Konstanty Ildefons Gałczyński

---

Życiorys

Konstanty Ildefons Gałczyński, pochodzący z rodziny o bogatych tradycjach społecznych, był synem Konstantego, zawodowego technika kolejowego oraz Wandy Cecylii z Łopuszyńskich, córki właścicielki lokalu gastronomicznego. Urodził się w Warszawie, dokładnie w kamienicy przy ul. Mazowieckiej numer 11 lub 14. W miarę upływu lat, jego rodzina przemieszczała się, zamieszkując krótko przy ul. Hortensji 6 oraz Chmielnej 72. W końcu osiedlili się na pierwszym piętrze kamienicy znajdującej się przy ul. Towarowej 54, na rogu Grzybowskiej, gdzie młody Konstanty spędził swoje dzieciństwo oraz młodzieńcze lata.

Podjął edukację w Szkole Technicznej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w 1912 roku. W wyniku wybuchu I wojny światowej, w 1914 roku, wraz z rodziną został ewakuowany z Warszawy, a ich nowym miejscem pobytu stała się Moskwa, w której przebywali od 1914 do 1918 roku. Tam uczęszczał do Szkoły Komitetu Polskiego, gdzie również zaczął tworzyć swoje pierwsze wiersze. Po powrocie do Warszawy w 1918 roku, Gałczyński zainicjował szkolne pismo „Dyscypuł”, w którym zamieszczał swoje pierwsze próby literackie. W 1919 roku powstał jego pierwszy zachowany wiersz, zatytułowany „Do Alarune”. Niestety, w 1921 roku zmarł jego jedyny brat, Mieczysław Zenon.

Debiut literacki przypada na 1923 rok, kiedy jego utwory zaczęły się ukazywać w dzienniku „Rzeczpospolita”. W tym samym roku poeta ukończył szkołę średnią. Choć rozpoczął studia z zakresu filologii angielskiej oraz klasycznej, nie zdołał ich ukończyć. Gałczyński stał się częścią ruchu poetyckiego Kwadryga, a także publikował w wielu satyrycznych i publicystycznych czasopismach warszawskich. Jego twórczość była również obecna w „Tęczy”, wydawanym w Poznaniu piśmie społeczno-literackim. W 1925 roku poeta związał się z Redutą Juliusza Osterwy, stając się członkiem Towarzystwa Przyjaciół Reduty.

W 1926 roku rozwinęła się jego twórczość prozatorska; Gałczyński rozpoczął pracę nad powieścią satyryczną „Porfirion Osiełek”. W tym samym roku rozpoczął służbę wojskową w podchorążówce, jednakże zaledwie po sześciu tygodniach został z niej usunięty. Następnie trafił jako żołnierz do jednostki w Berezie Kartuskiej. W 1928 roku napisał poemat „Koniec Świata” oraz wiersz „Śmierć Braciszka”. Jako żołnierz, w dzienniku „Polska Zbrojna” opublikował dwa utwory: „Capstrzyk” oraz „Stajnia w zimie”. W tym czasie podjął również pracę w Polskim Towarzystwie Emigracyjnym, ale zrezygnował po pół roku.

Rok 1929 przyniósł publikację felietonu „Korporanci odróżniają się” w „Cyruliku Warszawskim”, gdzie po raz pierwszy podpisał się pseudonimem Karakuliambro. W tym samym okresie ukończył wspomnianą powieść satyryczną, a także zorganizował swój pierwszy indywidualny wieczór autorski, który miał miejsce w Alejach Jerozolimskich.

1 czerwca 1930 roku wziął ślub z Natalią Awałow, jego ceremonii dopełnił sobór metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie. Interesującym faktem jest, że para młoda przyjechała tramwajem, a Natalia nie miała na sobie tradycyjnej sukni ślubnej. Ich świadkami byli Stanisław Maria Saliński oraz Stanisław Ryszard Dobrowolski.

W latach 1931–1933 Gałczyński pełnił funkcję attaché kulturalnego w Berlinie, gdzie powstały zaginione dzieła, takie jak „Trzej królowie”, „Książka o mojej żonie” oraz „Muzeum Williamsa”. W 1933 roku stworzył „Bal u Salomona”. Następnie, w latach 1934–1936, mieszkał w Wilnie, w okolicy Zarzecza, gdzie nawiązał współpracę z lokalnym radiem i prowadził audycję satyryczną „Kukułka Wileńska”. Wspólnie z Teodorem Bujnickim gościł również własny program „Kwadrans dla ponurych”. W Wilnie zapoznał się z wieloma artystami, m.in. Witoldem Hulewiczem, Tadeuszem Łopalewskim, a także Jerzym Zagórskim i Aleksandrem Rymkiewiczem. W 1934 roku odwiedziła ich domu Hanka Ordonówna, a w 1936 roku na świat przychodzi ich córka – Kira.

Po wojnie, Gałczyński osiedlił się w Szczecinie, gdzie założył z Heleną Kurcyusz oraz Jerzym AndrzejewskimKlub 13 Muz. W Szczecinie stworzył utwory, takie jak „Polskie gwiazdy”, „Satyra na bożą krówkę” oraz „Wiosna w Szczecinie”. Po zakończeniu II wojny światowej, Gałczyński wrócił do Warszawy po kilku latach spędzonych w Paryżu i Brukseli. 3 czerwca 1949 roku, po ataku serca, pozostał w stolicy, gdzie mieszkał do końca życia. Na stałe osiedlił się w pobliżu alei Róż, gdzie kontynuował współpracę z tygodnikami takimi jak „Bluszcz” oraz „Tygodnik Powszechny”.

Ostatecznie Konstanty Ildefons zmarł 6 grudnia 1953 roku w Warszawie, w wyniku kolejnego zawału serca. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, obok swojej żony Natalii, która odeszła w 1976 roku. Dnia 8 grudnia 1953 roku, na podstawie uchwały Rady Państwa, odznaczono go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za jego niezwykłe osiągnięcia w dziedzinie literatury polskiej.

Gałczyński w piosenkach

Twórczość K.I. Gałczyńskiego znacząco wpłynęła na szeroką gamę artystów w dziedzinie muzyki popularnej, co znajduje odzwierciedlenie w licznych interpretacjach jego utworów. Wiele jego wierszy stało się bazy dla pieśni i były wykorzystywane w kabaretach, takich jak: Kabaret Olgi Lipińskiej, Kabaret Potem oraz Barszcz z krokietem.

Wiersz Ukochany kraj, napisany w epoce PRL, stał się inspiracją do stworzenia pieśni socrealistycznej, która miała być hymn państwowy. W 2001 roku pojawił się musical Ukochany kraj w reżyserii Janusza Józefowicza, wystawiany w Studio Buffo.

Na liście piosenek opartych na tekstach Gałczyńskiego można znaleźć między innymi:

• Ballada o dwóch siostrach, muz. Stanisław Staszewski, którą wykonali zarówno kompozytor, jak i jego syn Kazik Staszewski wraz z zespołem Kult,
• Ballada o dwóch siostrach, muzyka Adam Sławiński, w wykonaniu Stan Borys,
• Ballada o trąbiącym poecie, muz. WhiteHouse Magiera i L&A, której wykonawcą był Tomasz Andersen z Rosji,
• Barbara Ubryk, muz. Krzysztof Knittel, śpiewana przez Jan Kobuszewskiego,
• Cóżem winien, muz. Adam Tkaczyk, wykonywana przez Adama Tkaczyka z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei,
• Deszcz, muz. Marek Jackowski, śpiewana przez Marka Jackowskiego i Annę Marię Jopek,
• Dzięcioł i dziewczyna, muz. Adam Sławiński, wykonana przez Marylę Rodowicz,
• Dzikie wino, muz. Wojciech Trzciński, śpiewana przez Magdę Umer,
• Dziś znowu leżałem, muz. Jerzy Derfel, wykonywana przez Jana Kobuszewskiego,
• Gdybyś mnie kiedyś, muz. Tomasz Łuc, śpiewana przez Katarzynę Groniec,
• Hola, wpuść nas (dwie i trzy części wiersza „Siódme niebo”), muz. Grzegorz Turnau, z jego własnym wykonaniem (albumy Naprawdę nie dzieje się nic i Kruchy świat, kruche szkło),
• Kochanie moje, kochanie (List jeńca), muz. A. Panas, w wykonaniu Michała Bajora,
• Kokaina, muz. Jerzy Derfel, śpiewana przez Piotra Fronczewskiego,
• Kołysanka (List jeńca), muz. Jan Adam Maklakiewicz,
• Liryka, liryka, muz. Grzegorz Turnau, śpiewana przez Grzegorza Turnau (albumy Nawet i Kruchy świat, kruche szkło),
• List noworoczny, muz. Włodzimierz Korcz, wyśpiewywany przez Alicję Majewską,
• Matka Ziemia, muz. Stanisław Syrewicz, śpiewana przez Piotra Fronczewskiego,
• Modlitwa do Anioła Stróża, muz. Adam Tkaczyk, wykonywana przez Adama Tkaczyka z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei,
• Modlitwa do Anioła Stróża, muz. Robert Kasprzycki, w wykonaniu Roberta Kasprzyckiego i Janusza Radka,
• Na sto dwa, muz. Jerzy Derfel, śpiewana przez Jana Kobuszewskiego,
• Noc, muz. Kwartet ProForma, wykonywany przez Przemysława Lembicza z zespołem Kwartet ProForma,
• Nie piszę listów, wyk. Mroku, z albumu Mroczne Nagrania,
• Ocalić od zapomnienia, muz. Marek Grechuta, wykonywana przez Marka Grechutę,
• Pieśń o żołnierzach z Westerplatte, muz. Juliusz Łuciuk, wyk. Anna German; inną wersję przygotował zespół Forteca,
• Piosenka, muz. Artur Gadowski, wykonywana przez Artura Gadowskiego,
• Piosenka o ulicy Sarg, muz. Rafał Kowalewski, w wykonaniu Rafała Kowalewskiego,
• Płacz po Izoldzie, wyk. Mirosław Czyżykiewicz na albumie Ave,
• Płacz po Izoldzie, muz. Grzegorz Turnau, wykonywana przez Grzegorza Turnau (albumy Tutaj jestem i Kruchy świat, kruche szkło),
• Pompa, muz. Grzegorz Turnau, śpiewana przez Grzegorza Turnau (albumy To tu, to tam i Kruchy świat, kruche szkło),
• Prośba o wyspy szczęśliwe, muz. Stanisław Syrewicz, wykonywana przez Magdę Umer,
• Psy, muz. Zbigniew Raj, wyk. zespół Tropicale Thaiti Granda Banda,
• Pyłem księżycowym, muz. Stanisław Syrewicz, w wykonaniu Magdy Umer,
• Romanca o trzech siostrach emigrantkach, muz. Wojciech Waglewski, w wersji Jacka Bończyka,
• Sekretarka, muz. Ewa Kornecka, wykonywana przez Jacka Wójcickiego,
• Sowa (We śnie…), wykonywana przez Grzegorza Turnau (albumy Pod światło, Turnau w Trójce i Kruchy świat, kruche szkło),
• Spowiedź kretyna, muz. Stanisław Syrewicz, w wykonaniu Piotra Fronczewskiego,
• Straszna ballada wielkanocna o zatopionej szynce, muz. Krzysztof Knittel, śpiewana przez Jana Kobuszewskiego,
• Śmierć poety, muz. Stanisław Staszewski, wykonywana przez Kazika Staszewskiego z zespołem Kult,
• Śmierć poety, muz. Włodzimierz Korcz, wykonywana przez Mariana Opanię,
• Ty mnie, miła…, muz. Adam Tkaczyk, wykonywana przez Adama Tkaczyka z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei,
• Ukochany kraj, pieśń, muz. Tadeusz Sygietyński, w wykonaniu m.in. Zespołu Mazowsze,
• Wciąż uciekamy…, muz. Piotr Szauer, wykonywana przez Piotra Szauera,
• We śnie, muz. Adam Tkaczyk, w wykonaniu Adama Tkaczyka z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei,
• Wiatrucień, muz. Grammatik, na albumie Światła miasta,
• Wróci wiosna, baronowo, muz. Stanisław Staszewski, wykonywana przez Kazika Staszewskiego z zespołem Kult,
• Wyspy szczęśliwe (wiersz Prośba o wyspy szczęśliwe), muz. Anna German, śpiewana przez Annę German,
• Zaproszenie na wycieczkę, muz. Adam Tkaczyk, wykonywana przez Adama Tkaczyka z zespołem Wyspy Dobrej Nadziei.

Gałczyński w filmie

W 1984 roku na antenie Telewizji Polskiej zrealizowano interesujący program poetycko-śpiewany zatytułowany „Deszcz”, który został poświęcony twórczości Konstantyna Ildefonsa Gałczyńskiego. Reżyserką tego wyjątkowego przedsięwzięcia była Barbara Borys-Damięcka. W programie wystąpiły takie wybitne postacie jak Beata Poźniak, Michał Bajor, Krzysztof Tyniec oraz Agnieszka Kotulanka. Muzykę do programu skomponowali znani artyści: Marek Grechuta oraz Władysław Szpilman.

Warto także zwrócić uwagę na scenę z odcinka serialu Zmiennicy, zatytułowanego Spotkania z Temidą. W tej scenie Kasia, grana przez Ewę Błaszczyk, z niecierpliwością czeka w warszawskich Łazienkach na spotkanie z Jackiem, którego postać odtwarza Mieczysław Hryniewicz. W trakcie oczekiwania, dziewczyna wyobraża sobie emocje, które Jacek mógłby jej wyznać, a on sam wyraża swoje uczucia recytując fragment wiersza Rozmowa liryczna z 1950 roku.

Upamiętnienie

Gałczyński jest wspominany na wiele sposobów w polskiej kulturze. Czesław Miłosz uczcił jego pamięć w książce Zniewolony umysł, w której portretuje go jako postać Deltą.

Od 1998 roku w Szczecinie odbywa się konkurs poetycki zwany Gałczynaliami, który cieszy się dużym zainteresowaniem. Warto zaznaczyć, że na rogu ulic Towarowej i Grzybowskiej w Warszawie można znaleźć kamień upamiętniający miejsce, gdzie Konstanty Ildefons Gałczyński mieszkał w latach 1905–1914 oraz 1918–1931. Pomnik ten został ustawiony z inicjatywy córki poety, Kiry Gałczyńskiej.

W Szczecinie, w domu przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 17, gdzie poeta mieszkał w latach 1948–1949, umieszczono tablicę pamiątkową. W 2005 roku, z okazji setnej rocznicy urodzin poety, Poczta Polska wydała znaczek z jego podobizną. Równocześnie, Narodowy Bank Polski w tym samym roku wprowadził do obiegu trzy okolicznościowe monety z wizerunkiem Gałczyńskiego.

We wrześniu 2007 roku w Warszawie powstała Fundacja Zielona Gęś, nosząca imię poety. Ponadto, Konstanty Ildefons Gałczyński jest patronem 30 szkół w Polsce, co świadczy o jego trwałym wpływie na kulturę edukacyjną.

W Szczecinie, 8 maja 1997 roku, uroczyście odsłonięto rzeźbę w kształcie stylizowanej „Zaczarowanej dorożki” – motywu z wiersza Gałczyńskiego, pamiętając o jego związku z tym miastem. Rzeźba jest dziełem Stanisława Biżka.

W Zabrzu z kolei odbywa się Ogólnopolski Konkurs Recytatorski „Z Gałczyńskim łatwiej”, który jest honorowany przez Kirę Gałczyńską. Natomiast 27 października 2018 roku na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie zasadzono młode drzewo, które otrzymało miano „Drzewko Pamięci”, umiejscowione w Alei Zasłużonych.

W lesie nieopodal Leśniczówki Pranie znajduje się głaz upamiętniający poetę. Tablica głosi, że K. I. Gałczyński często odwiedzał to miejsce w latach 1950–1953, wskazując na jego więź z naturą. Fundator tego upamiętnienia, Nadleśnictwo Maskulińskie, zainstalował pomnik 21 czerwca 2003 roku.

W Piszu, na ulicy Kościuszki, możemy natknąć się na pomnik Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, a Muzeum gałczyńskiego twórczości usytuowane w Praniu stanowi dodatkowe miejsce refleksji nad jego dorobkiem. Dla tych, którzy pragną głębiej poznać twórczość poety, stworzono ścieżkę dydaktyczną „Śladami Gałczyńskiego” na terenie Rezerwatu przyrody Jezioro Nidzkie.

Znajdująca się w pobliżu Prania znana była sosna, która nosiła nazwisko Gałczyńskiego. Niestety, została ścięta w latach 80. z powodu uschnięcia, a w jej miejscu postawiono głaz pamiątkowy, upamiętniający tego wielkiego poetę.

Dzieła

Konstanty Ildefons Gałczyński, znany zjawiskowo w polskiej literaturze, ma na swoim koncie wiele znaczących dzieł. Oto niektóre z nich:

• Porfirion Osiełek czyli Klub Świętokradców, 1929,
• Zaczarowana dorożka, 1948,
• Ślubne obrączki, 1949,
• Wiersze liryczne, 1952,
• Pieśni, 1953.

---

Oceń: Konstanty Ildefons Gałczyński

---