Świętokrzyska (stacja metra)

---

Historia

Plany stacji linii M1

23 grudnia 1982 roku Rada Ministrów podjęła uchwałę nr 266/82, która dotyczyła budowy I linii metra w Warszawie. Na jej mocy projekt został podzielony na trzy etapy budowy, a stacja Świętokrzyska znalazła się w etapie II, który obejmował odcinek od Politechniki do Dworzeca Gdańskiego (A17), zaplanowany do oddania w 1992 roku. Ustalono również, że na tej stacji linia I, biegnąca z południa na północ, będzie krzyżować się z linią II, łączącą wschód z zachodem, której realizację planowano rozpocząć po 1990 roku.

W 1983 roku zespół architektów z Metroprojektu, w skład którego wchodzili Jasna Strzałkowska-Ryszka, Jerzy Blancard, Lech Kłosiewicz oraz Andrzej Pańkowski, opracował artystyczno-architektoniczną koncepcję dla wszystkich stacji I linii metra, zatytułowaną M′83. W dniu 16 grudnia 1983 roku uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy, stacja otrzymała oznaczenie A14 oraz nazwę Świętokrzyska. Z kolei 13 grudnia 1985 roku Rada Ministrów uchwałą nr 226/85 wydłużyła II etap budowy do stacji A18 Plac Komuny Paryskiej z terminem oddania określonym na 1994 roku.

W 1990 roku zespół architektów z Metroprojektu, z Jasną Strzałkowską-Ryszką jako główną projektantką, stworzył nową koncepcję architektoniczno-plastyczną stacji śródmiejskich między stacjami Politechnika i Dworzec Gdański, znaną jako M′90. Przyjęta w 1993 roku uchwała rządu nr 13/93 zaktualizowała harmonogram budowy, przydzielając stację Świętokrzyska do etapu III, który obejmował odcinek A13 Centrum – A15 Ratusz, z planowanym uruchomieniem na 1998 rok.

W dniu 17 czerwca 1996 roku Rada m.st. Warszawy podjęła uchwałę o kontynuacji budowy I linii metra od stacji A13 Centrum do stacji A23 Młociny. 8 października 1996 Zarząd m.st. Warszawy zatwierdził harmonogram budowy, a 27 października 1997 Rada przyjęła plan inwestycyjny na lata 1997–2001, dotyczący finansowych nakładów w poszczególnych latach.

Odcinek Centrum – Ratusz zaprojektowano z uwzględnieniem doświadczeń zdobytych podczas budowy dotychczasowych fragmentów linii. W ramach koncepcji M′90 projekt stacji Świętokrzyska ostatecznie nie został zrealizowany, ponieważ zorganizowano przetarg na nowe projekty dla dwóch stacji budowanego odcinka. Głównym projektantem obiektu została Jasna Strzałkowska-Ryszka, a za architekturę była odpowiedzialna Krystyna Jonak. Wystrój wnętrz projektowały Krystyna Jonak i Anna Jełowiecka-Krupa, konstrukcję natomiast zaprojektowali Ryszard Misiurek oraz Urszula Gawlewicz.

Budowa i oddanie do użytku stacji linii M1

W procesie wyboru wykonawcy stacji, na drodze przetargu, wybrano przedsiębiorstwo Hydrobudowa 6, natomiast zadanie drążenia tuneli szlakowych zlecono firmom PRG Metro oraz PeBeKa Lubin. Zgodnie z harmonogramem z października 1996 roku, prace przygotowawcze miały rozpocząć się najpóźniej 1 lipca 1997, a roboty konstrukcyjne na stacji oraz drążenie tuneli powinny ruszyć 1 października 1997, natomiast oddanie stacji zaplanowano na 2000 rok.

W dniu 12 kwietnia 1997 kupcy z pawilonów handlowych przy ul. Marszałkowskiej zorganizowali protest, domagając się otrzymania działki przy Al. Jerozolimskich, na której miało powstać nowe centrum handlowe. Chcieli także zmiany nazwy stacji na Pawilony. W związku z tym prace budowlane zostały wstrzymane w momencie, gdy robotnicy dotarli do pawilonów, które powinny być opuszczone przez najemców do 31 marca i rozebrane do 30 czerwca. By ograniczyć opóźnienia, Metro Warszawskie zmieniło plany, wprowadzając nową koncepcję, co pozwoliło uzyskać zezwolenie na przeprowadzenie prac w zmienionym zakresie. Zdecydowano, że 1 września rozpoczną się prace przy budowie tuneli do stacji Świętokrzyska, odbywające się w pobliżu nieusuniętych pawilonów.

W dniu 28 sierpnia handlowcy zorganizowali festyn na spornym terenie pod hasłem „Witamy na stacji metra Pawilony”, gdzie poruszali swoje problemy i prezentowali występy artystyczne. Na początku września rozpoczęto przygotowania terenu między ulicami Świętokrzyską a Królewską do wznowienia prac budowlanych, co wiązało się z przesadzaniem i wycinką drzew.

W marcu 1998 roku kupcy osiągnęli porozumienie z miastem i zakończyli swój strajk, przenosząc się do pawilonów przy ul. Zielnej. Po tym etapie rozpoczęto drążenie tuneli, które stały się pierwszymi tunelami warszawskiego metra można je było wykonać przy użyciu krajowej tarczy, a nie tak jak dotychczas przy pomocy technologii radzieckiej. Tarcza wykonała tunel zachodni długości 280 m, a następnie po jego demontażu przystąpiła do drążenia tunelu wschodniego o tej samej długości. W czerwcu 1998 roku uroczyście położono kamień węgielny pod budowę stacji.

Z uwagi na lokalizację obiektu oraz warunki gruntowo-wodne podjęto decyzję o zastosowaniu metody budowy odkrywkowej, zabezpieczonej ścianami szczelinowymi o głębokości 14 m i grubości 80 cm. Wprowadzenie tych zmian oraz z zastosowaniem nowoczesnych technologii sprawiło, że budowa była tańsza. Warto zaznaczyć, że stacja ma konstrukcję kompaktową, co pozwoliło na skrócenie długości budynku z około 300 m o około 50% przy zachowaniu pełnej funkcjonalności.

Do dramatycznego zdarzenia doszło 8 września 1998 roku, gdy w trakcie drążenia tunelu wschodniego doszło do zawalenia się przodka tarczy w rejonie skrzyżowania ul. Marszałkowskiej i Królewskiej, co skutkowało rannymi dwoma górnikami oraz śmiercią trzeciego, mimo podjętych prób ratunkowych. Była to pierwsza ofiara śmiertelna na budowie warszawskiego metra. Po tej tragedii prace budowlane zostały wstrzymane na trzy miesiące. 6 stycznia 2000 roku górnicy połączyli stację z przystankiem Ratusz tunelem zachodnim, a 1 marca 2000 roku natrafiono na bombę lotniczą z czasów II wojny światowej w trakcie drążenia bocznego korytarza pod ul. Zielną. Po zabezpieczeniu pocisku, ustalono, że jego eksplozja mogłaby zniszczyć całą budowaną stację.

Budowa stacji zakończyła się w październiku 2000 roku. W styczniu 2001 roku poinformowano o 6-tygodniowym opóźnieniu inwestycji; planowane otwarcie nowych stacji przesunięto z 1 kwietnia na 15 maja. Pod koniec marca stacja była gotowa do nadania jej końcowych odbiorów. 28 marca 2001 roku dyrektor metra, Bohdan Zuń, ogłosił datę otwarcia stacji na 11 maja 2001 roku. Tego dnia stacja Świętokrzyska oraz stacja Ratusz zostały oddane do użytku. O godzinie 12:00 podczas ceremonii otwarcia, prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski oraz prezydent Warszawy Paweł Piskorski przecięli wstęgę, a prymas Polski Józef Glemp poświęcił stację, co umożliwiło około godziny 14:00 korzystanie z niej przez pasażerów.

Projekt stacji linii M2

W 1982 roku stacja Świętokrzyska została wybrana jako stacja przesiadkowa dla linii II. Jej integracja z II linią metra została uwzględniona w projektach przygotowanych w latach 90. oraz w budowie stacji I linii trwającej od 1998 do 2000 roku. Planowana wówczas stacja II linii nosiła nazwę Marszałkowska.

W projektowaniu centralnego odcinka II linii, który w tym wypadku obejmował także stację Świętokrzyska, zajęto się tym w 2008 roku. Głównym projektantem był Andrzej Chołdzyński, a jego współpracownikami byli inni architekci. Z kolei graficzny projekt opracował Wojciech Fangor, a branżę techniczną przygotowałe Metroprojekt. W projekcie stacja otrzymała oznaczenie S9.

Budowa stacji linii M2

W dniu 28 października 2009 roku wykonawca dla centralnego odcinka II linii metra, konsorcjum AGP Metro Polska, zostało wybrane do realizacji budowy stacji. W tym celu przyjęto metodę odkrywkową, tzw. podstropową. Termin oddania inwestycji ustalono na październik 2013 roku. W dniu 24 listopada 2009 roku wykonawca powierzył biuru projektowemu ILF Consulting Engineers Polska przyjęcie odpowiedzialności za realizację projektu stacji.

1 lutego 2010 roku stacji nadano robocze oznaczenie C11 oraz nazwę Świętokrzyska. W dniu 14 stycznia 2011 roku Metro Warszawskie złożyło wniosek do Wojewody Mazowieckiego o pozwolenie na budowę stacji, które otrzymano 26 maja 2011 roku. 11 czerwca 2011 roku zamknięto ul. Świętokrzyską na odcinku od ronda ONZ do skrzyżowania z ul. Jasną, a następnie rozpoczęto prace przygotowawcze do budowy stacji.

Do lipca 2011 roku trwały prace nad zapleczem budowy oraz inwentaryzacja istniejącej infrastruktury podziemnej, wchodzącej w kolizję z planowanym obiektem. W lipcu zainicjowano także prace nad budową murków prowadzących oraz ścian szczelinowych od wschodniej strony obiektu. Od kwietnia 2012 roku główną rolą zajmował się montaż murków i ścian.

W dniach 2 maja do 16 września 2012 roku wstrzymano ruch na ulicy Marszałkowskiej w rejonie skrzyżowania z ul. Świętokrzyską. W związku z budową podziemnego przejścia, które miało połączyć nową stację z istniejącą, wystąpiły utrudnienia w ruchu wahadłowym pociągów pomiędzy stacjami Centrum – Ratusz Arsenał, które tymczasowo zawieszono na okres wstrzymania, co zakończono 6 kwietnia, z uwagi na wcześniejsze ukończenie robót.

4 czerwca 2012 roku na terenie budowy stacji odkryto pocisk o długości 50 cm, a po jego usunięciu przez saperów wznowiono prace. Dnia 19 września 2012 roku miało miejsce rozszczelnienie sieci wodociągowej, powodujące wyciek wody na ul. Marszałkowską oraz pobliskie chodniki. Problemy z wodą zostały rozwiązane, a ruch tramwajowy oraz drogowy ostatecznie nie został przerwany.

W październiku 2011 roku Komisja ds. Nazewnictwa Miejskiego zasugerowała zmianę nazwy stacji I linii na Świętokrzyska Pasta. Ostatecznie w styczniu 2013 roku odstąpiono od tego pomysłu na rzecz nazwy Świętokrzyska, nadanej nowej stacji przez Radę m.st. Warszawy.

Odbiory i otwarcie stacji linii M2

30 września 2014 roku wykonawca centralnego odcinka II linii metra zgłosił inwestycję do odbiorów technicznych. W dniu 9 listopada 2014 roku miał miejsce Dzień Otwarty Metra, podczas którego zwiedzający mogli zapoznać się z nową stacją Świętokrzyską. Druga połowa grudnia 2014 roku przyniosła odbiór obiektu przez straż pożarną, a 20 lutego 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego wydał pozwolenie na użytkowanie stacji.

8 marca 2015 roku o godzinie 9:30 stacja została uruchomiona, w towarzystwie całego centralnego odcinka linii M2.

Lokalizacja

Położenie

Stacja metra Świętokrzyska usytuowana jest w sercu dzielnicy Śródmieście, dokładnie pod skrzyżowaniem ulic Marszałkowskiej oraz Świętokrzyskiej. Peron stacji I linii usytuowany jest na głębokości około 12 metrów w północno-zachodnim rogu tego ważnego punktu komunikacyjnego, natomiast peron II nitki znajduje się pod ulicą Świętokrzyską na głębokości 19 metrów.

Na pierwszy peron stacji prowadzą trzy wejścia usytuowane na północno-zachodnim narożniku skrzyżowania Marszałkowskiej ze Świętokrzyską. Dwa wejścia zlokalizowane są bezpośrednio przy skrzyżowaniu wzdłuż wspomnianych ulic, a trzecie prowadzi na ulicę Zielną. W ramach budowy stacji II linii zaplanowano dodatkowe sześć wejść, z których po dwa znajdują się w wschodnich narożnikach oraz w południowo-zachodnim narożniku skrzyżowania, przy czym cztery z nich są wyposażone w schody ruchome.

Na teren stacji z poziomu gruntu prowadzą również cztery szyby windowe. Początkowo planowano, aby wejścia z przystanków tramwajowych prowadziły na wspólną antresolę, jednak na koniec 2010 roku decyzją projektantów zostały one usunięte w związku z niezgodnością z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Stacja A14 Świętokrzyska znajduje się w odległości 577 metrów od stacji A13 Centrum, a 1128 metrów przed stacją A15 Ratusz Arsenał. Stacja C11 Świętokrzyska usytuowana jest natomiast 787 metrów za stacją C10 Rondo ONZ oraz 557 metrów przed C12 Nowy Świat-Uniwersytet.

Połączenia komunikacyjne

W okolicy stacji znajduje się zestaw przystanków komunikacji miejskiej znanych jako Metro Świętokrzyska. Po zachodniej stronie ulicy Marszałkowskiej, w pobliżu północnego wyjścia ze stacji I linii, umiejscowiony jest jeden przystanek autobusowy, a dwa inne znajdują się po obu stronach ulicy Świętokrzyskiej, w pobliżu południowego krańca I linii oraz zachodniego krańca II linii. Dodatkowo, dwa przystanki tramwajowe ulokowane są na wysepkach po obu stronach ul. Świętokrzyskiej.

Na południowo-wschodnim narożniku skrzyżowania ul. Świętokrzyskiej z ul. Marszałkowską oraz przy północnym wyjściu ze stacji metra funkcjonują stacje Veturilo, które służą do wypożyczania rowerów miejskich.

Wygląd

Stacja linii M1

Obiekt jest pierwszym w Warszawie, który doczekał się skrócenia, zmieniając klasyczny wygląd swoich poprzedników. Posiada długość 156 m oraz szerokość 20,1 m, co łącznie czyni jego kubaturę wynoszącą 46 500 m³, a powierzchnię użytkową na poziomie 7283 m².

Zaprezentowano go jako trzypoziomowy kompleks, gdzie -1 piętro pełni rolę antresoli, na której umiejscowiono pomieszczenia technologiczne, dwie hale odpraw, a także tereny ogólnodostępne. Składają się one z przejść podziemnych, pasażu handlowego i toalet. Istotnym uzupełnieniem obiektu jest kącik do przewijania dzieci, który powstał 2 grudnia 2011 roku. W centralnej części galerii handlowej mieści się Punkt Obsługi Pasażerów ZTM, przystosowany do obsługi osób z niepełnosprawnościami, takich jak niewidomi czy osoby z trudnościami ruchowymi.

Na poziomie -2 znajdują się pomieszczenia technologiczne oraz hall peronowy, do którego prowadzą schody. Peron, o długości 120 m i szerokości 12 m, łączy się z halą odpraw zarówno schodami stałymi, jak i ruchomymi. Po stronie południowej umieszczono windę, łączącą peron z halą odpraw i poziomem gruntu. Poziom -3, nazywany podperonem, ma wysokość 190 cm, w którym mieszczą się kablownia, maszynownia windy oraz pomieszczenia technologiczne.

Wnętrza stacji zdominowane są przez kolorystykę z przewagą zielono-niebiesko-wrzosowych tonów. Posadzka oraz okładziny słupów zostały wykonane w kolorach przewodnich, podczas gdy ściany zatorowe pomalowano na ciemniejsze odcienie tych barw. Oświetlenie peronu podkreślają oprawy świetlówkowe, włączone w kwadrat wokół słupów na środku, a także wzdłuż krawędzi peronu. Peron wyposażono w ławki z pomalowanej na wrzosowo blachy perforowanej.

Na stacji wprowadzono nowoczesny system informacji wizualnej, którego projekt powstał w latach 80. dzięki pracy Ryszarda Bojara i Romana Duszka. Zawiera on komunikaty dla pasażerów, takie jak nazwy stacji oraz kierunki jazdy. Dominujący niebieski kolor jest charakterystyczny dla I linii metra, z białymi napisami na powierzchni. W grudniu 2014 roku dodano naklejki, które upodabniają ten system do wizualizacji wykorzystywanych na II linii metra. System dla M2 powstał dzięki ILF Polska, charakteryzując się podświetleniem i jasnym tłem.

W połowie maja 2015 roku ogłoszono przetarg na stworzenie ścieżek prowadzących dla osób z problemami wzrokowymi, które zrealizowano w tym samym roku.

Stacja linii M2

Korpus stacji ma długość 135 m oraz maksymalną szerokość 27 m, a jej całkowita kubatura wynosi 85 343 m³, przy powierzchni 15 942 m². Stację zaprojektowano w układzie czteropoziomowym z antresolą na poziomie -1, pomieszczeniami technologicznymi na poziomie -2, oraz halą peronową wysokości 4 m na poziomie -3.

Na stacji II linii przeważa kolor żółty, który wykorzystywany jest na zadaszenia wejść w kształcie motyla, podwieszonym suficie w formie falistych kubików oraz panelach zatorowych z grafikami Wojciecha Fangora. Peron o wymiarach 127 m długości i 12 m szerokości wyposażono w 34 kolumny kielichowe.

Na platformę prowadzą dwa szybkie z ruchomymi schodami, pokryte świecącymi mlecznymi panelami. Ściany antresoli są wyłożone czarnym bazaltem, a kolumny oraz sufity zaprojektowano w betonografie, której chropowate panele działają dźwiękochłonnie. Punkt Obsługi Pasażerów ZTM umieszczono w strefie handlowej poziomu -1. Utrzymany jest w szaro-czerwonej kolorystyce, z ofertą dostosowaną do np. wózków inwalidzkich oraz dostępność tłumacza języka migowego.

Trzy ściany antresoli zdobi galeria multimedialna z trzema dużymi ekranami. Ekrany służą do prezentacji artystycznych i funkcjonują od kwietnia 2015 roku. Ponadto windy zamontowane na stacji zostały wyposażone w nowoczesne czytniki uprawniające obsługę do dostępu do poziomów technicznych, które są niedostępne dla pasażerów.

Już od początku działania linii M2 sygnalizowane były problemy z oznaczeniem przesiadki z M2 na M1. W marcu 2015 roku ZTM zapowiedział audyt dotyczący tego aspektu, który zakończono pod koniec kwietnia tego roku z planowanymi zmianami w wielu miejscach.

Węzeł przesiadkowy

Przesiadki między liniami odbywają się na dwóch poziomach – na wspólnej antresoli oraz na peronach. Korytarz przesiadkowy linkuje południowy kraniec peronu I linii z końcem zachodnim peronu II linii. Peron M1 łączy się z płytą poziomu pośredniego na które prowadzą schody ruchome, co umożliwia nieprzerwaną komunikację między peronami obu linii bez zbytecznego przekraczania stref biletowych. W łączniku zainstalowano również windę łączącą poziom peronu II linii z antresolą.

W listopadzie 2022 roku, przeciętnie, 60 tysięcy osób dziennie korzystało z łącznika, co wzbudziło obawy o ewentualne sytuacje kryzysowe. Na peronie I linii wprowadzono dodatkowe oznaczenia, by zmotywować pasażerów do korzystania z antresoli i schodów ruchomych, a nie przechodzić przez łącznik.

Liczba pasażerów

Stacja linii M1

Roczna liczba pasażerów korzystających z tej stacji wykazała znaczący wzrost. W 2004 roku zaczęła się od 3,59 miliona, a następnie rosła w tempie około 600–800 tysięcy rocznie, osiągając w 2009 roku rekordową wartość 6,98 miliona. Od tego czasu jednak liczba pasażerów zaczęła maleć, osiągając w latach 2013 i 2014 poziom nieco przekraczający 4 miliony. Szczególnie znaczący był rok 2015, gdy stacja Świętokrzyska odnotowała niemal 12 milionów podróżnych, co stanowiło swoisty rekord tej lokalizacji.

Stacja linii M2

Uruchomiona 8 marca 2015 roku, linia M2 rozpoczęła swoją działalność z bezpłatnymi przejazdami, co przyciągnęło około 233 tysięcy pasażerów w niepełnym dniu eksploatacji. W kolejnych dniach dokładnie mierzono ruch pasażerski na każdej ze stacji, a Świętokrzyska stała się jednym z najbardziej ruchliwych przystanków na nowej linii.

Pod koniec maja 2015 roku, po niespełna trzech miesiącach od uruchomienia, liczba pasażerów stabilizowała się. Szczególny wzrost odnotowano w związku z finałem Ligi Europy, który odbył się 27 maja 2015 roku na Stadionie Narodowym. Na początku czerwca 2015 stacja ta zajmowała drugie lub trzecie miejsce wśród najczęściej wybieranych stacji, zmieniając się pod tym względem z przystankiem Rondo Daszyńskiego.

Codziennie na Świętokrzyskiej przesiada się między peronami obydwu linii średnio 33–36 tysięcy podróżnych, a rekordową wartość 42 tysięcy zarejestrowano 21 maja 2015 roku. Łącznie, w 2015 roku, stację Świętokrzyska na linii M2 odwiedziło szacunkowo 8,82 miliona pasażerów.

---

Oceń: Świętokrzyska (stacja metra)

---