGW, twórca i pierwszy rektor SGGW, wicepremier oraz minister rolnictwa w rządzie Jana Kucharzewskiego, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w II RP,
• Józef Mineyko (1879–1970), ziemianin o dużym dorobku finansowym, działający na rzecz społeczności,
• Jan Nielubowicz (1915–2000), lekarz, profesor, rektor Akademii Medycznej w Warszawie, twórca nowoczesnej polskiej chirurgii oraz pionier transplantologii w kraju,
• Kazimierz Okulicz (1890–1981), dziennikarz i polityk okresu II RP, poseł na Sejm oraz minister sprawiedliwości w rządach RP na uchodźstwie,
• Mirosław Ostromęcki (1910–2000), podpułkownik, żołnierz NSZ oraz AK, szef Biura Informacji w KG NSZ, redaktor naczelny „Szańca”, a także działacz społeczny,
• Andrzej Ostromęcki (1942–2021), geolog, poeta, alpinista, grotołaz oraz społecznik,
• Maurycy O’Brien de Lacy (1891–1978), ziemianin oraz aktywista społeczny i samorządowy, prezydent Grodna w latach 1930–1933,
• Edward O’Rourke (1876–1943), biskup Rygi oraz pierwszy biskup Gdańska od erygowania diecezji w 1925 roku,
• Stefan Plater-Zyberk (1891–1943), architekt, artysta malarz oraz fotografik,
• Jan Józef Podoski (1904–1998), inżynier oraz profesor elektryki, który zainicjował budowę metra w Warszawie,
• Konstanty Przewłocki (1857–1930), ziemianin, pianista, prezes Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Lublinie, członek Rady Państwa w Petersburgu,
• Ludomił Pułaski (1871–1953), ziemianin a także senator RP od 1922 do 1927 roku,
• Konstanty Radziwiłł (1873–1944/5), ziemianin, polityk o konserwatywnych poglądach,
• Tadeusz Rojowski (1856–1938), ziemianin, społecznik oraz organizator Uniwersytetu Lubelskiego (obecnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego),
• Adam Ronikier (1881–1952), aktywny działacz zarówno w sferze społecznej, jak i politycznej, współzałożyciel Stronnictwa Narodowego oraz prezes Rady Głównej Opiekuńczej,
• Aleksander Henryk de Rosset (1864–1933), przedsiębiorca i działacz społeczny, poseł na Sejm II RP oraz członek Rady Obrony Państwa w 1920 roku,
• Karol Paweł Rostworowski (1874–1927), kompozytor, znany autor licznych pieśni,
• Wojciech Rychlewicz (1903-1964), konsul w Stambule, który uratował tysiące Żydów z Holokaustu,
• Czesław Skotnicki (1871–1944), hydrotechnik i profesor melioracji, rektor Politechniki Warszawskiej,
• Zdzisław Śliwiński (1901–1997), działacz kulturalny, długoletni dyrektor Filharmonii Poznańskiej oraz Narodowej i Teatru Wielkiego w Warszawie,
• Stanisław Turczynowicz (1875–1957), hydrotechnik, meliorant i profesor SGGW, który zaprojektował liczne prace hydrotechniczne,
• Stanisław Uniechowski (1903–1979), komandor, inżynier budowy okrętów, profesor uniwersytetu w Detroit,
• Stanisław Wańkowicz (1885–1934), ziemianin oraz senator RP w latach 1928–1934,
• Tadeusz Wędrowski (1898–1940), inżynier budownictwa, który był odpowiedzialny za budowę kompleksu Torów Wyścigów Konnych na Służewcu,
• Benedykt Wodziński (1859–1926), inżynier, profesor kształtowania mostów oraz dziekan Wydziału Inżynierii Politechniki Ryskiej,
• Michał Gorstkin-Wywiórski (1861–1926), utalentowany artysta malarz,
• Jan Zawidzki (1866–1928), profesor chemii, badacz kinetyki chemicznej oraz twórca pojęcia autokataliza, organizator i rektor Politechniki Warszawskiej, a także minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w drugim rządzie Władysława Grabskiego,
• Jerzy Aleksander Zawisza (1895–1995), generał brygady, który w czasie kampanii wrześniowej pełnił rolę szefa sztabu Armii „Lublin”, a po wojnie stał się emigracyjnym działaczem społecznym, między innymi prezesem Związku Polaków w Argentynie.

---

Oceń: Arkonia (korporacja)

---