Ulica Karmelicka w Warszawie

Ulice i place

Ulica Karmelicka to jedna z charakterystycznych arterii warszawskiego osiedla Muranów,

która ma szczególną historię i znaczenie w kontekście rozwoju tego obszaru. Ulica ta rozpoczyna swój bieg w okolicach alei „Solidarności”,

gdzie pełni funkcję punktu wyjścia, a następnie kieruje się w stronę północną aż do ulicy Stawki.

Dzięki swojemu położeniu, ulica Karmelicka stanowi ważny szlak komunikacyjny dla mieszkańców tej części Warszawy, a jej okolice obfitują w liczne punkty usługowe oraz rozrywkowe.

Historia

Nazwa Karmelickiej ulicy ma swoje korzenie w historii. Po raz pierwszy została wymieniona w dokumentach miejskich w 1682 roku. To właśnie w tym okresie zakon karmelitów trzewiczkowych rozpoczął budowę kościoła Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Ulica ta powstała około 1750 roku, będąc kontynuacją starszej uliczki, która została zlikwidowana w związku z budową pobliskiego klasztoru. W 1762 roku, w południowej części Karmelickiej, znajdowały się ogrody prowadzone przez karmelitów, natomiast w okolicy 1796 roku zbudowano sam klasztor.

Na północnej stronie ulicy, w rejonie skrzyżowania z ul. Leszno, wtedy jeszcze zwanej al. „Solidarności”, wznosiły się dwa dworki. Z tyłu, w kierunku dzisiejszej Mylnej, rozciągał się ogród z regularnymi kwaterami, przed którym znajdował murowany dom przyuliczny. Niedaleko tej posesji zlokalizowane były źródła, z których czerpano wodę do cystern, a następnie transportowano ją drewnianym wodociągiem na Rynek Starego Miasta.

Swoisty charakter posesji narożnej, usytuowanej na rogu z ulicą Mylną, nadawali współdzielący ją luteranie oraz kalwiniści. W 1736 roku funkcjonował tam przytułek dla ubogich chorych, a obok vali cmentarz ewangelicki utworzony wraz z jurydyką Leszno w 1648 roku. Po zaistniałym w 1807 roku podziale gruntów przez sąd, teren ten rozdzielono pomiędzy oba wyznania protestanckie. Luteranie przejęli większą część dawnego cmentarza oraz Szpital Ewangelicki, który w latach 1835-1837 został rozbudowany według projektu Adolfa Schucha.

Ulica Karmelicka zyskała zabudowę dopiero w latach dwudziestych XIX wieku, szczególnie w rejonie jej skrzyżowania z ul. Leszno. Około 1863 roku ulica została przedłużona w kierunku ul. Dzielnej. W tym krótkim okresie postawiono pięć dwupiętrowych kamienic na nowym odcinku ulicy, który otrzymał nazwę Nowokarmelicka. W końcu XIX wieku ich wysokość wzrosła do trzech i czterech pięter, przy skraju pozostało niewiele wolnych obszarów do zabudowy.

W 1899 roku istniał projekt dalszego przedłużenia Karmelickiej, aby połączyć ją z Nowokarmelicką i później Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, który obecnie stanowi fragment al. Jana Pawła II. Z planu ostatecznie zrezygnowano. W 1908 roku ulicą kursował elektryczny tramwaj linii 19, którego trasa prowadziła początkowo z placu Zbawiciela do pętli, która znajdowała się u zbiegu Gęsiej (obecnie Anielewicza) i Dzikiej, dzisiaj ul. Zamenhofa. Po 1915 roku, linia tramwajowa została wydłużona do ulicy Powązkowskiej.

W późniejszych latach planowano dwukrotne rozbudowanie Szpitala Ewangelickiego: w 1935 roku według projektu Remigiusza Ostoi-Chodkowskiego oraz w 1937 roku w oparciu o plany Józefa Szanajcy oraz Bohdana Lacherta. Ostatecznie jednak nadbudowa gmachu nie miała miejsca. W 1939 roku ulica uniknęła poważnych uszkodzeń, ale w listopadzie tego samego roku znalazła się w obrębie getta warszawskiego, z którego jedynie Szpital Ewangelicki został wyłączony. Ulica głównie łączyła północną i południową część dużego getta. W 1942 roku z obszaru zamkniętego wyłączono parzystą stronę Karmelickiej, przy czym strona nieparzysta wciąż pozostawała w strefie zakładów produkcyjnych, gdzie zatrudniani byli Żydzi niemieccy.

Między 1943 a 1944 rokiem Niemcy niemal całkowicie zniszczyli zabudowę Karmelickiej i sąsiadujących z nią szopów. Jedynymi ocalałymi obiektami były kościół Narodzenia NMP oraz budynek Szpitala Ewangelickiego, który zniszczono w 1944 roku podczas powstania warszawskiego. Po tragicznych wydarzeniach powstania w getcie, fragment obecnej Karmelickiej między Gęsią (Anielewicza) a Wołyńską (Lewartowskiego) stał się częścią obozu koncentracyjnego KL Warschau. Tam, gdzie po wojnie powstał nowy budynek pod numerem 17a, znajdowało się obozowe krematorium.

W 1948 roku, w trakcie budowy osiedla Muranów, zlikwidowano ostatnie ruiny przedwojennej zabudowy tej ulicy. Przesunięto bieg ulicy o kilka metrów, likwidując początkowy odcinek długości 60 metrów oraz wydłużono jej trasę w kierunku ul. Dzielnej i ul. Anielewicza oraz od Lewartowskiego (dawna Wołyńska) do ul. Stawki. Z kolei skrzyżowanie ul. Stawki z Karmelicką przeniesiono do miejsca dawnego skrzyżowania Karmelickiej z ul. Dziką, której północny odcinek stał się przedłużeniem Karmelickiej na północ.

Nowy odcinek Karmelickiej od ul. Dzielnej do ul. Stawki, jeszcze wówczas w fazie projektowania, zyskał nazwę ulica Karmelicka na mocy uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z 25 marca 1959 roku. Wczesne lata sześćdziesiąte, po rozbiórce więzienia Gęsiówka, przyniosły ostatnie połączenie Karmelickiej między ulicami Anielewicza a Lewartowskiego. W 1977 roku pod numerem 17 otwarto pierwszą w Polsce automatyczną pralnię samoobsługową.

Ważniejsze obiekty

Ulica Karmelicka w Warszawie jest znana z wielu istotnych obiektów, które z pewnością warto odwiedzić. Wśród nich można wymienić:

Każdy z tych obiektów ma swoją unikalną wartość i przyczynia się do kulturowego dziedzictwa stolicy Polski.

Przypisy

  1. Marek Kozubal. Koniec sporu historyków: wiadomo, gdzie był KL Warschau. „Rzeczpospolita”, 12.04.2017 r.
  2. Bogusław Kopka: Konzentrationslager Warschau. Historia i następstwa. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2007 r.
  3. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011 r.
  4. Henryk Makower: Pamiętnik z getta warszawskiego październik 1940–styczeń 1943. Wrocław: Ossolineum, 1997 r.
  5. Uchwała nr 5 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 25.03.1959 r. w sprawie nadania nazw ulicom nowowybudowanym. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, nr 3, poz. 17, 01.06.1959 r.
  6. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 IV–30 VI 1977. „Kronika Warszawy”, 4 (32), 1977 r.

Oceń: Ulica Karmelicka w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.49 Liczba ocen:14