Ulica Miła w Warszawie

---

Historia

„Ulica Miła, znana na przestrzeni lat jako dawny szlak narolny, została formalnie wytyczona w roku 1770. Pierwotnie łączyła plac Muranowski z ulicą Zamenhofa, aż do roku 1943, kiedy to jej początkowy odcinek zniknął z mapy. W historii tej ulicy zaznaczały się różne etapy rozwoju. Już przed 1829 rokiem zaczęła powstawać drewniana zabudowa.

Warto odnotować, że jedynym znanym zakładem produkcyjnym z tego okresu była garbarnia białoskórnicza pod numerem 11, należąca do Lewka Perlmuttera, później przejęta przez Daniela Kunischa. Rok 1873 był punktem zwrotnym, gdy zachodni odcinek ulicy został na nowo wytyczony, przecinając gliniankę, którą można było zobaczyć jeszcze przez kilka lat. W latach 1873–1882, podczas intensywnego rozwoju budowlanego, przy ulicy zrealizowano wiele nowych budynków mieszkalnych, w tym częściowo drewnianych. W 1880 roku powstała tam kamienica pod numerem 35, zaprojektowana przez Ludwika Kwiatkowskiego. Budynek, składający się z trzech pięter, posiadał sklepy w suterenach, co podkreślało jego funkcjonalny charakter.

Fasada tej kamienicy zanegowana była przez tandetny sztukatorski wystrój, wykonaną z gipsu i blachy cynkowej, ale jednocześnie stała się wzorem dla wielu okolicznych budynków. Mieszkańcami tych domów, głównie wyznania mojżeszowego, była uboga ludność. Ulica Miła położona była w samym sercu dzielnicy żydowskiej, gdzie głównymi arterami były: Franciszkańska, Gęsia oraz Nalewki.

O latach dziewięćdziesiątych XIX wieku nie zachowało się wiele informacji na temat kamienic, z wyjątkiem faktu, że były one wykonywane schematycznie. Na Miłej można było znaleźć wiele małych sklepików oferujących różnorodny asortyment – od lekarstw oraz futer, po drewno stolarskie i wino. Wśród firm produkcyjnych wyróżniała się warzelnia soków „Santè”, a także wytwórnia lamp Ch. Gutgolda.

Interesującym punktem w historii ulicy jest szwalnia nr X Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, mieszcząca się na posesji numer 45, która zapewniała pracę ubogim dziewczętom, a także ochronka dla dzieci żydowskich. Na przełomie XIX i XX wieku powstały nowe kamienice, o nieco wyższym, zazwyczaj neobarokowym wykończeniu, sięgające aż czterech pięter. W 1908 roku, pod numerem 64, przyszedł na świat Józef Rotblat, który zdobył Pokojową Nagrodę Nobla w 1995 roku.

W latach dwudziestych XX wieku Pocztowa Kasa Oszczędności dostrzegła potencjał tej okolicy, inwestując w nieruchomości i nabywając dwie kamienice, które następnie zostały nadbudowane. W około 1930 roku miała miejsce rozbiórka drewnianego domu, który znajdował się na rogu z ulicą Ksawerego Druckiego – Lubeckiego, obecnie znaną jako al. Jana Pawła II. Od tego momentu inwestycje budowlane ograniczały się głównie do nadbudowy istniejących budynków oraz budowy nowych oficyn.

Seria zaniedbanych budynków sprawiła, że w latach 1934-39, mimo ożywienia budowlanego, na Miłej nie powstały nowe realizacje. W okresie tym ulica stała się jednym z najbardziej zniszczonych miejsc w Warszawie, zamieszkana głównie przez żydowską biedotę. Tragiczny los Miłej zainicjowała II wojna światowa, w wyniku której jej zabudowa uległa ogromnym zniszczeniom podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku. W listopadzie 1940 roku, ulica została w całości włączona do getta.

W dniach od 6 do 11 września 1942 roku, podczas brutalnej akcji deportacyjnej, pomiędzy ulicami: Smoczą, Gęsią, Zamenhofa, Szczęśliwą oraz placem Parysowskim zgromadzono około 100 tys. osób z getta. Po przeprowadzonej selekcji 32 tys. osób uzyskało „numerki na życie”, a 2,6 tys. zostało zastrzelonych, podczas gdy ponad 54 tys. deportowano do Treblinki. Podczas powstania, w bunkrze przy Miłej 29 mieścił się sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej.

Po wykryciu jego lokalizacji, sztab przeniósł się do schronu przy Miłej 18. 8 maja, w momencie gdy bunkier został otoczony przez niemieckich żołnierzy oraz kolaboracyjne jednostki ukraińskie, żydowscy bojowcy, z dowódcą Mordechajem Anielewiczem oraz jego partnerką Mirą Fuchrer, dokonali zbiorowego samobójstwa. Obecnie znajduje się tam upamiętnienie znane jako Kopiec Anielewicza.

Podczas walk cała zabudowa została spalona, a później zrówna z ziemią. W okresie powojennym dokonano radykalnych zmian w strukturze urbanistycznej, likwidując dawny plac Muranowski oraz kierując byłe Nalewki w inny sposób. Tym samym skasowany został początkowy odcinek ulicy, którego część rekompensuje jej przedłużenie po wojnie aż do ulicy Esperanto. Wzmianka o powojennej zabudowie osiedla Muranów, zaprojektowanej przez Bohdana Lacherta, nie nawiązuje już zaś do historycznego wyglądu ulicy.

Ważniejsze obiekty

Na ulicy Miłej w Warszawie znajduje się szereg istotnych obiektów, które warto zobaczyć. Wśród nich wyróżnia się:

• Kopiec Anielewicza,
• Trakt Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów – dwa kamienne bloki, które upamiętniają Mordechaja Anielewicza oraz Arie Wilnera znajdujące się przy skrzyżowaniu ulic Zamenhofa i Dubois,
• LXXXI Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Fredry,
• XLV Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta.

---

Oceń: Ulica Miła w Warszawie

---