Poczta Polska

---

Właściciel Poczty Polskiej

Poczta Polska w 2009 roku przeszła istotną transformację, stając się jednoosobową spółką akcyjną Skarbu Państwa, znaną jako Poczta Polska S.A.. Ta zmiana była wynikiem procesu komercjalizacji, który miał na celu przekształcenie dotychczasowego przedsiębiorstwa.

Obecnie założycielem i jedynym akcjonariuszem tej spółki jest Skarb Państwa, którego interesy reprezentuje Prezes Rady Ministrów. Warto zauważyć, że przedmiotowy skarb był wcześniej reprezentowany przez różnych ministrów, odpowiedzialnych za kwestie łączności. W kolejnych latach ministerialne przedstawicielstwa zmieniały się w następujący sposób:

• Minister Infrastruktury (2009–2011),
• Minister Administracji i Cyfryzacji (2011–2015),
• Minister Infrastruktury i Budownictwa (2015–2018),
• Minister Infrastruktury (od 2018),
• Prezes Rady Ministrów (od 2018).

Obowiązki ustawowe

Poczta Polska pełni kluczową rolę jako operator wyznaczony, co oznacza, że jest zobowiązana do świadczenia powszechnych usług pocztowych. Usługi te są realizowane w jednolity sposób i po przystępnych cenach, co przyczynia się do wspólnego dobra.

Na terenie całego kraju, instytucja ta ma obowiązek dostarczania swoich usług pięć dni w tygodniu. W skład tych usług wchodzą:

• przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie oraz doręczanie przesyłek listowych, w tym przesyłek poleconych oraz takich, które mają zadeklarowaną wartość do 2 kg,
• obsługa paczek pocztowych, w tym paczek z zadeklarowaną wartością, które mogą ważyć do 10 kg (należy zauważyć, że paczki wysyłane z zagranicy mogą mieć masę do 20 kg),
• realizacja przesyłek adresowanych do osób ociemniałych, które mogą ważyć do 7 kg.

Dodatkowo, dla ułatwienia nadawcom, Poczta Polska jest zobowiązana, na życzenie nadawcy, do wydania dokumentu potwierdzającego odbiór przesyłki rejestrowanej, co zwiększa bezpieczeństwo oraz komfort korzystania z usług pocztowych.

Historia

Usługi pocztowe w Polsce przedrozbiorowej

Rozwój zorganizowanych usług pocztowych na polskich ziemiach ma swoje korzenie w tworzeniu się ośrodków władzy, zarówno książęcej, jak i królewskiej. Władcy z dynastii Piastów korzystali z systemu posług komunikacyjnych nazywanego podwodami, który zabezpieczał transport informacji. System ten nakładał na lokalnych przedstawicieli władzy obowiązek utrzymywania specjalnych pomieszczeń oraz dostarczania koni dla posłańców, co było kluczowe dla funkcjonowania administracji. Wprowadzenie tego prawa przypisuje się Bolesławowi Chrobremu, który zorganizował szereg komunikacyjnych tras niezbędnych dla sprawnego przepływu informacji.

Choć podwody mogły wywodzić się z wcześniejszych, lokalnych praw, pierwsze dokumenty potwierdzające istnienie regulacji dotyczących przesyłu korespondencji datowane są na przełom XIII i XIV wieku. Można je znaleźć w „Najstarszym Zwodzie Prawa Polskiego”, znanym również jako „Księga elbląska”. Dokument ten regulował zasady dotyczące przesyłania wiadomości, obsługi poselstw, przewozu rzeczy oraz odpowiedzialności za mienie.

Handel oraz rozwój poczty kupieckiej przyczyniły się także do upowszechnienia organizacji pocztowej. Kupcy, głównie z Niemiec i Włoch, brali udział w wymianie handlowej, wykorzystując do tego posłańców. W XIV i XV wieku Kraków miał aktywne połączenia z niemieckimi miastami, a najskuteczniejszą pocztę kupiecką prowadzili Fuggerowie, którzy ustanowili swoje faktorie w Krakowie w XV wieku, początkowo zajmując się handlem miedzią, a później również operacjami finansowymi.

W miarę upływu lat, z usług poczty Fuggerów korzystali także prominentni przedstawiciele, tacy jak król Zygmunt I Stary oraz królowa Bona. Niezwykle istotnym momentem w historii polskiej poczty było utworzenie regularnej poczty przez Seweryna Bonera, który współpracował z pocztą Thurn-Taxis, jednakże jego przedsięwzięcie upadło po jego śmierci.

Śmierć królowej Bony w 1557 roku wymusiła na królu Zygmuncie II Auguście konieczność zorganizowania stałej korespondencji z Włochami. W odpowiedzi na te potrzeby, 18 października 1558 roku monarcha nadał przywilej Włochowi Prosperowi Prowanie na urządzenie i kierowanie pocztą. Poczta biegła z Krakowa do Wenecji, zapewniając dostęp także osobom prywatnym, mimo że jej kosztami obciążał król.

Niestety, szybko pojawiły się problemy, gdyż Prowana i jego poczta popadły w konflikt z rodziną Thurn-Taxis, co doprowadziło do cofnięcia przywileju. Ostatecznie, 11 lipca 1562 roku, król zawarł nowy układ z Krzysztofem Taxisem, stworzywszy formalną instytucję pod nazwą Poczta Polska.

Odtąd, poczta była odpowiedzialna za regularny transport korespondencji pomiędzy Krakowem, Wrocławiem a Wilnem. Cena wysyłki wynosiła 3 grosze za 1 łut wagi przesyłki prywatnej. Dostarczanie przesyłek króla i dworu było zwolnione z opłat, podczas gdy monarcha przekazywał roczne dotacje na rzecz poczty.

Chociaż nowa poczta zyskała znaczne połączenia zagraniczne, po pewnym czasie umowa z Taxisem została rozwiązana. Piotr Maffon, kolejny dyrektor, nie był w stanie utrzymać stałych połączeń, co przyczyniło się do pogorszenia funkcjonowania instytucji. Następnie, Sebastian Montelupi, jako nowy dyrektor poczty, musiał zorganizować usługi pocztowe w stałym charakterze, z dużym skupieniem na dostarczaniu przesyłek dla króla.

Poczta Montelupiego musiała utrzymywać regularne połączenia, z częstotliwością jednego transportu w tygodniu oraz regularnymi trasami do Wenecji i Wilna. Rezydencją poczty stała się Kamienica Montelupich na Rynku Głównym.

II wojna światowa

W trakcie II wojny światowej rząd na uchodźstwie przywrócił działalność Poczty Polskiej 15 grudnia 1941 roku, opierając ją na agencjach pocztowych usytuowanych na okrętach Marynarki Wojennej, które stanowiły suwerenne polskie terytorium. Od kwietnia 1942 roku usługi pocztowe zaczęto także świadczyć na statkach Polskiej Marynarki Handlowej.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami w Międzynarodowej Konwencji Pocztowej, korespondencję przyjmowano na statkach jedynie na pełnym morzu, a na okrętach wojennych w porcie, po czym przekazywano ją do lokalnych adresatów. Obrót pocztowy z krajami wrogimi i okupowanymi był zablokowany, co zablokowało też możliwość nadawania listów na terenie Wielkiej Brytanii precyzyjnie w tych latach. Mimo trudności, Polacy otrzymali szansę na przesyłanie listów na okręty, które były nadawane z odpowiednimi znaczkami pocztowymi.

W latach 1941–1944 wydano cztery emisje polskich znaczków pocztowych. Z chwilą odwołania uznania polskiemu rządowi na uchodźstwie, znaczki te utraciły moc obiegową 11 lipca 1945 roku.

Wydarzenia

• 18 października 1558 – utworzenie Poczty Królewskiej, jako sformalizowanej instytucji publicznej przez Zygmunta Augusta, który zapewnił stałe połączenie pocztowe między Krakowem a Wenecją przez Wiedeń, za pomocą poczty, czyli koni rozstawnych. 18 października do dziś jest uznawane za oficjalne święto Poczty Polskiej.
• 1 marca 1848 – decyzją Poczt Królestwa Polskiego rozpoczęto przewóz poczty koleją, dokonując pierwszego transportu na trasie z Warszawy do Częstochowy.
• 7 lutego 1919 – dekret uznający usługi pocztowe, telegraficzne i telefoniczne za własność państwa.
• 1928 rok – powstaje państwowe przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.
• 1 września 1939 – sączka Poczty Polskiej w Gdańsku i wziął udział w działaniach we wrześniu na terytorium całej Polski.
• 11 października 1941 – dekret Prezydenta Rzeczypospolitej polecający Ministerstwu Skarbu zajęcie się sprawami dotyczącymi Państwowego Zarządu Poczt i Telegrafów oraz przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.
• 15 grudnia 1941 – wznowienie działalności Poczty Polskiej z wykorzystaniem agencji pocztowych na okrętach Marynarki Wojennej.
• 1944 rok – uruchomienie okręgu pocztowego w Lublinie, co uważa się za początek współczesnej Poczty Polskiej.
• 1985 rok – przekształcenie przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” w państwową jednostkę organizacyjną „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.
• 1991 rok – przekształcenie jednostki organizacyjnej „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” w państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska” i Telekomunikację Polską Spółkę Akcyjną.
• 1 września 2009 roku – przekształcenie „Poczta Polska” w Spółkę Akcyjną.
• czerwiec 2011 – rezygnacja Poczty Polskiej z transportu przesyłek pocztowych pojazdami kolejowymi.
• 1 stycznia 2012 roku – wprowadzenie nowej struktury organizacyjnej – 62 oddziały rejonowe przekształcone w 17 regionów.
• 19 września 2013 – Poczta Polska wprowadza elektroniczne awizo oraz e-potwierdzenie doręczenia.
• styczeń 2015 – klienci mogą korzystać z Neolistu rejestrowanego z platformy Envelo.
• luty 2023 – wprowadzenie usługi Polski Kryptoznaczek 1.0.
• wrzesień 2023 − wniesienie aportem do spółki przez Ministerstwo Aktywów Państwowych 100% udziałów w Wojskowych Zakładach Graficznych.

Muzea

• Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu,
• filia Muzeum w Kościelcu,
• Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku.

Lista dyrektorów generalnych i prezesów zarządu

Państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska”

• Grzegorz Szermanowicz (1991–1997)
• Piotr Szarzyński (1997–1998)
• Zbigniew Niezgoda (1998–1999)
• Mariusz Wiatrowski (1999–2000)
• Jacek Turczyński (2000–2001)
• Leszek Kwiatek (2001–2003)
• Andrzej Siniakiewicz (październik–listopad 2003), p.o.
• Tadeusz Bartkowiak (2003–2006)
• Zbigniew Niezgoda (2006–2007)
• Andrzej Polakowski (2007–2009)

Poczta Polska SA

• Andrzej Polakowski (2009–2010)
• Jerzy Jóźkowiak (2011–2016)
• Marek Chibowski (luty–maj 2016 jako prezes zarządu)
• Przemysław Sypniewski (2016–2020)
• Tomasz Zdzikot (2020–2022)
• Krzysztof Falkowski (2022–2024)
• Sebastian Mikosz (od 2024)

Zarząd

Członkowie Zarządu Poczty Polskiej:

• Sebastian Mikosz – prezes,
• Joanna Drozd – wiceprezes,
• Wiesław Strąk – wiceprezes,
• Piotr Szajczyk – wiceprezes,
• Dariusz Śpiewak – wiceprezes,
• Sławomir Żurawski – wiceprezes,
• Andrzej Bodziony – wiceprezes reprezentujący pracowników (zawieszony).

Usługi

Poczta Polska oferuje szereg różnorodnych usług, które odpowiadają na potrzeby zarówno klientów indywidualnych, jak i biznesowych.

• przesyłka listowa,
• kartka pocztowa,
• kryptofilatelistyka,
• list zwykły,
• list polecony, w tym:
• eMonitoring – śledzenie przesyłki,
• elektroniczne potwierdzenie doręczenia albo zwrotu – SMS lub poczta elektroniczna,
• elektroniczne awizo – SMS lub poczta elektroniczna (alternatywna forma dla tradycyjnego papierowego powiadomienia),
• potwierdzenie odbioru,
• list wartościowy,
• neokartka,
• neoznaczek,
• neolist,
• ekspres pieniężny,
• telegram, w tym również nadawany na blankiecie ozdobnym (do 2018),
• przekaz pocztowy,
• przesyłka biznesowa,
• druk bezadresowy,
• przesyłki reklamowe,
• paczka pocztowa, w tym:
• Pocztex (przesyłka kurierska),
• paczka mini,
• paczka24,
• paczka48,
• przesyłka pobraniowa,
• logistyka gotówki,
• wpłaty na rachunki bankowe, składek ZUS, oraz na rachunek organu podatkowego,
• abonament radiowo-telewizyjny,
• abonament filatelistyczny,
• prenumerata prasy,
• przesyłka paletowa.

Każda z wymienionych usług została przygotowana z myślą o spełnieniu różnych oczekiwań klientów, co czyni Poczta Polska wszechstronnym dostawcą rozwiązań pocztowych.

Funkcjonowanie Poczty Polskiej

Jakość usług i wyniki finansowe

W 2009 roku Poczta Polska odnotowała straty w wysokości 190 milionów złotych, co było znacznym pogorszeniem w porównaniu z 215 milionami złotych straty w roku 2008. Jak zauważył zarząd, przyczyną tych trudności mogło być masowe wprowadzenie faktur elektronicznych, które mogły przyczynić się do spadku przychodów w wysokości od 170 do 200 milionów złotych. Współpraca z Ministerstwem Sprawiedliwości od września 2010 roku, dotycząca elektronicznego potwierdzania odbioru przesyłek poleconych, miała na celu poprawę tej sytuacji.

W raporcie NIK z 2012 roku wskazano, że organizacja pracy w placówkach pocztowych nie odpowiadała oczekiwaniom klientów. Poczta Polska nie realizowała dostatecznie ambitnych programów restrukturyzacyjnych, na które wydano aż 8 milionów złotych. Niestety, nie zweryfikowano skutków tych działań, a dodatkowe 13 milionów złotych przeznaczone na system informatyczny okazało się nieefektywne. Jednakże od 2010 roku firma podjęła działania restrukturyzacyjne, które umożliwiły osiągnięcie zysku w wysokości 105,8 miliona złotych za rok 2011.

W lipcu 2011 roku na czoło spółki stawił nowy Zarząd, który skoncentrował się na rozwoju i realizacji kluczowych inicjatyw mających na celu restrukturyzację. Nowa strategia opierała się na poszerzeniu oferty usług paczkowo-kurierskich oraz e-usług łączących tradycyjną komunikację z nowoczesną technologią.

Do 2017 roku Poczta Polska planowała przeznaczyć ponad 1,3 miliarda złotych na realizację planu inwestycyjnego, skupiając się na inwestycjach w kluczowe obszary. Zdecydowana większość nakładów miała być pokryta ze środków własnych, a spółka koncentrowała się na rozwoju rynku paczkowego oraz nowoczesnych usług bankowo-ubezpieczeniowych, logistyki i komunikacji cyfrowej.

W październiku 2013 roku uruchomiono platformę Envelo, która umożliwia klientom kupowanie i drukowanie znaczków pocztowych oraz wysyłanie listów i kartek pocztowych – wszystko to zdalnie, co znacząco zwiększa wygodę korzystania z usług pocztowych. Przychody Grupy Poczty Polskiej w 2013 roku wyniosły blisko 200 milionów złotych, co stanowiło poprawę w porównaniu do niespełna 160 milionów w roku wcześniejszym.

W 2013 roku Poczta Polska przeznaczyła 250 milionów złotych na rozwój, w tym modernizację logistyki, floty pojazdów oraz sieci sprzedaży, jak również na inwestycje w systemy informatyczne. Mimo negatywnych trendów w rynku, 2013 rok był czwartym z rzędu, w którym Poczta Polska wypracowała dodatni wynik finansowy.

Konkurencja

Od kilku lat Poczta Polska regularnie traci swój monopol na różnorodne usługi przesyłkowe. Do końca 2012 roku korzystała z ustawowego przywileju jako jedyny operator, mogący świadczyć usługi przyjęcia i doręczenia przesyłek do 50 gramów. Równocześnie do 24 sierpnia 2008 roku właściciele budynków mieli obowiązek wymiany skrzynek oddawczych na modele zgodne z regulacjami europejskimi.

W 2012 roku ukończono prace nad nowelizacją ustawy Prawo pocztowe, która, mimo usunięcia monopolu formalnego, utrzymała monopol de facto na przesyłki urzędowe. W 2014 roku InPost zdobył kontrakt na doręczanie korespondencji sądowej, jednakże w 2015 roku utracił tę możliwość, co świadczy o wciąż zmieniającym się rynku usług pocztowych.

Kontrowersje

W kontekście przygotowań do korespondencyjnych wyborów prezydenckich, które planowano na 10 maja 2020 roku, Poczta Polska była w centrum kontrowersji. Jak wynika z informacji opublikowanych przez portal tvn24.pl, pomimo braku stosownych przepisów regulujących tę sprawę, podjęła działania już w kwietniu 2020.

Poczta podpisała umowy związane z organizacją wyborów na łączną kwotę blisko 70 milionów złotych. W związku z tym, związkowcy z Wolnego Związku Zawodowego Pracowników Poczty zdecydowali się na złożenie zawiadomienia o możliwym popełnieniu przestępstwa przez zarząd tej instytucji. Ostatecznie prokuratura odmówiła wszczęcia śledztwa, co wzbudziło dodatkowe kontrowersje.

W 2021 roku Poczta Polska otrzymała ponad 53 miliony złotych rekompensaty, co również dotknęło kwestie finansowe instytucji. Dodatkowo w 2023 roku złożyła pozew do sądu, domagając się zwrotu kwoty 12 milionów złotych z tytułu VAT.

Również w dniu 11 sierpnia 2024 roku doszło do istotnych zmian w zarządzie Poczty. Władze tej instytucji odwołały reprezentantów pracowników: Roberta Czyża i Magdalenę Lebiedź, którzy zostali usunięci z funkcji członków Rady Nadzorczej. Natomiast Andrzej Bodziony został zawieszony w prawach członka zarządu. Ta sytuacja wzbudziła szereg pytań o przyszłość instytucji oraz jej zarządzanie.

---

Oceń: Poczta Polska

---