Muzeum Getta Warszawskiego

---

Historia

Pierwszym inicjatorem utworzenia Muzeum Getta Warszawskiego był uczestnik powstania w getcie warszawskim Sigmund Nissenbaum. Na schyłku lat 80. wystąpił do prezesa Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, profesora Henryka Jabłońskiego, z prośbą o powierzenie Fundacji im. Rodziny Nissenbaumów zadań związanych z budową Muzeum na terenie byłego placu przeładunkowego, znanego jako Umschlagplatz. Niestety, wówczas prace nie zostały zainaugurowane.

Oficjalną decyzję o utworzeniu Muzeum Getta Warszawskiego ogłosił 14 listopada 2017 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego, Piotr Gliński. Samo Muzeum zostało formalnie powołane 28 lutego 2018 roku. Zaledwie kilka dni później, 7 marca 2018 roku, w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów miała miejsce konferencja prasowa, podczas której zaprezentowano nową instytucję z obecnością premiera Mateusza Morawieckiego oraz ministra kultury i dziedzictwa narodowego, Piotra Glińskiego.

W październiku 2018 roku, samorząd województwa mazowieckiego zdecydował się wydzierżawić Muzeum kompleks byłego Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów na trzydzieści lat. W 2018 roku obydwa budynki – pawilon główny i pawilon południowy – zostały wpisane przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na listę zabytków. Wystawa stała Muzeum będzie prezentowana w głównym budynku byłego szpitala, natomiast piętrowy pawilon południowy, gdzie kiedyś znajdował się oddział okulistyczny, ma pełnić rolę siedziby Działu Edukacji Muzeum.

W listopadzie 2020 roku, z okazji 80. rocznicy zamknięcia getta, samorząd mazowiecki podjął decyzję o sprzedaży budynku muzeum za kwotę 22,7 mln zł, a środki na ten cel zostały przekazane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2020 roku Instytut Pamięci Narodowej zgodził się na przekazanie egzemplarza Raportu Stroopa w formie depozytu na stałą wystawę Muzeum.

Pierwsze zebranie międzynarodowej, piętnastoosobowej Rady Muzeum Getta Warszawskiego miało miejsce 10 września 2019 roku, a przewodniczącym Rady został naczelny rabin Polski Michael Schudrich. W czerwcu 2021 roku to zaszczytne stanowisko objęła Colette Avital – Ocalała z Holokaustu, przewodnicząca Centrum Organizacji Ocalałych z Zagłady w Izraelu, w której roli jest także uznawana za izraelską polityczkę i dyplomatkę.

Identyfikacja wizualna

Muzeum Getta Warszawskiego, we współpracy ze Stowarzyszeniem Twórców Grafiki Użytkowej, zorganizowało w 2019 roku międzynarodowy konkurs na identyfikację wizualną. Zwycięzcami tego prestiżowego konkursu zostali projektanci z litewskiego studia DADADA.

W ramach opracowanej identyfikacji wykorzystano zestaw kolorów, który obejmuje biel, czerwień, czerń, kamienny brąz oraz błękit. Te kolory mają na celu oddanie charakteru i emocji związanych z tematem muzeum.

Dodatkowo, studio DADADA zaprojektowało specjalny krój pisma o nazwie „Memotype”, który jest wykorzystywany w sygnecie muzeum oraz w inicjałach imion i nazwisk zarówno ofiar, jak i ocalałych z tragicznych wydarzeń getta.

Wystawa stała

Prace nad koncepcją muzealnej wystawy stałej rozpoczęły się w roku 2019 pod przewodnictwem profesora Daniela Blatmana, uznanego izraelskiego historyka związane z Uniwersytetem Hebrajskim w Jerozolimie. Zespół badawczy Muzeum zidentyfikował podstawowe założenia oraz stworzył dokumenty, które zawierały pierwotną ideę wystawy. W przygotowaniach zespół skupiał się na trzech kluczowych parametrach, które stanowią fundament narracji historycznej:

• prezentacja bogatej perspektywy życia Żydów w Polsce w czasie niemieckiej okupacji, wykraczająca poza historię jedynie getta warszawskiego,
• ukazanie historii warszawskiego getta w kontekście okupowanej Warszawy,
• przekazanie uniwersalnych wartości, które podkreślają, że tragedia Holokaustu i zagłada Żydów w Warszawie są początkiem szerszego zrozumienia losów innych ofiar nazistowskich prześladowań oraz wartości humanistycznych, takich jak tolerancja, współczucie, i dialog między grupami religijnymi, etnicznymi oraz narodowymi.

Wystawa ma w dużej mierze bazować na autentycznych artefaktach z okresu brutalnej okupacji niemieckiej.

W jesieni 2022 roku Muzeum zaprezentowało serię filmów, w których przedstawiono koncepcje poszczególnych galerii wystawy stałej. W tych materiałach wystąpili zarówno kuratorzy jak i specjaliści, którzy przyczynili się do jej przygotowania.

Muzeum nieustannie prowadzi intensywne poszukiwania historycznych artefaktów, świadectw oraz dokumentów, które są związane z funkcjonowaniem warszawskiego getta i jego upamiętnieniem. Na koniec 2022 roku w zasobach Muzeum znajdowało się aż 5125 artefaktów, w tym archiwalia, ikonografia oraz muzealia.

Najcenniejsze zbiory w kolekcji MGW

• Chanukija – monumentalny świecznik typowy dla synagog, datowany na XIX wiek, wykonany z brązu, z podstawą wspieraną przez przedstawienia lwów. Został nabyty na aukcji Sotheby’s w grudniu 2022 roku.
• Kubek kiduszowy, należący do Kalmana Kalonymusa Shapiro, jednego z pracowników szopów Schultza. Jest to osobisty prezent od wyznawcy jego ojca, Elimelecha Shapiro, pochodzącego z Grodziska.
• Megila Ester – przedwojenny pokrowiec na megilę, wykonany ze srebra przez warszawską wytwórnię Izraela Szekmana, która zakończyła działalność w 1939 roku. W centralnej części ozdobiony jest hebrajską inskrypcją. Ten obiekt ma wyjątkową wartość historyczną, dokumentując życie religijne w warszawskim getcie.
• Raport Stroopa.
• Zdjęcia płonącego getta – seria 11 zdjęć obrazujących płonące getto, uchwycony z perspektywy aryjskiej. Fotografie zostały wykonane 2 maja 1943 roku przez Ryszarda Jurgielewicza. Ilość zdjęć została przekazana Muzeum w formie darowizny przez wnuka autora, p. Ryszarda Sikorskiego.
• Wózek do przewozu ciał zmarłych – datowany na lata 30. XX wieku, po profesjonalnej konserwacji. Został odnaleziony po wojnie i nabyty przez Pinkusa Szenicera, długoletniego opiekuna cmentarza żydowskiego w Warszawie, następnie przeszedł na własnośćjego syna, Bolesława Szenicera. Zakup wózka był możliwy dzięki wsparciu Fundacji Rodziny Nissenbaumów.
• Henryk Hechtkopf, Ruiny – zbiór 76 rysunków, przekazany Muzeum w 2019 roku przez p. Rachel Postavski. W kolekcji znajdują się 22 rysunki ukazujące ruiny warszawskiego getta, datowane na lata 1946-1947, oraz inne przedstawiające codzienne życie w getcie, w tym małych szmuglerów oraz członków społeczności żydowskiej – dzieci, robotników i repatriantów.
• Erna Rosenstein, Golgota, 1968, akryl, płótno – dzieło to jest unikatowe nie tylko w pracy Erny Rosenstein, ale również w kontekście całej polskiej sztuki powojennej, zmierzące się z trudnym doświadczeniem społecznym i politycznym. Portugale znajduje się w czołówce ekspozycji stałej Muzeum Getta Warszawskiego.
• Gustav Metzger, Historic Photographs: no. 1: Liquidation of the Warsaw Ghetto, April 19 – 28 days, 1943, 1995/2022 – cykl zdjęć historycznych opartych na archiwalnych fotografiach, które zostały ukryte lub zasłonięte. To dzieło głęboko kontekstualizuje zdjęcia zawarte w oryginalnym raporcie Stroopa oraz inne fotografie z getta i interesuje Muzeum.
• Maryan S. Maryan, bez tytułu, 1969, akryl/płótno.
• Ceija Stojka, SS.Auschitz, 2002, akryl na kartonie.
• Harun Farocki, Respite, 2007, film – dokument bazujący na materiałach filmowych z obozu przejściowego Westerbork. Oryginalny materiał został przetworzony, a komentarz współczesny ukazuje iluzję tego dokumentu oraz fragmenty okrutnej rzeczywistości. Dzieło stanie się częścią kolekcji współczesnych artystów, artystek oraz kontekstu wystawy stałej MGW.
• Zrekonstruowany wagon tramwajowy, który funkcjonował w warszawskim getcie – zrealizowany na bazie oryginalnego podwozia w Zakładach Naprawy Tramwajów „T3” w Warszawie; przekazany Muzeum w kwietniu 2023 r., w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim.

Wystawy czasowe

W ramach intensywnych prac nad tworzeniem stałej ekspozycji, Muzeum Getta Warszawskiego angażuje się w różnorodne działania wystawiennicze, które mają na celu upamiętnienie oraz uzmysłowienie historii związanej z gettem warszawskim. Wystawy te są zarówno dostępne w przestrzeni miejskiej Warszawy, jak i w świecie wirtualnym, co pozwala dotrzeć do szerszej publiczności. Dotychczas zrealizowano wiele istotnych wystaw, które zasługują na szczególne wyróżnienie.

Wystawy plenerowe

Jedną z pierwszych, znaczących wystaw, była „Świadek Historii. Szpital Bersohnów i Baumanów”, która miała miejsce od 23.07.2018 do 15.01.2019. Ta plenerowa ekspozycja skupiła się na historii Szpitala Dziecięcego, który obecnie jest siedzibą Muzeum. Wystawa składała się z 20 plansz umieszczonych w obrębie ogrodzenia przy ul. Śliskiej 51 oraz Siennej 60. Kuratorka tego projektu to Ewa Toniak.

W kolejnych latach zrealizowano wystawę „Wyprostowani, nieugięci… Natan Rapaport i Pomnik Bohaterów Getta” (18.04.2019 – 30.10.2019). Poświęcona była Natanowi Rapaportowi, autorowi Pomnika Bohaterów Getta. Ekspozycja składała się z materiałów fotograficznych, które ukazały artystę oraz jego dokonania, a jej lokalizacją był teren przed Pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie. Kuratorka: dr Magdalena Tarnowska.

Ekspozycja „Pocztówki z naszej okolicy… Historia ulicy Siennej i Śliskiej” (15.05.2019 – 10.01.2020) ukazała zmieniającą się panoramę części stolicy na przestrzeni trzech wieków. Całość oparta była na materiałach fotograficznych z różnych archiwów krajowych i zagranicznych. Także dr Magdalena Tarnowska była kuratorką tego projektu.

Wystawa „Warszawa w trzech odsłonach” (8.09.2019 – 15.11.2019), którą otwarto przy placu Grzybowskim, prezentowała trzy różne oblicza miasta: przedwojenne, wojenne oraz czasów odbudowy. Kuratorką była dr Magdalena Piecyk.

Silne echo wywołała wystawa „Co trzeci spośród nas” (15.04.2020 – 31.12.2021), która poświęcona była historii warszawskiego getta. Z powodu pandemii Sars-Covid-19 można ją było oglądać tylko w wirtualnej formie na początku, a od 22 lipca wystawa została przeniesiona na plac Grzybowski. To wydarzenie wpisało się w obchody 77. rocznicy wybuchu powstania w getcie oraz 80. rocznicy zamknięcia jego granic. Kurator: Rafał Kosewski.

Wystawa „Miasto żywych / Miasto umarłych” (16.11.2021 – 31.12.2022) to projekt fotograficzny autorstwa Roberta Wilczyńskiego. Połączono w nim archiwalne fotografie z getta warszawskiego z nowoczesnymi zdjęciami Warszawy, wzbogacając je o teksty źródłowe odzwierciedlające życie i śmierć osób przebywających w getcie. Ekspozycję umieszczono na ogrodzeniu dawnego Szpitala Bersohnów i Baumanów.

Inna wystawa, „Zwykli/Niezwykli lekarze w getcie warszawskim”, miała miejsce na placu Grzybowskim od 4.04.2022 do 15.07.2022. Skupiała się na sylwetkach lekarzy Anny Braude-Hellerowej i Franciszka Raszei, a w kwietniu 2022, w kościele Wszystkich Świętych, zaprezentowano artefakty związane z życiem zawodowym Raszei, w tym pośmiertny medal Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Kurator: dr Paweł Freus.

Ostatnią z wystaw plenerowych w tej serii była „Spośród tysięcy…” (21.07.2022 – 31.12.2022), która poświęcona była ofiarom tzw. Wielkiej Akcji w warszawskim getcie. Jej otwarcie miało miejsce na placu Grzybowskim w 80. rocznicę tej tragicznej akcji. Kuratorka: dr Halina Postek.

Wystawy wirtualne

Wśród wystaw wirtualnych wyróżnia się projekt „Logo dla muzeum”, który trwał od 14.07.2020 do 31.12.2020. W ramach tej wystawy zaprezentowano prace, które uczestniczyły w konkursie na logotyp MGW. Zamiast w Państwowym Muzeum Etnograficznym, ekspozycja odbyła się w formie wirtualnej, co było efektem pandemii COVID-19. Kurator: Tomasz Kaliński.

Podczas pierwszej odsłony wystawy „Ludzie, miejsca, wydarzenia – Wokół szopu Abrahama Ostrzegi” (21.09.2020) zaprezentowano biogramy żydowskich artystów, którzy byli aktywni w warszawskim getcie. Kuratorka: dr Magdalena Piecyk.

Następnie, 16.11.2021, miała miejsce druga odsłona tego cyklu, „Ludzie, miejsca, wydarzenia – Szpital Bersohnów i Baumanów”. Poświęcono ją Szpitalowi oraz pracującym tam lekarzom i towarzyszyła 81. rocznicy zamknięcia getta warszawskiego. Kuratorka: Joanna Bakoń.

Działalność naukowa

Działalność naukowa Muzeum Getta Warszawskiego obejmuje szeroki zakres aktywności, wśród których najważniejsze to organizacja konferencji oraz seminariów naukowych, prowadzenie prac archeologicznych, a także wykopaliska. W dniach 18–19 listopada 2019 roku odbyła się pierwsza międzynarodowa konferencja naukowa, która została zorganizowana we współpracy z Polskim Towarzystwem Studiów Żydowskich, Żydowskim Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma, European Network Remembrance and Solidarity oraz Touro College w Berlinie. Tematem przewodnim konferencji było „Początki okupacji nazistowskiej. Ciągłość i zmiana w życiu polskim i żydowskim 1939–1941”, która była częścią obchodów 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej.

W sierpniu 2022 roku Muzeum, w partnerstwie z Żydowskim Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma oraz Państwowym Muzeum na Majdanku, zorganizowało międzynarodową konferencję naukową poświęconą 80. rocznicy akcji Reinhardt, która miała miejsce w latach 1942-1943 na obszarze Generalnego Gubernatorstwa i w Okręgu Białostockim. W tym samym miesiącu odbyła się VIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich, nosząca tytuł „Żydzi i Judaizm we współczesnych badaniach polskich”, której Muzeum było jednym ze współorganizatorów.

Ważnym aspektem naukowej działalności Muzeum są również seminaria poświęcone tematyce Zagłady oraz jej odbiorowi w instytucjach muzealnych. Ponadto organizowane są cykliczne webinaria dotyczące Holokaustu, które przyciągają uwagę wielu uczestników.

Badania archeologiczne

Na przełomie lipca i sierpnia 2021 roku do Warszawy przybył zespół badawczy z Christopher Newport University w Wirginii, kierowany przez prof. Richarda Freunda. Wspólnie z archeologiem dr Jackiem Konikiem z Muzeum Getta Warszawskiego przeprowadzono badania geofizyczne w miejscach istotnych dla historii warszawskiego getta. W październiku 2021 roku Muzeum we współpracy z Akademią im. Aleksandra Gieysztora z Pułtusku prowadziło badania wykopaliskowe w rejonie północnej granicy Ogrodu Krasińskich, gdzie odkryto ponad tysiąc obiektów.

Latem 2022 roku podjęto się dalszych wykopalisk na warszawskim Muranowie, na terenach związanych z dawnym gettem. Prace odbywały się na kwartale ulic Miłej, Dubois, Niskiej oraz Karmelickiej, w okolicach bunkra Anielewicza. W trakcie prac znaleziono około 3 tysięcy artefaktów, w tym liczne przedmioty codziennego użytku oraz elementy kultu religijnego, jak fragmenty żydowskich modlitewników oraz tefilin.

W wyniku wykopalisk naukowcy dotarli do zasypanych piwnic XIX-wiecznych budynków, które zostały zniszczone podczas powstania w warszawskim getcie. Podczas prac przy Miłej 20 – Muranowskiej 41 odsłonięto fragmenty konstrukcji, które prawdopodobnie były częścią bunkra z okresu okupacji. W grudniu 2022 roku wykonano badania sondażowe, które potwierdziły, że wydobyty wcześniej korytarz prowadzi w kierunku bunkra. Muzeum w oficjalnym komunikacie prasowym zaznaczyło, iż „w odkopanych fragmentach piwnic odnalazły się ślady przebudowy, co sugeruje tworzenie kryjówek”.

Wstępne wyniki badań prowadzonych na Muranowie w latach 2021-2022 zostały zaprezentowane w publikacji autorstwa Jacka Konika pt. „Głosy zabitego miasta”, która ukazała się w 2023 roku nakładem wydawnictwa „Chronicon” oraz Muzeum Getta Warszawskiego.

Działalność edukacyjna

Muzeum Getta Warszawskiego posiada bogaty zbiór działań edukacyjnych, które zostały zaprojektowane z myślą o młodzieży oraz osobach dorosłych. W ramach działalności Działu Edukacji MGW dostępne są różnorodne programy, w tym lekcje i warsztaty szkolne, seminaria, konferencje oraz spacery tematyczne po Warszawie.

Programy edukacyjne oferowane przez Muzeum obejmują zarówno zagadnienia związane z religią, tradycją i kulturą polskich Żydów, jak i historię warszawskiego getta oraz codzienne życie jego mieszkańców. W latach 2018–2020 odbyło się aż 164 lekcje muzealnych w Warszawie oraz w regionie Mazowsza. Muzeum regularnie prowadzi lekcje w szkołach ponadpodstawowych, które znajdują się na terenach historycznego getta warszawskiego.

Na wiosnę 2019 roku zainaugurowano cykl spacerów varsavianistycznych, które koncentrują się na historii i działalności warszawskiego getta. Te wydarzenia są organizowane w języku polskim, angielskim oraz niemieckim. W kwietniu 2022 nastąpiło rozszerzenie oferty o spacery dedykowane osobom uchodźczym z Ukrainy.

Dział Edukacji MGW organizuje również szkolenia dla nauczycieli i edukatorów poprzez konferencje, seminaria wyjazdowe oraz warsztaty. Pierwsze spotkanie z nauczycielami miało miejsce podczas konferencji „Wokół getta warszawskiego i innych gett okupowanej Polski”, która odbyła się w dniach 29–31 marca 2019 roku. Dotychczas odbyły się cztery seminaria wyjazdowe, takie jak: „Warszawskie getto – Treblinka – Majdanek” (25–27.10.2019), „Chełmno nad Nerem i Łódź” (9–10.2021), „Śladami Akt Reinhardt – Lublin, Trawniki, Poniatowa” (26-27.03.2022) oraz „Hasag – obóz niemieckiej pracy przymusowej” (1–2.10.2022).

W 2019 roku, w ramach współpracy z Fundacją Polskiego Państwa Podziemnego, opracowano przewodnik edukacyjny, który dotyczy historii warszawskich Żydów. Przewodnik w formie gry edukacyjnej jest dostępny na stronie Muzeum.

Partnerstwo z Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej, wspierane środkami Programu Wieloletniego „Niepodległa”, przyniosło efekt w postaci serii wywiadów z Ocalałymi, dawnymi członkami harcerstwa Szarych Szeregów, świadkami historii oraz rodzinami sprawiedliwych wśród narodów świata. Inny projekt zrealizowany w ramach tego programu, nosił nazwę „Obraz społeczności żydowskiej w oczach sąsiadów”. Mieszkańcy takich miast jak Warszawa, Łódź, Wilno, Nowogródek, Oświęcim, Mińsk Mazowiecki, Tykocin i Bliżyn podzielili się swoimi wspomnieniami o żydowskich sąsiadach i wydarzeniach z wspólnej, ale w pewnym momencie odrębnej historii.

W 2020 roku Muzeum przeprowadziło ciekawy projekt filmowy zatytułowany „Getto w literaturze”, którego celem było ukazanie perspektyw ofiary, kata oraz świadka. Projekt bazował na czterech publikacjach: „Zdążyć przez Panem Bogiem” Hanny Krall, „Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego, „Campo di Fiori” Czesława Miłosza oraz „Wspomnienia. Moja wersja” Wacława Izaaka Kornbluma. W ramach tego projektu, przeprowadzono współpracę z XVII Liceum Ogólnokształcącym im. A. Frycza-Modrzewskiego, a także stworzono film o nazwie „Otwieranie ciszy”. Motto tego przedsięwzięcia brzmiało: „Jakie to ma lub może mieć znaczenie dla naszej przyszłości, że mieszkamy wokół miejsca ich śmierci?” (J. M. Rymkiewicz).

W listopadzie 2022 roku Dział Edukacji MGW we współpracy z Wydziałem Nauk Społecznych Uniwersytetu SWPS zorganizował webinarium „Wokół traumy Holokaustu”, które poświęcone było szerokiemu pojęciu traumy. Udział w seminarium wzięły osoby z Polski, Ukrainy i Izraela, co umożliwiło międzynarodową wymianę doświadczeń i wiedzy.

Oprócz tego, Dział Edukacji MGW angażuje się w projektowanie gier miejskich i edukacyjnych, mających na celu przybliżenie historii warszawskiego getta oraz tworzenie materiałów wsparcia dla nauczycieli i edukatorów.

Publikacje

Muzeum angażuje się w różnorodne inicjatywy wydawnicze, prezentując bogaty zbiór publikacji, który dokumentuje nie tylko historię, ale także kulturę i dziedzictwo związane z Warszawskim Gettem.

Do tej pory zrealizowano następujące tytuły:

• Węgrzynek H., Zieliński K., Szpital Bersohnów i Baumanów, 2019 – album będący świadectwem historii Szpitala Bersohnów i Baumanów,
• Kornblum W. I., Wspomnienia. Moja wersja, 2019,
• Walewski R., Jurek, 2020,
• Erlich B., Żydowskie dziecko Warszawy, 2021,
• Getto warszawskie w literaturze polskiej. Antologia, wybór i opracowanie Sławomira Buryły, 2021,
• Głowiński T., Lahnstaedt S., Międykowski W., Tak, jak gdyby nas nigdy nie było, 2021,
• Zbieramy, budujemy, pamiętamy. Muzeum Getta Warszawskiego, 2021,
• „Wolność! Zwróćcie nam naszą!” Eseje historyczne o getcie warszawskim, red. M. Grądzka-Rejak, K. Zieliński, Warszawa 2022,
• „W roku trzydziestym dziewiątym poszedłem inną drogą…” Eseje historyczne o getcie warszawskim, red. M. Grądzka-Rejak, K. Zieliński, Warszawa 2022.

Oprócz wymienionych wydawnictw, we współpracy z Muzeum Getta Warszawskiego zrealizowano również inne ciekawe publikacje:

• Małkowska-Bieniek E., Bohaterki drugiego planu. Buchholtz, Auerbach oraz Berman, wydawnictwo Oficyna CM, 2022,
• Krempa A., Sztetl Mielec. Z historii mieleckich Żydów, Samorządowe Centrum Kultury w Mielcu, Muzeum Getta Warszawskiego, 2022.

Działalność upamiętniająca historię ofiar Zagłady

Muzeum Getta Warszawskiego odgrywa nieocenioną rolę w upamiętnianiu wydarzeń związanych z historią ofiar Zagłady. Instytucja ta była współorganizatorem licznych obchodów, w tym 77., 78. i 79. rocznicy powstania w warszawskim getcie, a także 80., 81. i 82. rocznicy zamknięcia granic getta, które miało miejsce 16 listopada. W ramach obchodów 82. rocznicy, na pozostałym fragmencie muru getta przy Złotej 62 odsłonięto tablicę ilustrującą mapę getta w chwili jego zamknięcia.

Muzeum jest również jednym z patronów Marszu Pamięci, organizowanego przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, mającego na celu upamiętnienie ofiar Wielkiej Akcji likwidacyjnej przeprowadzonej przez Niemców.

Również w Łodzi Muzeum współorganizowało X i XI Dni Pamięci o Ofiarach Holokaustu, aktywnie angażując się w organizację różnorodnych warsztatów dla młodzieży, a także uczestnicząc w dyskusji panelowej poświęconej nauczaniu o Holokauście.

Inicjatywy podejmowane przez pracowników Muzeum wciąż nawiązują do ochrony dziedzictwa kulturowego. W 2019 roku, dzięki ich staraniom, do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy zostało włączone ogrodzenie przy ul. Stawki 5/7, od strony ulicy Niskiej.

Warto także podkreślić, że Muzeum brało udział w konsultacjach z biurami Stołecznego oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Byli odpowiedzialni za identyfikację miejsc o szczególnym znaczeniu historycznym na terenie byłego getta warszawskiego oraz za przygotowanie raportu dotyczącego aktualnego stanu pozostałości po getcie. 6 października 2021 roku obszar dawnego getta został ujęty w gminnej ewidencji zabytków.

W 2022 roku Muzeum Getta Warszawskiego było jednym z współorganizatorów projektu upamiętniającego 80. rocznicę niemieckiej nazistowskiej Akcji Reinhardt, dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oraz objętego Patronatem Honorowym Prezydenta RP Andrzeja Dudy. W ramach tego programu zorganizowano konferencje, seminaria naukowe oraz wystawy plenerowe, a także spotkania edukacyjne dla młodzieży.

Ponadto, wyprodukowano film dokumentalny „Aktion Reinhardt” w reżyserii Michała Szymanowicza, którego premiera miała miejsce w kwietniu 2022 roku podczas Dnia Pamięci o Zagładzie Żydów w Lublinie. W tym kontekście zrealizowano także koncert „Tak, jak byśmy nigdy nie istnieli”, który poświęcony był pamięci ofiar Zagłady w Generalnym Gubernatorstwie i Okręgu Białostockim. Wydano również album „Tak, jak gdyby nas nigdy nie było”, który prezentował archiwalne fotografie oraz szczegółowe informacje na temat wydarzeń i ich następstw.

W lipcu 2022 roku, w celu upamiętnienia ofiar Akcji Reinhardt, w Józefowie Biłgorajskim odsłonięto pomnik „Macewa Pamięci” autorstwa Jerzego Kaliny. Inicjatywa ta była wspólnym projektem Muzeum Getta Warszawskiego oraz Burmistrza Józefowa.

W październiku 2022 Muzeum podjęło działania w celu zgromadzenia podpisów pod inicjatywą nadania nazwy Żydowskiego Związku Wojskowego w miejscu, gdzie krzyżują się warszawskie ulice gen. W. Andersa i Stawki.

Współpraca

Muzeum Getta Warszawskiego aktywnie nawiązuje współpracę z różnymi instytucjami oraz placówkami kulturalnymi i naukowymi. Wśród partnerów, z którymi Muzeum utrzymuje bliskie relacje, znajdują się m.in. Instytut Pamięci Narodowej oraz Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.

Do grona współpracujących jednostek zaliczają się także: Państwowe Muzeum na Majdanku, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, a także Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Hebrew University w Jerozolimie oraz Touro College w Berlinie.

Wśród instytucji, które nawiązały współpracę z Muzeum, znajduje się także Muzeum Holokaustu w Sered na Słowacji. Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie oraz Chabad Lubawicz Polska to także istotni partnerzy w działaniach Muzeum.

Oficjalne wykopaliska prowadzone przez Muzeum miały zaszczyt gościć wybitne osobistości, takie jak Herzel Makov, dyrektor Centrum Menachema Begina w Jerozolimie, Mark Brzeziński, ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce, oraz dr Yacov Livne, ambasador Izraela w Polsce.

W sierpniu 2022 roku Muzeum miało przyjemność gościć badaczki z Muzeum Historii Ukrainy w II Wojnie Światowej, które uczestniczyły w spotkaniu „Praca Muzeum Wojny w czasie wojny”. Tematyka tegoż wydarzenia dotyczyła funkcjonowania muzeum w Kijowie w kontekście aktualnych wydarzeń i konfliktu rosyjsko-ukraińskiego.

---

Oceń: Muzeum Getta Warszawskiego

---