Mieczysław Pożaryski

---

Życiorys

Mieczysław Pożaryski przyszedł na świat w rodzinie Władysława, który był zesłańcem politycznym na Syberię Zachodnią między 1864 a 1872 rokiem, oraz Leokadii ze Smolaków. Jego wykształcenie rozpoczęło się w Petersburgu, gdzie ukończył studia wyższe jako inżynier technolog, a następnie w Darmstadt na kierunku inżynier elektryk.

Przed pierwszą wojną światową

W okresie od 1899 roku przez kolejnych dwadzieścia pięć lat Mieczysław Pożaryski pełnił rolę wykładowcy elektrotechniki oraz fizyki w Szkole im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie, która została założona w 1895 roku jako średnia szkoła mechaniczno-techniczna. W początkowych latach prowadzenie wykładów dozwolone było jedynie w języku rosyjskim, jednak w 1906 roku władze rosyjskie zgodziły się na nauczanie po polsku.

W latach 1899–1901 z inicjatywy Ogólnorosyjskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, na czele z inżynierem Kazimierzem Obrębowiczem, powstały pierwsze budynki dzisiejszej Politechniki Warszawskiej, w których znajdował się Warszawski Instytut Politechniczny, gdzie wykłady prowadzono w języku rosyjskim. Przedmioty elektrotechniczne początkowo były częścią wydziału mechanicznego w ramach kursów fizyki, a wkrótce utworzona została także katedra elektrotechniki, kierowana przez Grzegorza Wulfa, gdzie asystentem od 1902 roku był właśnie Pożaryski. Aktywnie uczestniczył także w działalności Towarzystwa Kultury Polskiej w latach 1906–1913.

W latach 1906–1916 uczył na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie. Był odpowiedzialny za wykłady z zakresu elektrotechniki oraz jej teoretycznych podstaw, prowadząc także zajęcia wieczorne dla techników oraz wykłady dla inżynierów。

W 1913 roku, wspólnie z inżynierem Ksawerym Gnoińskim, Pożaryski reprezentował polską społeczność inżynierską na kongresie założycielskim Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils w Gandawie.

Druga Rzeczpospolita

Po okupacji Warszawy przez Niemców, Mieczysław Pożaryski przyczynił się do wznowienia działalności polskiej Politechniki, co miało miejsce w listopadzie 1915 roku. W 1920 roku jako ochotnik zaangażował się w wojnę polsko-bolszewicką.

W wyniku odzyskania niepodległości Politechnika znacznie się rozwijała. 15 czerwca 1921 roku Wydział Budowy Maszyn i Elektrotechniki został podzielony, co doprowadziło do powstania Wydziału Elektrotechnicznego, który w 1924 roku zmienił nazwę na Elektryczny. Pożaryski objął funkcję dziekana wydziału, którą sprawował przez wiele kadencji w latach 1921–1925, 1934–1936 oraz 1937–1939, równocześnie kontynuując wykłady w Szkole Wawelberga i Rotwanda, przekształconej w Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki.

Podczas zjazdu elektryków w Warszawie w dniach 7–9 czerwca 1919 roku podjęto decyzję o utworzeniu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich, które dziesięć lat później przekształciło się w Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Mieczysław Pożaryski został pierwszym Prezesem tej organizacji. W skład pierwszego Zarządu weszli również m.in.: Kazimierz Drewnowski, Ksawery Gnoiński, Roman Podoski, Kazimierz Szpotański, Józef Tomicki, Gabriel Michał Sokolnicki oraz Kazimierz Bieliński. Pożaryski pozostawał na czołowej pozycji w SEP przez wiele lat.

Był także prezesem zarządu Stowarzyszenia Radiotechników Polskich. W 1933 roku został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego.

Okupacja niemiecka

W wyniku działań niemieckich okupantów zamknięto wszystkie szkoły powyżej ósmej klasy, co spowodowało, że nauka młodzieży przeniosła się do tajnych kompletów odbywających się w prywatnych domach. Prof. Pożaryski uczył fizyki w Grodzisku Mazowieckim, gdzie mieszkał.

Wobec przedłużającej się wojny, Generalne Gubernatorstwo dostrzegło potrzebę kształcenia techników do pracy w przemyśle. W 1942 roku przyznano pozwolenie na otwarcie Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej w Warszawie (1941–1944), która powstała na bazie Politechniki Warszawskiej. Rektorem tej uczelni został niemiecki profesor Gütinger, a Mieczysław Pożaryski objął kierownictwo Wydziału Elektrycznego, wraz z innymi profesorami, jak Pogorzelski, Wolfke, Podoski, Iwaszkiewicz oraz Stefanowski. W rzeczywistości prowadzono pełne wykłady politechniczne w tajemnicy.

Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Warszawy, 12 kwietnia 1945 roku, professor Pożaryski jako pierwszy zjawił się na gruzach Wydziału, zwołując Radę Wydziału. Niestety, na kolejnym posiedzeniu 22 kwietnia nie mógł już być obecny. Jego organizm wyczerpany trudami okupacji, nie zdołał wytrzymać ciężkich warunków w zniszczonej Warszawie, co doprowadziło do jego śmierci w dniu, gdy zmarł w swoim domu w Grodzisku Mazowieckim. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 142-5-27).

Życie prywatne

W 1901 roku Mieczysław Pożaryski ożenił się z Wandą z Grzegorzewskich (1872–1950). Ich czwartym i najmłodszym dzieckiem był Władysław.

Prace twórcze

Profesor M. Pożaryski w swoich wykładach kładł szczególny nacisk na fizyczne aspekty podstaw elektrotechniki. Był autorem wielu podręczników oraz książek dostosowanych do poziomu średniego, które zyskały uznanie nie tylko wśród uczniów, ale również studentów politechnik. Jego publikacje wyróżniały się klarownymi wyjaśnieniami fizycznymi, które doskonale uzupełniały „suche” metody matematyczne.

Do najbardziej znanych książek stworzonych przez Pożaryskiego można zaliczyć:

• Krótkie wskazówki z elektrotechniki dla techników, 1903,
• Magnetyzm i elektryczność, 1909,
• Podstawy naukowe elektrotechniki łącznie z zasadami pomiarów, 1915,
• Naukowe podstawy elektrotechniki, 1927,
• Teoria prądów szybkozmiennych, 1931, Warszawa: Komisja Wydawnicza Tow. Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej,
• Przystępna elektrotechnika prądów silnych (współautor Gustaw Hensel), Wydawnictwo Księgarni J. Lisowskiej, Warszawa, 1921,
• Maszyny elektryczne i prostowniki: Zarys budowy i działania, 1927.

Upamiętnienie

Upamiętnienie Mieczysława Pożaryskiego w Polsce jest wyrazem szacunku dla jego osiągnięć i wkładu w rozwój elektryki. Imię Mieczysława Pożaryskiego nadano Technikum Elektrotechnicznemu w Żychlinie w 1961 roku.

Od 24 listopada 1961 roku w Warszawie, na obszarze dzisiejszej dzielnicy Wawer, znajduje się ulica, która nosi jego nazwisko. To symboliczne upamiętnienie ważnej postaci w historii polskiego inżynierii elektrycznej.

W 1975 roku ustanowiono Medal imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego, który przyznawany jest za wybitne osiągnięcia w branży. Ten medal został powołany uchwałą XX Walnego Zjazdu Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich, co podkreśla jego znaczenie.

Dodatkowo, od tego samego roku, organizowany jest konkurs imienia Mieczysława Pożaryskiego na najlepsze artykuły publikowane w czasopismach SEP, co ma na celu promowanie wiedzy i innowacji w dziedzinie elektroenergetyki.

W miejscach, które były związane z jego życiem i pracą, można znaleźć tablice pamiątkowe poświęcone profesorowi Pożaryskiemu. Znajdują się one w Gmachu Elektrotechniki PW oraz w Instytucie w Międzylesiu, co stanowi hołd dla jego osiągnięć.

Na stulecie Stowarzyszenia Elektryków Polskich, w czerwcu 2019 roku, odsłonięto również pomnik w formie ławeczki, zaprojektowany przez profesora Mariana Molendę, znajdujący się w pobliżu wydziału elektrycznego PW. Stanowi on miejsce refleksji i przypomnienia o dokonaniach Mieczysława Pożaryskiego.

---

Oceń: Mieczysław Pożaryski

---