Aleksander Lesser

---

Życiorys

Aleksander Lesser przyszedł na świat jako jedno z dwanaściorga potomków kupca Lewiego (1791–1870) oraz Róży Loewenstein (1790–1840). Jego życie prywatne związane było z Julią Bergson (1839–1918), córką znanego filozofa Ludwika Bergsona.

Wczesne lata edukacji artystycznej rozpoczął w Liceum Warszawskim, gdzie uczył się rysunku pod okiem Aleksandra Kokulara. W okresie od 1830 do 1831 roku studiował malarstwo na Oddziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego pod kierownictwem Antoniego Brodowskiego. Po tragicznym zamknięciu uczelni, które miało miejsce po upadku Powstania Listopadowego, przeniósł się na studia do Drezna, gdzie w latach 1832–1835 uczęszczał do Akademii Sztuk Pięknych. Jego nauczycielami byli Moritz Retzsch oraz Karl Christian Vogel von Vogelstein. Od 8 lipca 1835 do 1846 kontynuował naukę w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie miał okazję uczyć się od takich artystów jak Peter Cornelius, Heinrich Hess oraz Julius Schnorr von Carolsfeld.

Aleksander Lesser wpisał się w historię polskiego malarstwa, stając się jednym z twórców nurtu archeologicznego, który miał na celu przedstawienie całej historii Polski. Ten styl artystyczny rozwijał się jeszcze przed etapie działalności słynnego malarza Jana Matejki.

W kwestii religijnej Lesser nie wykazywał dużego zainteresowania judaizmem, mimo że nie zerwał całkowicie związku z jego tradycją. Raczej nie poszukiwał inspiracji w starożytnej historii Izraela, wyjąwszy jeden znany obraz przedstawiający Dawida dziękującego Bogu za zwycięstwo nad Goliatem. Nie interesowało go również życie społeczności żydowskiej w Polsce ani relacje z kulturą Izraela.

Był także jednym z autorów haseł oraz ilustracji do Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda, wydawanej w latach 1859–1868. Jego nazwisko znalazło się na liście twórców w pierwszym tomie, który ukazał się w 1859 roku.

Po jego śmierci w 1884 roku w Krakowie, Lesser został pochowany na cmentarzu żydowskim usytuowanym przy ulicy Okopowej w Warszawie, w kwaterze 20, rząd 9.

Działalność publicystyczna

Publicystyczna działalność Aleksandra Lessera obejmowała szeroki wachlarz aktywności, do której zalicza się m.in. publikowanie artykułów w prestiżowych tytułach gazetowych takich jak „Kłosy” oraz „Sprawozdania Towarzystwa Zachęty”. Uczestnicząc w zakładaniu tego ostatniego w 1860 roku, Lesser nie tylko przyczynił się do jego rozwoju, ale również regularnie zamieszczał w nim kroniki artystyczne. Jego dorobek obejmuje także ilustratorstwo, litografię oraz scenografię.

Wśród jego znakomitych osiągnięć można wymienić ilustracje do dzieł Adama Mickiewicza oraz wspomnianego już Antoniego Malczewskiego. Niejednokrotnie realizował także litografie, w szczególności w kooperacji z zakładem drukarskim Maksymiliana Fajansa.

Również w obszarze scenografii Lesser może pochwalić się licznymi sukcesami, a jednym z nich były projekty kostiumów do sztuki „Zbójcy” autorstwa Friedricha Schillera, która miała swoją premierę w 1868 roku w Teatrze Letnim. Kolejnym znaczącym przedsięwzięciem były szkice dekoracji do dramatu Wincentego Rapackiego „Wit Stwosz”, przedstawionego na scenie Teatru Wielkiego w 1875 roku.

Po 1870 roku Lesser rozszerzył swoje zainteresowania o krytykę artystyczną, jednocześnie prowadząc badania dotyczące sztuki dawnej. W 1883 roku przyczynił się do wydania „Przewodnika do opisu dawnych pomników sztuki”, do którego dołączono XV tablic typów budownictwa, rzeźby oraz malarstwa. Przewodniczył wówczas Delegacji Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, co uznaje się za istotny wkład w rozwój polskiej kultury artystycznej.

Dzieła

Twórczość Aleksandra Lessera była efektem dogłębnych badań nad historią Polski. W jego dorobku znajdziemy wiele znakomitych dzieł, w tym:

• Obrona Trembowli przeciw Turkom (1841),
• Pogrzeb pięciu ofiar manifestacji w Warszawie w roku 1861 (1861) przedstawiający pogrzeb zamordowanych przez Kozaków Polaków i Żydów, w którym uczestniczyli duchowni katoliccy, protestanccy oraz rabini,
• Wizerunki królów polskich – cykl 42 portretów królów polskich stworzonych na wzór pomnikowy. Obrazy razem z historycznym komentarzem Juliana Bartoszewicza zostały opublikowane w Warszawie w 1860 roku (Aleksander Lesser, Królowie polscy) w oficynie wydawniczej Dzwonkowskiego.

W dorobku malarskim Lessera znajdują się również prace takie jak:

• Kadłubek piszący kronikę w klasztorze,
• Młody Bolesław Krzywousty wyjeżdża do Morawii,
• Pożegnanie Henryka z Legnicy ze św. Jadwigą,
• Koronacja Leszka Białego,
• Hołd pruski,
• Wydobycie zwłok Wandy z Wisły,
• Ostatnie chwile Mikołaja Kopernika.

Artysta zajmował się także tworzeniem dzieł z chrześcijańskimi motywami religijnymi, na przykład obrazów przedstawiających Wniebowstąpienie Chrystusa czy świętą Magdalenę.

W uznaniu jego wkładu w polską sztukę, Lesser został członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Od króla szwedzkiego Karola XV otrzymał złoty medal z inskrypcją Litteris et artibus („Naukom i sztukom”), a od króla saskiego Jana Wettyna – pierścień brylantowy.

---

Oceń: Aleksander Lesser

---