Bank Gospodarstwa Krajowego

---

Działalność

Bank Gospodarstwa Krajowego pełni szereg kluczowych funkcji, które mają na celu wspieranie rozwoju gospodarki oraz przedsiębiorczości w Polsce. Poniżej przedstawione są najważniejsze aspekty jego działalności:

• rozwija systemy poręczeń i gwarancji, które są ważnym narzędziem w pobudzaniu przedsiębiorczości,
• inicjuje i realizuje programy mające na celu wzrost gospodarczy w Polsce,
• stanowi centrum kompetencyjne zajmujące się finansowaniem projektów infrastrukturalnych, eksportu, a także spółek komunalnych i samorządowych,
• angażuje się w programy mające na celu poprawę sytuacji na rynku mieszkaniowym, a także zwiększenie dostępności mieszkań dla Polaków,
• zarządza programami europejskimi oraz dystrybuuje środki unijne na poziomie krajowym i regionalnym,
• jest instytucją wiodącą w procesie konsolidacji finansów publicznych,
• specjalizuje się w obsłudze rządowych programów finansowych oraz w zarządzaniu związanymi z nimi funduszami celowymi, a także w obsłudze rachunków bankowych instytucji państwowych.

Historia

Bank Gospodarstwa Krajowego przed II wojną światową

Historia Banku Gospodarstwa Krajowego sięga 30 maja 1924 roku, kiedy to instytucja ta została utworzona na mocy dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej, dzięki inicjatywie ówczesnego premiera i ministra skarbu, Władysława Grabskiego. Powstanie BGK było wynikiem połączenia trzech banków publicznych, które miały swoje korzenie w Galicji: Polskiego Banku Krajowego, Państwowego Banku Odbudowy oraz Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich. Pierwszym prezesem tego banku został dr Jan Kanty Steczkowski, który pełnił swoją funkcję aż do końca czerwca 1927 roku.

W 1927 roku na stanowisko prezesa powołano generała Romana Góreckiego, który na pierwszej konferencji prasowej 24 lutego 1928 roku sprecyzował cele działalności banku. Jak stwierdził: „Pojęcie zysku w BGK nie może być identyczne z pojęciem zysku w innej instytucji finansowej, bo BGK nie jest instytucją, która by pracowała na zysk. Zysk banku – to postęp ogólny w życiu gospodarczym Polski”.

Bank miał na celu przede wszystkim udzielanie długoterminowych pożyczek, co realizował poprzez emisję listów zastawnych oraz obligacji komunalnych, kolejowych i bankowych. BGK kredytował również instytucje samorządowe oraz oszczędnościowe, a jego działalność była szczególnie ukierunkowana na wsparcie przedsiębiorstw państwowych i samorządowych. Warto dodać, że papiery emitowane przez BGK były gwarantowane przez Skarb Państwa, a ich graficzne opracowanie stworzyła m.in. Zofia Stryjeńska.

Centrala

Do grudnia 1931 roku siedziba centrali BGK miała charakter rozproszony, mieszcząc się w kilku lokalizacjach w Warszawie. W 1927 roku część departamentów przeniesiono do Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 32, który był wówczas własnością banku. W latach 1928–1931 wybudowano nowy gmach banku, według projektu Rudolfa Świerczyńskiego, który wciąż można podziwiać w Alejach Jerozolimskich w Warszawie. Planowane są prace modernizacyjne tego obiektu, w związku z czym w 2020 roku Centrala BGK przeniosła się do tymczasowej siedziby przy ul. Chmielnej 73.

Przemysł

Od samego początku istnienia, BGK angażował się w finansowanie rozwoju polskiej gospodarki, z szczególnym uwzględnieniem instytucji i przedsiębiorstw państwowych. Bank finansował kluczowe inwestycje II Rzeczypospolitej, takie jak port oraz stocznię w Gdyni. Wspierając głównie inwestycje mające na celu ochronę strategicznych interesów państwa, BGK stał się częścią tzw. koncernu BGK, który obejmował wiele istotnych dla rynku polskiego instytucji, w tym Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych i Zakłady Chemiczne „Grodzisk”. BGK pomagał również w oddłużaniu przedsiębiorstw takich jak Fabryka Obrabiarek „Pionier” oraz Polskie Zjednoczenie Rybaków Morskich. W 1936 roku bank został włączony w realizację planów inwestycyjnych państwa, takich jak Centralny Okręg Przemysłowy.

Budownictwo mieszkaniowe

BGK aktywnie uczestniczył także w finansowaniu budownictwa mieszkaniowego, uważanego za jedno z kluczowych narzędzi wspierających koniunkturę. Jako jeden z udziałowców Towarzystwa Osiedli Robotniczych, bank do 1939 roku zrealizował około 9 tysięcy mieszkań. Emisja obligacji budowlanych była jedną z form, w jakich BGK kredytował te przedsięwzięcia, a pierwsza emisja miała miejsce w 1928 roku, na kwotę 191 tysięcy złotych. Dodatkowo bank obsługiwał Fundusz Kwaterunku Wojskowego, który finansował budowę mieszkań dla oficerów oraz ich rodzin. Przykładem inwestycji zrealizowanej na fundusze BGK jest osiedle Żoliborz Oficerski, którego budowa rozpoczęła się w 1922 roku. W 1935 roku zorganizowano Wystawę Budowlano-Mieszkaniową na osiedlu Koło w Warszawie, prezentując osiągnięcia w tej dziedzinie.

II wojna światowa

W momencie wybuchu II wojny światowej, 6 września 1939 roku, z warszawskiego Dworca Wschodniego wyruszył specjalny pociąg ewakuacyjny, zorganizowany pod kierunkiem prezesa Góreckiego. Specjalny transport miał dotrzeć do Równego, gdzie planowano utworzenie tymczasowej siedziby BGK. W Warszawie pozostała jednak część zarządu, która była odpowiedzialna za codzienne operacje banku. W ewakuacyjnym pociągu znajdowały się kluczowe dokumenty, papiery wartościowe, a także depozyty z Pelplina i Biblioteki Narodowej, m.in. Biblia Gutenberga oraz partytury Chopina, w dodatku przewożono 2,4 mln złotych w gotówce. Całą operację ewakuacji wsparło około 350 pracowników centrali, którzy zabrali ze sobą swoje rodziny.

BGK na emigracji

17 września 1939 roku, kiedy miała miejsce agresja sowiecka, wicepremier i minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski polecił ewakuację całego sztabu kryzysowego BGK do Rumunii. Kierownictwo banku spisało notatkę na okoliczność tej ewakuacji, podkreślając, że działa na wyraźne polecenie odpowiednich władz. Tego samego dnia przekroczyli granicę polsko-rumuńską w Kutach. Tymczasowo zarządzali bankiem z Bukaresztu, a następnie przenieśli się do Paryża, gdzie pozostali aż do klęski Francji w 1940 roku, po czym przenieśli się do Londynu. W okresie tym działalność emigracyjna skupiła się na zabezpieczeniu środków bankowych, które znajdowały się w bankach krajów neutralnych, w tym w USA, Wielkiej Brytanii i Szwecji. Wartość tych środków wynosiła około 10 milionów złotych.

BGK w okupowanej Polsce

Na obszarach zajętych przez Sowietów dokonano likwidacji oddziałów BGK, natomiast na terenach przyłączonych do III Rzeszy oddziały BGK również zostały zlikwidowane. W Generalnym Gubernatorstwie bank działał w ograniczonym zakresie pod kierownictwem niemieckim. W październiku 1939 roku pracownicy centrali założyli spółdzielnię pracy „Spólnota”, której celem było udzielanie wsparcia dla bezrobotnych oraz prowadzenie działalności konspiracyjnej, co w wielu przypadkach kończyło się tragicznie dla jej członków. W gmachu centrali przechowywano fundusze Armii Krajowej, co czyniło bank strategicznym miejscem dla polskiego ruchu oporu. W 1941 roku zatrudnienie w banku wyniosło 498 pracowników, a w 1942 roku zmniejszyło się do 462 osób. W 1944 roku gmach banku na Alejach Jerozolimskich zajęły jednostki niemieckie, które stacjonowały tam aż do zakończenia Powstania Warszawskiego. Na szczęście budynek przetrwał znaczne zniszczenia, które dotknęły inne obszary Warszawy.

Po upadku Powstania Warszawskiego, w listopadzie 1944 roku, pracownicy centrali z grupą cywilów zostali przetransportowani w głąb Niemiec. Pod koniec miesiąca były zarządca komisaryczny BGK, dyr. Zieliński, otrzymał polecenie powrotu do Warszawy w celu przygotowania wywiezienia mienia banku. Niemcy wywieźli z gmachu BGK nie tylko mienie, ale również istotną część akt oraz 30 milionów złotych, które udało im się wybrać przez przerobiony otwór.

Koniec wojny oraz okres powojenny

Historia powojenna BGK zaczęła się jeszcze w trakcie wojny, gdy 12 sierpnia 1944 roku oddział w Lublinie zainaugurował działalność pierwszej placówki w kraju. Już miesiąc później, z inicjatywy pracowników, powstał oddział w Rzeszowie. W lutym 1945 roku uruchomiono centralę BGK w Łodzi, a także warszawski oddział w jednym z budynków położonych w Warszawskiej Wytwórni Wódek „Koneser” przy Ząbkowskiej 27. W kwietniu 1946 roku prezesem BGK został prof. Edward Lipiński, który skutecznie prowadził instytucję w okresie odbudowy. Dzięki wsparciu z budżetu państwa, bank miał możliwość finansowania odbudowy zniszczonego przemysłu i budownictwa.

Rok 1948 przyniósł plany przekształcenia BGK w Bank Inwestycyjny na podstawie dekretu o reformie systemu bankowego, z częściowymi kompetencjami przekazanymi Narodowemu Bankowi Polskiemu. W ówczesnym czasie BGK posiadał 29 oddziałów, a zatrudnienie wynosiło 3029 pracowników. Ostatecznie BGK nigdy nie został całkowicie zlikwidowany. W latach 1948–1989 jego rola ograniczała się do obsługi zagranicznego zadłużenia i działań likwidacyjnych na polu bankowym. W miarę upływu lat BGK przekształcał swoje oddziały w delegatury, co doprowadziło do stopniowego wygaszania jego działalności.

BGK w PRL

Po 1949 roku liczba pracowników BGK zaczęła sukcesywnie maleć, a w latach 50. w banku zatrudniano zaledwie kilka osób. Wprowadzony na początku lat 60. nowy statut banku przewidywał, że głównie zajmował się on likwidacją oraz windykacją, realizując wyłącznie zadania zlecone przez Ministra Finansów. W przededniu transformacji politycznej, w czerwcu 1989 roku, BGK posiadał minimalną liczbę pracowników, w tym jedynie dyrektora banku oraz dwóch skromnych pomieszczeń z dokumentacją, które były zlokalizowane w Banku Handlowym w Warszawie oraz w wieżowcu przy ul. Chałubińskiego 8 w Warszawie.

1 czerwca 1989 roku, na mocy decyzji Ministra Finansów, BGK powołano do życia na nowo, zatrudniając etatowego dyrektora, Czesława Gawłowskiego, który wkrótce później objął stanowisko prezesa. Na przełomie czerwca i lipca wprowadzono nowy statut i zmieniono kierunki działalności banku, na które nakierowane były finansowanie inwestycji oraz tworzenie podmiotów gospodarczych. Przemiany, które miały miejsce, zasugerowały BGK również prawo do emisji papierów wartościowych oraz zarządzania funduszami państwowymi. W końcu 1989 roku do BGK dołączyło 42 pracowników, w nowym okresie działania instytucji.

Działalność po transformacji ustrojowej

W 1990 roku bank zmienił swoją siedzibę na wynajmowane pomieszczenia w Pałacu Kultury i Nauki. Bank odzyskał swój pierwotny budynek przy Al. Jerozolimskich 7 w 1997 roku. W latach 1990-2002 BGK był głównym akcjonariuszem Banku Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego, a w 2015 roku zmodernizował swoje logo i identyfikację wizualną, co miało na celu dostosowanie się do zmieniających się czasów i klientów.

Prezesi

Na przestrzeni lat, Bank Gospodarstwa Krajowego miał kilku znakomitych prezesów, którzy kierowali instytucją w różnych okresach jej działalności.

• Jan Kanty Steczkowski – sprawował swoją funkcję od 21 maja 1924 do 1 lipca 1927,
• Roman Górecki – był na stanowisku od 1 lipca 1927 do października 1935 oraz od 26 maja 1936 do 1 października 1941,
• Karol Alexandrowicz – pełnił obowiązki od lutego 1943 do 26 marca 1946,
• Edward Lipiński – obejmował stanowisko od kwietnia 1946 do 1 lipca 1948,
• Jan Wojnar – był prezesem od lipca 1948 do 15 października 1949,
• Czesław Gawłowski – kierował bankiem od 1 kwietnia 1989 do 21 lipca 1991,
• Mariusz Stolarz – sprawował funkcję od 25 października 1991 do 30 września 1993,
• Danuta Chmielewska – była na stanowisku od 25 lutego 1994 do 30 czerwca 1996 oraz pełniła obowiązki p.o. od 1 września 1993 do 24 lutego 1994,
• Waldemar Nowak – był prezesem od 1 lipca 1996 do 12 lutego 1997,
• Danuta Chmielewska – ponownie zajmowała to stanowisko od 13 lutego 1997 do 25 lutego 1998,
• Ryszard Pazura – kierował bankiem od 1 marca 1998 do 30 września 2002,
• Witold Koziński – sprawował funkcję od 21 października 2002 do 31 stycznia 2004,
• Andrzej Dorosz – był na stanowisku od 1 lutego 2004 do 16 maja 2006,
• Wojciech Kuryłek – kierował bankiem od 1 lipca 2006 do 24 maja 2007,
• Ireneusz Fąfara – pełnił obowiązki od 26 lipca 2007 do 23 października 2009 oraz był p.o. od 24 maja 2007 do 25 lipca 2007,
• Tomasz Mironczuk – był prezesem od 23 października 2009 do 20 kwietnia 2011,
• Dariusz Daniluk – zajmował to stanowisko od 20 kwietnia 2011 do 14 czerwca 2013,
• Dariusz Kacprzyk – był prezesem od 14 czerwca 2013 do 7 marca 2016,
• Mirosław Panek – pełnił obowiązki od 8 marca 2016 do października 2016 jako p.o.,
• Beata Daszyńska-Muzyczka – kierowała bankiem od 9 grudnia 2016 do 11 stycznia 2024,
• Paweł Nierada – był p.o. od 11 stycznia 2024 do 11 kwietnia 2024,
• Mirosław Czekaj – objął stanowisko od 12 kwietnia 2024.

---

Oceń: Bank Gospodarstwa Krajowego

---