Jan Antoni Kobuszewski, urodzony 19 kwietnia 1934 roku w Warszawie i zmarły 28 września 2019 roku w tym samym mieście, był niezwykle utalentowanym polskim aktorem, który pozostawił trwały ślad w świecie teatru, telewizji oraz filmu. Jego wszechstronność artystyczna obejmowała również reżyserię teatralną, a jego działalność kabaretowa i satyryczna przyczyniła się do bogatej historii polskiej kultury rozrywkowej.
Jan Kobuszewski przez wiele lat ściśle współpracował z Zespołem Artystycznym Kabaretu i innymi popularnymi formacjami, takimi jak kabarety Dudek i Olgi Lipińskiej. Jego dorobek artystyczny to około 2000 programów telewizyjnych oraz kilkadziesiąt filmów, w tym zrealizowane przez Stanisława Bareię, takie jak "Poszukiwany, poszukiwana" (1972), "Nie ma róży bez ognia" (1974) oraz "Brunet wieczorową porą" (1976). Chociaż często otrzymywał propozycje do ról pobocznych, to jednak każda z nich była przez niego grana z wielką pasją i zaangażowaniem.
Wraz z Janem Kociniakiem, Kobuszewski był współgospodarzem pierwszego cyklicznego programu satyrycznego "Wielokropek", który wystartował w 1963 roku. Odtwarzał również główną rolę w pierwszym polskim serialu telewizyjnym "Barbara i Jan". Jego talent narratorski objawił się w popularnym programie humorystycznym "Bajka dla dorosłych", gdzie z dużym wdziękiem prowadził widzów przez kolejne odcinki.
Nie można zapomnieć o jego znaczącej roli dziadka Jacka Marii Poszepszyńskiego ze słuchowiska radiowego "Rodzina Poszepszyńskich", które cieszyło się dużym zainteresowaniem słuchaczy. W latach 1999–2001, na antenie telewizji Polsat, współprowadził program rozrywkowy "Macie, co chcecie", razem z Jerzym Petersburskim jr. oraz Janem Kociniakiem.
Kreacje teatralne, które stworzył, są równie imponujące. Wśród nich można wymienić: Lucky’ego w "Czekając na Godota" Samuela Becketta, Biondello w "Poskromieniu złośnicy" Williama Szekspira oraz Doktora w "Dziadach" Adama Mickiewicza. Jako reżyser, Kobuszewski doprowadził do życia takie tytuły jak "Wstrętny egoista" Françoise Dorin oraz "Czarujący łajdak" Pierre’a Chesnota.
W 2012 roku, za swoje niezaprzeczalne osiągnięcia w pracy artystycznej oraz za "wybitne zasługi dla kultury polskiej", Kobuszewski został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, co jest świadectwem jego wpływu na rozwój i promocję polskiej sztuki.
Wczesne lata
Jan Kobuszewski przyszedł na świat 19 kwietnia 1934 roku na Nowym Bródnie w Warszawie. Wywodził się z katolickiej rodziny, będąc najmłodszym z trójki dzieci w rodzinie Aliny z domu Kowalskiej oraz Edwarda Kobuszewskiego. Miał dwie starsze siostry: Marię, która przyszła na świat w 1920 roku oraz Hannę, urodzoną w 1921 roku; ta ostatnia była matką znanego aktora Wiktora Zborowskiego.
Jego ojciec, Edward, zajmował stanowisko kierownika biura sejfów w Pocztowej Kasie Oszczędności. W 1935 roku rodzina Kobuszewskich postanowiła zmienić miejsce zamieszkania, przeprowadzając się do śródmieścia, gdzie zaczęli żyć w kamienicy przy ulicy Śliskiej.
W 1951 roku Jan ukończył warszawskie Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza. Po tym czasie przystąpił do egzaminów w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, imienia Aleksandra Zelwerowicza, jednak w pierwszej próbie nie udało mu się dostać. Dopiero w kolejnym roku, już jako absolwent Państwowej Szkoły Dramatycznej Teatru Lalek, zdołał zdać wymagane egzaminy. Jego debiut sceniczny miał miejsce w sztuce Panna Maliczewska, której autorką była Gabriela Zapolska, a reżyserię prowadziła Janina Romanówna.
Kariera
Jan Kobuszewski, utalentowany aktor, zadebiutował na dużym ekranie w 1955 roku. Zyskał uznanie dzięki niewielkiej roli Francuza w dramacie wojennym Godziny nadzieiJana Rybkowskiego. Po zakończeniu studiów w 1956 roku, rozpoczął współpracę z Teatrem Młodej Warszawy, gdzie wystąpił w sztuce, debiutując jako dyplomowany aktor w roli Cara Dormindonta w Żołnierzu i biedzie Samuiła Marszaka. Następnie przeniósł się do Teatru Klasycznego, gdzie pracował do 1958 roku.
Kariera Kobuszewskiego rozwijała się dynamicznie, występował bowiem na deskach różnych teatrów, w tym Polskiego, Wielkiego, oraz Nowego w Łodzi, gdzie dał się poznać jako wybitny interpretator ról dramatycznych. Jego występy obejmowały m.in. Biondella w Poskromieniu złośnicy Szekspira w 1957 roku, Pietrowicza w Płaszczu Gogola w 1960 roku oraz Papkina w Zemście Fredry w 1962 roku.
W 1964 roku zagrał Lokaja Jana Parblichenkę w Kurce wodnejWitkacego oraz Doktora w Dziadach Mickiewicza. Jego występy w Teatrze Narodowym, szczególnie w spektaklach reżyserowanych przez Kazimierza Dejmka, zostały docenione przez widownię i krytyków. Kobuszewski odgrywał pamiętne role, takie jak Mefistofeles w Kordianie Słowackiego, a także Pelikan w Dziadach (1967) z Gustawem Holoubkiem w roli Gustawa-Konrada.
Bohaterem spektaklu jest Jan Kobuszewski, znakomity w typie, ruchu, słowie. Łączył bezbłędnie realizm z groteską, był prawie Witosem, wierzchosławickim chłopem, który zostaje prezydentem, ale jednocześnie był czymś więcej, zagrał całą problematykę filozoficzną „Jana Macieja Karola Wścieklicy”.
W okresie od 1976 roku aż do zakończenia kariery w 2013 roku, Kobuszewski był związany z Teatrem Kwadrat w Warszawie. Na jego deskach wystąpił w szeregu znaczących ról, takich jak Rotmistrz w Damah i huzarach Fredry oraz Czarujący łajdak Pierre’a Chesnota. Równocześnie jego obecność w telewizji stała się nieodzownym elementem rozrywkowym – uczestniczył w programach takich jak Wielokropek i Muzyka lekka, łatwa i przyjemna, gdzie z sukcesem bawił widownię.
Jednym z jego rozpoznawalnych ról w telewizji była postać Jana Buszewskiego, reportera w serialu Hieronima Przybyła i Jerzego Ziarnika, w Barbarze i Janie (1964). Zyskał uznanie dzięki rolom w popularnych serialach, takich jak szef hydraulików w Wojnie domowej i bufetowy w klubie sportowym w Czterdziestolatku.
Telewizyjny Kobuszewski to postać trochę z szalonej błazenady, trochę z absurdalnego świata Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, a trochę bohater chaplinowski, zagubiony i pełen melancholii.
Stanisław Bareja obsadził go w pamiętnych rolach w swoich filmach, takich jak hydraulik w Poszukiwany, poszukiwana oraz listonosz w Nie ma róży bez ognia. Kobuszewski, choć otrzymał propozycję grania w Akademii pana Kleksa, ostatecznie zrezygnował na rzecz Piotra Fronczewskiego, który przyjął tę rolę. W swoim dziele Fotonostalgia Agnieszka Osiecka podkreśliła wyjątkowość jego aktorstwa, wskazując, że powinien on być tematem osobnego kursu w szkołach teatralnych.
Kobuszewski jest graficzny. Powinny wszędzie wisieć plakaty, obrazy i znaki drogowe z postacią Kobuszewskiego w tańcu.
Wielka kariera Kobuszewskiego obejmowała również współpracę z Maciejem Zembatym i Jackiem Janczarskim w radiowym słuchowisku Rodzina Poszepszyńskich, a także współprowadzenie programu Macie, co chcecie w Polsacie. Jego wszechstronność znalazła odbicie w występach w Kabarecie Dudek oraz Kabarecie Starszych Panów. W 2001 roku wystąpił w Złodzieju Erica Chappella, pokazując nadal swoje niezwykłe umiejętności aktorskie.
Życie prywatne
W roku 1956 Jan Kobuszewski stworzył szczęśliwy związek małżeński z Hanną Zembrzuską. Para doczekała się córki, Maryny, co niewątpliwie wpłynęło na jego osobiste szczęście. Warto wspomnieć, że artysta był także wujem Wiktora Zborowskiego, co pokazuje jego bliskie związki rodzinne.
Jan Kobuszewski zmarł 28 września 2019 roku. Ostatnie chwile swojego życia spędził w otoczeniu najbliższych. Został uroczyście pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu na Starych Powązkach w Warszawie, w kwaterze oznaczonej jako 284a-3-13, gdzie jego pamięć będzie trwała przez lata.
Publikacje
Przyjrzyjmy się niektórym ważnym publikacjom związanym z postacią Jana Kobuszewskiego, które odzwierciedlają jego bogaty dorobek artystyczny oraz osobiste przemyślenia.
- Robert Mirosław Łukaszuk: Jan Kobuszewski. Patrzę w przyszłość (i przeszłość) z uśmiechem i radością… Edycja Świętego Pawła, 2008. ISBN 978-83-7424-420-6,
- Hanna Zborowska: Humor w genach. Nisza, 2011. ISBN 978-83-62795-01-7.
Filmografia
Filmy fabularne (kinowe i telewizyjne)
W jego bogatej filmografii znajduje się wiele znaczących tytułów, które zostawiły ślad w polskiej kinematografii. Poniżej przedstawiamy szczegółową listę filmów fabularnych.
| Rok | Tytuł | Rola | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1955 | Godziny nadziei | Francuz | wojenny, reżyser: Jan Rybkowski |
| 1956 | Warszawska syrena | rybak | baśniowy, reżyser: Tadeusz Makarczyński, Stanisław Bareja |
| 1957 | Ewa chce spać | Marian, kochanek Biernackiej – mieszkanki hotelu robotniczego | komedia, reżyser: Tadeusz Chmielewski |
| 1958 | Kalosze szczęścia | plutonowy Franek „Ważny” | fantasy, reżyser: Antoni Bohdziewicz |
| 1959 | Zamach | konspirant Jurek | wojenny, reżyser: Jerzy Passendorfer |
| 1960 | Szczęściarz Antoni | szewc Fijałkowski | komedia, reżyser: Halina Bielińska, Włodzimierz Haupe |
| Ostrożnie Yeti | więzień-skrzypek | komedia, reżyser: Andrzej Czekalski | |
| 1961 | Anatomia morderstwa | Paul Biegler (polski dubbing) | kryminalny, reżyser dubbingu: Zofia Dybowska-Aleksandrowicz |
| Złoto | kelner | psychologiczny, reżyser: Wojciech Jerzy Has | |
| Kwiecień | Paweł | psychologiczny, reżyser: Witold Lesiewicz | |
| 1962 | Klub kawalerów | Nieśmiałowski | komedia, reżyser: Jerzy Zarzycki |
| Jadą goście jadą… | Firydus, celnik kontrolujący bagaż | komedia, reżyser: Romuald Drobaczyński | |
| 1963 | Żona dla Australijczyka | dostawca z delikatesów | komedia, reżyser: Stanisław Bareja |
| Smarkula | taksówkarz | komedia, reżyser: Leonard Buczkowski | |
| Naprawdę wczoraj | barman na bankiecie | psychologiczny, reżyser: Jan Rybkowski | |
| Byłem Montgomerym | gubernator Gibraltaru (polski dubbing) | wojenny, reżyser: Maria Olejniczak | |
| Trzy światy Guliwera | król państwa Brobdingnag (polski dubbing) | przygodowy, reżyser: Jerzy Twardowski | |
| 1965 | Zawsze w niedziele. Niedziela druga | Ziobro, trener Piotra | sportowy, reżyser: Ryszard Ber |
| 1966 | Piekło i niebo | scenarzysta | komedia fantasy, reżyser: Stanisław Różewicz |
| Nowy pracownik | lekarz zakładowy | obyczajowy, reżyser: Jerzy Ziarnik | |
| 1967 | Zmartwychwstanie Offlanda | sierżant Drue | komedia, reżyser: Jerzy Zarzycki |
| 1969 | Ciężkie czasy dla gangsterów | Pierre „Felix” Mazaud (polski dubbing) | komedia, reżyser: Maria Olejniczak |
| Nowy | lekarz zakładowy | obyczajowy, reżyser: Jerzy Ziarnik | |
| Siódmy rok miłości | Günter Heim (polski dubbing) | obyczajowy, reżyser: Tomasz Listkiewicz | |
| 1970 | Włoch w Argentynie | inżynier Marucchelli (polski dubbing) | komedia, reżyser: Henryka Biedrzycka |
| Zbrodnia i kara | Łużyn (polski dubbing) | dramat, reżyser: Zofia Dybowska-Aleksandrowicz | |
| Pogoń za Adamem | dystrybutor filmów w Ameryce Południowej | psychologiczny, reżyser: Jerzy Zarzycki | |
| 1971 | Niebieskie jak Morze Czarne | kabareciarz | komedia, reżyser: Jerzy Ziarnik |
| Kłopotliwy gość | lekarz w PZMC | komedia, reżyser: Jerzy Ziarnik | |
| 1972 | Poszukiwany, poszukiwana | hydraulik | komedia, reżyser: Stanisław Bareja |
| 1974 | Nie ma róży bez ognia | listonosz w willi | komedia, reżyser: Stanisław Bareja |
| 1976 | Brunet wieczorową porą | kierowca MPO przewożący śnieg | komedia, reżyser: Stanisław Bareja |
| 1978 | Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy | tajniak Mańkowski | musical, reżyser: Janusz Rzeszewski, Mieczysław Jahoda |
| 1979 | …Cóżeś ty za pani… | Jan Dobosz | wojenny, reżyser: Tadeusz Kijański |
| 1982 | Miłość ci wszystko wybaczy | komik Tadeusz | biograficzny, reżyser: Janusz Rzeszewski |
| 1983 | Lata dwudzieste… lata trzydzieste… | Fuks | muzyczny, reżyser: Janusz Rzeszewski |
| 1984 | Miłość z listy przebojów | Gustaw | musical, reżyser: Marek Nowicki |
| 1985 | Mrzonka | Białoskórnik | komediodramat, reżyser: Janusz Majewski |
| 1992 | Jacek i Placek | Narrator (głos) | animowany, reżyser: Leszek Gałysz |
| 1998 | Złoto dezerterów | ojciec Habera | komedia, reżyser: Janusz Majewski |
| 1999 | Przygody dobrego wojaka Szwejka | feldkurat Katz | satyryczny, reżyser: Włodzimierz Gawroński |
| 2007 | Ryś | Ciemny, człowiek „Kredy” | komedia, reżyser: Stanisław Tym |
| 2010 | Dr Charakter przedstawia | Profesor (głos) | animowany, reżyser: Piotr Dumała |
Seriale telewizyjne
Oprócz filmów, Jan Kobuszewski również znany jest z ról w popularnych serialach telewizyjnych. Jego występy przyciągały uwagę widzów i przyczyniły się do jego pozycji w branży. Poniżej znajduje się zestawienie wszystkich jego występów w serialach.
| Rok | Tytuł | Rola | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1964 | Barbara i Jan | Jan Buszewski, fotoreporter w redakcji „Echa” | Obyczajowy, reżyser: Hieronim Przybył, Jerzy Ziarnik |
| 1966 | Wojna domowa | szef hydraulików (odcinek 9) | Komediowy, reżyser: Jerzy Gruza |
| 1968 | Napad stulecia | Michael Donegan | Kryminalny, reżyser: Henryka Biedrzycka |
| 1974 | Czterdziestolatek | Jasio, bufetowy w klubie sportowym (odcinek 5) | Komediowy, reżyser: Jerzy Gruza |
| 1978 | Życie na gorąco | major Cuperly (odcinek 6) | Sensacyjny, reżyser: Andrzej Konic |
| 1983–1989 | Przygód kilka wróbla Ćwirka | wszystkie postacie (głos) | Animowany, reżyser: różni |
| 1983 | Alternatywy 4 | kombinator mieszkaniowy (odcinki 1-2) | Komediowy, reżyser: Stanisław Bareja |
| 1984–1989 | O dwóch takich, co ukradli księżyc | Narrator (głos) | Animowany, reżyser: Leszek Gałysz |
| 1985 | 5 dni z życia emeryta | dozorca Józef Namiastka | Obyczajowy, reżyser: Edward Dziewoński |
| 1986 | Zmiennicy | złodziej „Ksywa” (odcinki 12, 15) | Komediowy, reżyser: Stanisław Bareja |
| 1992 | Film pod strasznym tytułem | Narrator (głos) | Animowany, reżyser: Leszek Gałysz |
| 1993 | Czterdziestolatek. 20 lat później | włamywacz Jasio (odcinek 5) | Komediowy, reżyser: Jerzy Gruza |
| 1994–1997 | Sceny z życia smoków | smok Zygmunta (głos; odcinki 1-5) | Animowany, reżyser: różni |
| 1997–1998 | Klan | fotograf | Opera mydlana, reżyser: różni |
| 1999–2000 | Graczykowie | Półpielec (odcinki 5, 7, 10, 20-21, 37, 43) | Komediowy, reżyser: Ryszard Zatorski, Krzysztof Jaroszyński |
| 2005–2007 | Codzienna 2 m. 3 | Anatol Gawlik (odcinki 12-15, 17-18, 31-34, 36-42, 46-47, 49-53, 57-59, 63-65, 67-71) | Komediowy, reżyser: różni |
| 2006 | U fryzjera | Błażej Grzegorz, dziadek Grzegorza (odcinek 1) | Sitcom, reżyser: Wojciech Adamczyk |
| 2010 | Mała matura 1947 | potworny wujaszek (odcinek 4) | Obyczajowy, reżyser: Janusz Majewski |
Dubbing (gry komputerowe)
Jan Kobuszewski, uznawany za jednego z najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorów głosowych, w 1999 roku użyczył swojego głosu w grze komputerowej Wrota Baldura, gdzie wystąpił jako narrátor w zdarzeniach w śnie.
Kolejne jego występy miały miejsce w roku 2000, w grze Pompei: Legenda Wezuwiusza, gdzie zagrał postaci takie jak Fruktus oraz Oberżysta Dionizos.
Rok później, w 2001 roku, Kobuszewski podjął się kolejnego wyzwania, wcielając się w postać Jana Jansen w grze Baldur’s Gate II: Tron Bhaala.
Ordery, odznaczenia, nagrody i wyróżnienia
Jan Kobuszewski, znany polski aktor, został odznaczony licznymi medalami i nagrodami, które są świadectwem jego wielkiego wkładu w kulturę i sztukę. Poniżej przedstawiamy listę jego najważniejszych odznaczeń i wyróżnień, które odzwierciedlają uznanie dla jego osiągnięć artystycznych:
- Złoty Krzyż Zasługi (1975),
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979),
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1998),
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2012) za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej,
- Odznaka Zasłużony Działacz Kultury (1981),
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006),
- Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie (2007).
Oprócz odznaczeń cywilnych, artysta otrzymał także inne nagrody, które są dowodem jego talentu:
- Złoty Ekran (1977),
- Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Polonia (1987),
- Superwiktor (2005).
Te liczne wyróżnienia dowodzą, jak znaczącą postacią w polskiej kulturze był Jan Kobuszewski.
Przypisy
- Nie żyje Jan Kobuszewski. Wybitny aktor miał 85 lat. Polskie Radio. [dostęp 03.08.2024 r.]
- Jan Kobuszewski patronem sceny w Teatrze Kwadrat. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. 19.04.2022 r. [dostęp 20.04.2022 r.]
- Marcin Kalita: Krzysztof Gradowski: Kleksa miał grać Kobuszewski. Nowiny24, 30.01.2014 r. [dostęp 18.02.2020 r.]
- Joanna Kiwilszo. Historia praskich rodów: Rodzina Kobuszewskich. „Nowa Gazeta Praska”, 27.05.2015 r.
- Dawid Dudko (28.09.2019): Król rozrywki. Jan Kobuszewski nie żyje. Onet.pl. [dostęp 29.09.2019 r.]
- Jacek Szczerba (28.09.2019): Jan Kobuszewski nie żyje. Miał 85 lat. Osiecka nazywała go zmarnowanym Chaplinem. „Gazeta Wyborcza”. [dostęp 29.09.2019 r.]
- a b c IAR, lulu (28.09.2019): Jan Kobuszewski nie żyje. „To był arystokrata satyry”, „był kochany przez całą Polskę”. Gazeta.pl. [dostęp 29.09.2019 r.]
- a b „Wężykiem, wężykiem”. Te role Jana Kobuszewskiego zapamiętamy. Onet.pl. [dostęp 29.09.2019 r.]
- Odznaczenia państwowe w Święto Niepodległości. prezydent.pl, 11.11.2012 r. [dostęp 11.11.2012 r.]
- Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 218. ISBN 978-83-7839-559-1.
- Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 223–224. ISBN 978-83-7839-559-1.
- Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 219–220. ISBN 978-83-7839-559-1.
- „Film” nr 11/1993.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Stefan Rogulski | Andrzej Dzierżyński | Andrzej Ziemowit Zimowski | Stefan Knothe | Marek Kotarba | Marcin Cecko | Wacław Kisielewski | Wojciech Wójcik (reżyser) | Paweł Kleszcz | Mieczysław Guranowski | Jadwiga Marso | Smolasty | Diana Kadłubowska | Franciszka Themerson | Jolanta Nowak | Michał Grudziński | Adam Józef Karasiński | Michał Kondrat | Malwina Garfeinowa-Garska | Krystyna CękalskaOceń: Jan Kobuszewski