Seweryn Franciszek Światopełk-Czetwertyński, znany również herbu Pogoń Ruska, urodził się 18 kwietnia 1873 roku w Warszawie, a zmarł 19 czerwca 1945 roku w Edynburgu. Był to niezwykle istotny polski polityk narodowy w okresie II Rzeczypospolitej.
Jego kariera polityczna obejmowała m.in. pełnienie funkcji wicemarszałka Sejmu oraz fakt bycia posłem na Sejm w I, II oraz III kadencji. Zasiadał w parlamencie z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego. Jako działacz oferował dużą wartość na polskiej scenie politycznej, a jego wpływ można było zauważyć w wielu aspektach życia społecznego i gospodarczego.
Seweryn Czetwertyński był także ziemianinem i właścicielem cennych nieruchomości. Wśród jego najważniejszych osiągnięć należy wymienić posiadanie Hotelu Europejskiego w Warszawie, który stał się znaczącym miejscem na mapie stolicy. Jego działalność gospodarcza oraz społeczna miała pozytywny wpływ na rozwój regionu i kraju w tamtym czasie.
Życiorys
Urodziny Seweryna Czetwertyńskiego miały miejsce w stolicy Polski, Warszawie, w rodzinie o arystokratycznych tradycjach. Jego ojcem był książę Włodzimierz Ludwik, który żył w latach 1837–1918 i brał czynny udział w powstaniu styczniowym, a matką Maria Wanda z. Uruskich, przedstawicielką herbu Sas.
Po ukończeniu gimnazjum realnego, rozpoczął studia z zakresu agronomii na politechnice w Rydze. W czasie swojej edukacji przyjął się do korporacji akademickiej Arkonia, a później kontynuował naukę na Uniwersytecie w Bonn.
Seweryn był zarówno wydawcą, jak i współwłaścicielem „Gazety Warszawskiej” oraz „Reformy”. W 1904 roku objął stanowisko wiceprezesa warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Dwa lata później, w 1905 roku, stał się członkiem Ligi Narodowej.
W начале 1903 roku, wraz z Maurycym Spokornym, Maciejem Mikołajem Radziwiłłem oraz Michałem Woronieckim, założył Towarzystwo Akcyjne Tramwajów Miejskich w Warszawie. W tym samym roku uzyskali koncesję na budowę i eksploatację sieci tramwajów elektrycznych. Realizację tego przedsięwzięcia powierzono niemieckiemu koncernowi „Siemens i Halske”. Pierwsza linia tramwajowa rozpoczęła działalność 26 marca 1908 roku.
W 1906 roku Seweryn Czetwertyński został wybrany posłem do rosyjskiej Dumy. W latach 1907–1917 pełnił funkcję prezesa Centralnego Towarzystwa Rolniczego, a także przewodniczącego Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów. Od 1914 roku piastował także urząd pierwszego prezesa Centralnego Komitetu Obywatelskiego, którym kierował do 1915 roku.
W obliczu I wojny światowej, od 1915 roku działał jako pełnomocnik Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Rosji. Występował za autonomią Królestwa Polskiego w ramach Imperium Rosyjskiego, a następnie opowiadał się za pełną niepodległością Polski. Po załamaniu frontu rosyjskiego w 1915 roku, publicznie protestował przeciwko brutalnej polityce „spalonej ziemi”, wdrażanej przez Rosjan w Królestwie Polskim. Będąc w Petersburgu, uczestniczył w negocjacjach z rosyjskim dowództwem na temat formowania armii polskiej. Zasiadał także w Radzie Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego.
W 1918 roku Seweryn został aresztowany przez bolszewików i trafił do więzienia w Homlu. Po zakończeniu I wojny światowej, dołączył do Związku Ziemian, a także był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego w latach 1914–1917.
W okresie międzywojennym stał się właścicielem dużego majątku ziemskiego w Suchowoli o powierzchni 81.000 ha oraz fabryki wódek. Prowadził również Hotel Europejski w Warszawie, a także był właścicielem Dynasów. Zasiadał w Sejmie II RP w trzech kadencjach: I (1922–1927), II (1928–1930) oraz III (1930–1935). Od marca 1928 roku do października 1931 roku pełnił funkcję wicemarszałka Sejmu. Publikacje Seweryna można znaleźć m.in. w „Gazecie Rolniczej”, „Gazecie Warszawskiej” oraz „Przeglądzie Narodowym”.
Po inwazji III Rzeszy i ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku, Czetwertyński osiedlił się na stałe w Suchowoli. Tam, 20 marca 1941 roku, został aresztowany przez Gestapo. Więziony był na zamku w Lublinie, a następnie przeniesiony do Auschwitz 7 kwietnia 1941 roku, a później do Buchenwaldu, gdzie 11 kwietnia 1945 roku doczekał się wyzwolenia przez wojska amerykańskie. Po wojnie wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie, z powodu wyniszczenia organizmu spowodowanego trudnymi warunkami w obozie, zmarł dwa miesiące później, w szpitalu polskim im. I. Paderewskiego w Edynburgu.
Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na tamtejszym cmentarzu Mount Vernon, podczas gdy symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w podmurze, oznaczony jako II-grób 18/19.
Rodzina
Od 1898 roku, Seweryn Czetwertyński stworzył związek małżeński z Zofią, pochodzącą z rodziny hrabiów Przezdzieckich (1879–1949), która była córką Gustawa. Gustaw ten był jednym z współzałożycieli i prezesem Warszawskiego Pogotowia Ratunkowego.
W ciągu swojego życia razem mieli siedmioro dzieci, w tym:
- Włodzimierza (1907-1965),
- Stefana (1910-1978),
- Maria (1899-1991),
- Barbarę (1900-1970), która wyszła za mąż za Remigiusza Adama Grocholskiego, byłego podpułkownika Wojska Polskiego oraz Armii Krajowej, a w czasie II wojny światowej pełniła funkcję komendanta „Wachlarza”,
- Annę, z mężem Potocką (1902-1987),
- Elżbietę, z mężem Plater-Zyberk (1905-1971),
- i Krystynę (1918-1994), znaną również jako Czet, która była żołnierzem 1. pułku szwoleżerów Armii Krajowej oraz uczestniczką powstania warszawskiego.
Bibliografia, linki
W opracowaniach dotyczących Seweryna Czetwertyńskiego można znaleźć wiele interesujących informacji. Warto zwrócić uwagę na biografię zawartą w publikacji Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, redagowanej przez Jacka M. Majchrowskiego przy współpracy Grzegorza Mazura oraz Kamila Stepana. Wydanie to miało miejsce w Warszawie w 1994 roku, a dzięki ISBN 83-7066-569-1 można je łatwo zidentyfikować. W biogramie, stworzonym przez Czesława Brzozę, zawarte są kluczowe informacje o autorze i jego działalności.
Nieodłącznym elementem badań dotyczących tej postaci są także źródła prezentujące jego aktywność jako polityka. Zainteresowani mogą odnaleźć biogram Czetwertyńskiego w bazie Sejmu RP, co może być doskonałym uzupełnieniem wiedzy o jego zaangażowaniu w działalność polityczną. Również na platformie Polona.pl dostępne są publikacje dotyczące Seweryna Czetwertyńskiego.
Warto podkreślić, że polityk ten był członkiem Prezydiów Sejmu w trakcie dwóch kadencji:
| Marszałek Sejmu |
|
|---|---|
| Wicemarszałkowie |
|
Związek z polityką nie kończy się na pierwszej kadencji, ponieważ Seweryn Czetwertyński był także aktywny w II kadencji Sejmu II RP:
| Marszałek Senatu |
|
|---|---|
| Wicemarszałkowie |
|
Oprócz tego, w historii Sejmu II RP warto zwrócić uwagę na jego rolę jako wicemarszałka, co potwierdzają dostępne dane:
| Sejm II RP |
|
|---|---|
| Sejm RP/PRL |
|
| Sejm III RP |
|
Przypisy
- Gątarczyk A., Seweryn Książę Czetwertyński, Biografia, Radzyń Podlaski 2007.
- Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984 r., s. 430.
- Roman Dmowski, Polityka polska i odbudowanie państwa t. II, Warszawa 1988 r., s. 202.
- Jubileusz warszawskiego Tow. cyklistów. „Nowości Illustrowane”. Nr 4, s. 15-16, 27.01.1912 r.
- Księga Pamiątkowa Arkonii 1879–1929.
- Cmentarz Stare Powązki: ŚWIATOPOŁK CZETWERTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 31.01.2020 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Wojciech Dąbrowski (polityk) | Jerzy Pałasz | Michał Kajzer | Janusz Lewandowski (dyplomata) | Wojciech Janczyk | Władysław Jamontt | Jan Józef Kasprzyk | Ryszard Grodzicki | Stefania Romaniuk | Zofia Jaroszewicz | Andrzej Bratkowski | Stanisław Gustaw Brun | Jan Orgelbrand | Edmund Pszczółkowski | Mirosław Dackiewicz | Alicja Schnepf | Andrzej Lipski (poseł) | Dorota Safjan | Wacław Schayer | Władysław OrzechowskiOceń: Seweryn Czetwertyński