Jan Twardowski

---

Życiorys

Dzieciństwo

Jan Twardowski przyszedł na świat 1 czerwca 1915 roku w stolicy Polski, Warszawie, w polskiej rodzinie o szlacheckich tradycjach. W okresie pięciu tygodni od narodzin, 4 lipca, został ochrzczony w kościele św. Aleksandra. Niestety, tego samego dnia, decyzją rosyjskich władz kolejowych, cała rodzina Twardowskich została przymusowo ewakuowana w głąb Rosji. Powrót do ojczyzny udał się dopiero po trzech latach – 13 lipca 1918 roku. Jan miał trzy siostry: Halinę, urodzoną w 1911 roku, Lucynę z 1912 roku oraz najmłodszą, Marię, która przyszła na świat w 1920 roku.

Wczesna dorosłość

Jego dzieciństwo i młodość miały miejsce w Warszawie. Edukację rozpoczął w 1922 roku w szkole podstawowej, a w 1927 roku podjął naukę w Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego, gdzie uczęszczał do klasy o profilu matematyczno-przyrodniczym. W latach 1933–1935 pełnił rolę współredaktora w gazecie młodzieżowej „Kuźnia Młodych”, gdzie zadebiutował zarówno jako poeta, jak i prozaik. W tym okresie zaczął prowadzić także „Poradnik literacki”, w którym publikował recenzje oraz wywiady, nawiązując liczne relacje z wybitnymi osobistościami, takimi jak Kazimierz Brandyś, Paweł Hertz, Jan Kott i Tadeusz Różewicz. Maturę zdał w 1936 roku.

W 1937 zadebiutował tomikiem wierszy zatytułowanym „Powrót Andersena”, który nawiązywał do stylistyki grupy literackiej Skamandra. W tym samym roku rozpoczął studia na kierunku polonistyka na Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu absolutorium w 1939 roku, w 1947 roku obronił pracę magisterską. W czasie II wojny światowej, niestety, cały nakład jego debiutanckiego tomiku zaginął, ponieważ zniszczenia wojenne dotknęły również jego rodzinny dom. Jan był aktywnym żołnierzem Armii Krajowej i brał udział w powstaniu warszawskim. W obliczu tych tragicznych wydarzeń postanowił w 1943 roku poświęcić się życiu duchownemu.

Okres powojenny

Po wojnie, w marcu 1945 roku, rozpoczął naukę w tajnym Seminarium Duchownym w Warszawie, kontynuując edukację tam z pewnymi przerwami aż do 1948 roku. W dniu 4 lipca tegoż roku przyjął święcenia kapłańskie. W tym samym okresie obronił także pracę magisterską w dziedzinie filologii polskiej, której tematem była „Godzina myśli”. Po zakończeniu nauki w seminarium duchownym pracował jako wikary w parafii w Żbikowie, k. Pruszkowa, gdzie spędził trzy lata. Jego zaangażowanie w edukację religijną obejmowało również pracę w szkole specjalnej.

Od 1959 roku aż do momentu przejścia na emeryturę, pełnił rolę rektora kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie prowadził kazania dla najmłodszych. Dzieciom tym poświęcił później takie zbiory jak „Zeszyt w kratkę” czy „Patyki i patyczki”. Oprócz tego, był również długoletnim wykładowcą na warszawskim seminarium, kształtując kolejne pokolenia kleryków. W latach 1952–1954 pracował jako katecheta w Liceum Ogólnokształcącym im. gen. Józefa Sowińskiego. Jego twórczość powróciła na łamy gazet, już w końcu 1945 roku, a literacki rozgłos przyniósł mu tomik „Znaki ufności”, który został wydany w 1970 roku.

Śmierć

Jan Twardowski zmarł 18 stycznia 2006 roku w wieczornych godzinach, przebywając w Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha 1a w Warszawie. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się w krypcie Panteonie Wielkich Polaków, który stanowi miejsce wiecznego odpoczynku dla wielu wybitnych postaci, w tym w Świątyni Opatrzności Bożej. Pochowany został zgodnie z życzeniem prymasa Polski, kardynała Józefa Glempa, które jednak nie zbiegało się z jego osobistą wolą (pragnął, by spocząć na warszawskich Powązkach), ale, jak zadecydowano, ostateczne słowo należało do jego zwierzchników.

Twórczość

Liryka księdza Jan Twardowskiego eksploruje zarówno relacje między Bogiem a ludźmi, jak i różnorodne ludzkie zmagania. W jego poezji można dostrzec mnogość odniesień oraz metafor odnoszących się do przyrody, co stanowi niejako hołd dla stworzenia. Wiersze tego twórcy charakteryzują się modlitewnym tonem, co manifestuje się w zastosowanych apostrofach i innych środkach stylistycznych. Doskonałym przykładem są fragmenty, takie jak „słowa Boże po stokroć święty” oraz „Mocny i uśmiechnięty w Suplikacjach”.

Ważniejsze utwory

• Wiersze (1959, tom wydany wspólnie z książką poetycką ks. Pawła Heintscha),
• O spacerze po cmentarzu wojskowym (1968),
• Znaki ufności (1970),
• Zeszyt w kratkę (1973),
• Poezje wybrane (1979),
• Niebieskie okulary (1980),
• Rachunek dla dorosłego (1982),
• Który stwarzasz jagody (1984, 1988),
• Na osiołku (1986),
• Nie przyszedłem pana nawracać (1986),
• Patyki i patyczki (1988),
• Sumienie ruszyło (1989, 1990),
• Tak ludzka (1990),
• Stukam do nieba (1990),
• Nie bój się kochać (1991),
• Niecodziennik (1991),
• Nie martw się (1992),
• Tyle jeszcze nadziei (1993),
• Krzyżyk na drogę (1993),
• Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego (2000),
• Pogodne spojrzenie (2003),
• Mimo Wszystko (2003),
• Na chwilę,
• Święty gapa,
• O maluchach,
• Do moich uczniów,
• Obiecanki Cacanki,
• Podziękowanie…,
• Trochę plotek o świętych,
• Prawda.

Upamiętnienie

W 1993 roku Szkoła Podstawowa nr 2 w Białymstoku jako pierwsza otrzymała zgodę od księdza Twardowskiego na nadanie jej jego imienia. Duchowny wcześniej stanowczo sprzeciwiał się temu, twierdząc, iż nie powinno się zostać patronem za życia. W marcu 2006 roku, sześć miesięcy po jego śmierci, rozpoczęto procedurę nadania imienia ks. Jana Twardowskiego Szkole Podstawowej w Chwaliszewie, zlokalizowanej w powiecie krotoszyńskim.

W dniu 1 czerwca 2010 roku, Narodowy Bank Polski wyemitował monety z okazji 95. rocznicy urodzin księdza Twardowskiego. Monety te miały nominały 2 zł w stopie nordic gold oraz 10 zł, wykonaną z lustrzanego srebra.

W maju 2011 roku Rada Warszawy nadała skwerowi znajdującemu się u zbiegu ulic Karowej i Krakowskiego Przedmieścia nazwę imienia ks. Jana Twardowskiego. Natomiast 10 października 2013 roku odbyła się ceremonia odsłonięcia pomnika ks. Jana Twardowskiego, którego autorem jest Wojciech Gryniewicz.

W kościele Wizytek znajduje się oryginalne epitafium księdza Jana Twardowskiego, w formie klęcznika z wyrytym jego ostatnim wierszem, który napisał przed odejściem w szpitalu przy ulicy Banacha, oraz małą biedronką. W 2015 roku na fasadzie budynku przy ul. Koszykowej 20 odsłonięto tablicę pamiątkową, w miejscu jego narodzin.

Imię ks. Jana Twardowskiego noszą lub nosiły szkoły w różnych miejscowościach, w tym we Wrocławiu (Gimnazjum nr 17 przy ul. Ślężnej), Goleniowie (Szkoła Podstawowa nr 5 z oddziałami sportowymi przy ul. Norwida 1), Częstochowie (Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 STO przy ul. Brzeźnickiej), Czechowicach-Dziedzicach (Szkoła Podstawowa nr 10) oraz Krakowie (XLI Liceum Ogólnokształcące, wcześniej Gimnazjum nr 4). Inne placówki to między innymi Gimnazjum nr 2 w Nowym Sączu, Szkoła Podstawowa nr 306 w Warszawie, a także inne szkoły w miejscowościach takich jak Barłomino, Janiszewice i Ząbki.

W 2015 roku Poczta Polska wydała znaczek pocztowy o nominale 1,75 zł, upamiętniający ks. Twardowskiego, którego projekt stworzyła Marzanna Dąbrowska. W czerwcu tego samego roku przy ulicy Alfreda Nobla w Warszawie, gdzie duchowny był wikariuszem, odsłonięto głaz pamiątkowy.

Uroczystość nadania imienia ks. Jana Twardowskiego miała miejsce 16 listopada 2016 roku w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Ostrołęce.

Odznaczenia

Jan Twardowski, wybitny poeta i duszpasterz, został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które podkreślają jego znaczenie w polskiej kulturze i literaturze. Do najważniejszych wyróżnień należą:

• krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany pośmiertnie w 2006 roku,
• medal Polonia Mater Nostra Est, który otrzymał w 1999 roku,
• order Ecce Homo z tego samego roku,
• i order Uśmiechu, przyznany w 1996 roku.

Nagrody

Jan Twardowski, wybitny polski poeta, zdobył szereg prestiżowych nagród za swoją twórczość, która nie tylko wzbogaciła literaturę, ale także skłoniła do refleksji nad duchem i wiarą.

• Nagroda PEN Clubu im. Roberta Gravesa za całokształt twórczości w roku 1980,
• Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta przyznana w 1996 roku,
• Nagroda Złotego Feniksa, przyznawana przez Stowarzyszenie Wydawców Katolickich, w 1999 roku,
• Doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w 1999 roku,
• Nagroda Ikara, która przypadła mu w roku 2000,
• Dziecięca Nagroda „Serca” również w 2000 roku,
• Nagroda TOTUS w roku 2001,
• Honorowe obywatelstwo Tarnowskich Gór, nadane w 2003 roku,
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy w 2005 roku.

---

Oceń: Jan Twardowski

---