Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

---

Opis

Muzeum Etnograficzne w Warszawie ma swoje korzenie w inicjatywie mecenasa Jana Maurycego Kamińskiego oraz Jana Karłowicza, którzy byli pomysłodawcami jego powstania i zorganizowali komitet mający na celu jego utworzenie. W 1888 roku utworzono placówkę działającą przy warszawskim ogrodzie zoologicznym, która gromadziła zbiory związane z etnografią. Z kolei w 1896 roku, w wyniku działań Grona Miłośników Etnografii, zbiory te zostały przeniesione do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, które mieściło się przy Krakowskim Przedmieściu 66.

W 1921 roku nad zbiorem zaczął czuwać muzeolog oraz specjalista w dziedzinie etnografii Europy, Eugeniusz Frankowski. Pod jego kierownictwem placówka zyskała nowoczesny charakter, prowadząc działalność naukową oraz organizując wystawy. Zbiory muzealne, które w 1922 roku liczyły 8954 eksponaty, szybko się powiększały, osiągając liczbę około 30 000 obiektów w 1939 roku. Wśród nich wyróżniono trzy główne grupy: zbiory z dawnych terenów Polski, w tym cenne ludowe stroje oraz tkaniny, kolekcję huculską z 3000 okazami, a także zbiory ze Słowiańszczyzny i innych krajów, które stanowiły ponad połowę całości zasobów.

Wiele cennych eksponatów zostało pozyskanych z prywatnych kolekcji polskich etnografów, takich jak Leopold Janikowski, Jan Kubary czy Bronisław Piłsudski. W muzeum znajdują się również unikatowe zbiory indochińskie, które pochodzą od Ignacego Zaremby Belakowicza, a także artefakty z Chin, Japonii, Bliskiego Wschodu, Australii i innych regionów. Przed wybuchem II wojny światowej, Biblioteka Muzeum Etnograficznego klasyfikowała się w czołówce najbogatszych bibliotek etnograficznych w Polsce, jednakże zbiory znajdujące się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa uległy zniszczeniu w trakcie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku.

Po wojnie, w 1946 roku, rozpoczęły się działania mające na celu reaktywację muzeum. Działało ono początkowo pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą został zabytkowy XVIII-wieczny pałac Brühla na Młocinach przy ul. Muzealnej. W 1949 roku miała miejsce pierwsza wystawa w powojennej historii Muzeum, nosząca tytuł „Polski strój ludowy”. W 1959 roku muzeum przeniosło się do zniszczonego XIX-wiecznego gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, znajdującego się u skrzyżowania ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Odbudowa tego obiektu, sfinansowana przez Ministerstwo Kultury i Sztuki (MKiS), zaplanowana była na lata 1962–1972, a 15 grudnia 1973 roku miało miejsce uroczyste otwarcie muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, który pełnił funkcję dyrektora od 1969 roku.

W trakcie kadencji dr Jana Witolda Suligi, muzeum uzyskało status narodowej instytucji kultury w 1992 roku, a decyzją MKiS zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów w 1998 roku. Od 2009 roku Muzeum wydaje naukowe czasopismo „Etnografia Nowa”, które jest periodykiem antropologicznym. W obrębie Muzeum mieści się Biblioteka z czytelnią, w której zbiory liczą około 30 tys. woluminów, w tym starodruki i materiały kartograficzne oraz czasopisma. Istnieje tu także Dział Dokumentacji Archiwalnej i Fotograficzno-Filmowej, zawierający ponad 120 tys. rękopisów, fotografii, negatywów, plakatów oraz rycin.

W Muzeum, od 2012 roku, funkcjonuje również Muzeum dla Dzieci, które wzbogaca ofertę edukacyjną placówki.

Dyrektorzy

W historii Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie zauważalną rolę odgrywali dyrektorzy, którzy kierowali instytucją przez lata. Zapewniając ciągłość działania oraz rozwój muzeum, ich kadencje miały kluczowe znaczenie dla jego sukcesów.

Nazwisko i imię	Czas trwania pełnionej funkcji
Stanisław Ciszewski, Jan Karłowicz	od 1888
Eugeniusz Frankowski	1921 – do 31 marca 1939
Tadeusz Dziekoński (1910–1980)	od 1 kwietnia 1939
Jan Żołna-Manugiewicz (1904–1988)	1 października 1946 – 30 listopada 1955
Ksawery Piwocki	31 stycznia 1956 – 31 stycznia 1968
Kazimierz Pietkiewicz (1910–1983)	od 1 kwietnia 1969 – 1 lipca 1974
Jan Krzysztof Makulski (1938-1989)	1 marca 1974 – do 1989
Jan Witold Suliga	1990–2006
Małgorzata Orlewicz	p.o. dyrektora 2006 – 2008
Adam Czyżewski	2008–2020
Tadeusz Zając	p.o. dyrektora 2020
Robert Zydel	2021−2023
Magdalena Wróblewska	p.o. dyrektora 2023−2024, dyrektor od 15 maja 2024

Ich wkład w kulturę i działalność muzealną jest nieoceniony, a wiele postaci, które piastowały to stanowisko, pozostawiło trwały ślad w historii instytucji.

Wystawy stałe

W Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie można zwiedzać wyjątkowe wystawy stałe, które prezentują różnorodność kultur oraz tradycji. Oto niektóre z nich:

• Zwykłe – Niezwykłe: Ta fascynująca wystawa została zorganizowana na jubileusz 120-lecia muzeum w 2008 roku. Skupia się na interesujących kolekcjach zgromadzonych przez instytucję.
• Czas Świętowania w kulturach Polski i Europy: Przygotowana z okazji 125-lecia muzeum w 2013 roku. To największa ekspozycja w historii tej instytucji, która ukazuje bogactwo tradycji związanych z obchodami świąt. Wystawa prezentuje różnorodne stroje, rekwizyty oraz obiekty użytkowe i dekoracyjne, a także religijne, które są ściśle związane z kulturowymi rytuałami. Wystawie towarzyszą nowoczesne multimedia, które wzbogacają doświadczenie zwiedzających.
• Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B. Szackiego: Ta innowacyjna wystawa ma formę magazynu muzealnego. Zawiera zbiory związane w głównej mierze z rzemieślnictwem, w tym narzędzia do pozyskiwania oraz obróbki żywności, a także elementy hodowli. Obiekty zostały zorganizowane według unikalnej klasyfikacji, opracowanej przez zmarłego pracownika muzeum i etnografa, Piotra B. Szackiego, co dodaje wystawie osobistego akcentu.

Wszystkie te wystawy oferują nie tylko обучение, ale także atrakcyjną formę interakcji z bogatym dziedzictwem kulturowym, które jest kluczowym elementem działalności muzeum.

Działy i pracownie

W Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie funkcjonuje wiele działów, które odpowiadają za różnorodne aspekty działalności tej instytucji. Każdy z nich ma do odegrania istotną rolę w zarządzaniu muzeum oraz w ich codziennych obowiązkach.

• Dział Organizacyjny,
• Główna Księgowa,
• Kuratorium Etnograficzne,
• Dział Przechowywania i Konserwacji Zbiorów,
• Dział Inwentaryzacji,
• Dział Edukacji,
• Dział Informacji Naukowej,
• Dział Komunikacji i Marketingu,
• Dział Techniczny,
• Dział Finansowo-Kadrowy,
• Samodzielne Stanowisko ds. Obsługi Prawnej.

Każdy z wymienionych segmentów ma specyficzne zadania i odpowiedzialności, co przyczynia się do sprawnego funkcjonowania muzeum oraz jego zaangażowania w promowanie kultury i edukacji etnograficznej.

Kolekcje

Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Słowacja

Kolekcja zgromadzona w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie obejmuje 196 eksponatów, z czego 29 najstarszych datuje się na XIX wiek. W jej skład wchodzi szereg interesujących przedmiotów:

• 35 pisanek pochodzących z takich miejscowości jak Czadca, Vel’ká Čausa, Martin, Lewocza, Veľký Grób, Poprad oraz Domaniża,
• 15 ozdób choinkowych z Czadcy i Martina, w tym 2 rzeźbiarskie szopki z Podvysokiej, autorstwa Antona Kadury,
• 11 naczyń ceramicznych (bez precyzyjnego wskazania lokalizacji ich pochodzenia) oraz 1 kropielniczka ceramiczna z rejonu Martina,
• 22 obrazy malowane na szkle, w tym 19 z XIX wieku o tematyce religijnej, pozyskane na Podhalu, oraz współczesna praca „Kolędnicy” autorstwa Zuzany Vanousovej z 2000 roku z Czadcy,
• 1 drzeworyt (brak szczegółowych informacji),
• 1 rzeźba z końca XIX ws.; wizerunek Madonny z klasztoru Zlatá Hora – znane miejsce pielgrzymkowe w Czechach,
• 7 dewocjonaliów, w tym współczesny obrazek Matki Boskiej Frywałdzkiej oraz różaniec z produkcji przemysłowej,
• przedmioty drewniane: łyżnik i czerpak z regionu słowacko-podhalańskiego,
• kolekcja strojów, która obejmuje 6 kompletów strojów kobiecych i 1 męski, oraz wiele pojedynczych elementów, jak pas bacowski z Liptowa czy korale zwane „dmuchanymi”.

Dokładne opisy tych cennych zabytków można znaleźć w programie Musnet – zarówno w katalogu elektronicznym, jak i kartkowym w siedzibie PME w Warszawie.

Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Czechy

W zbiorach PME znajdują się 80 eksponatów z Czech, z czego aż 75 pochodzi z obszarów karpackich. Kolekcja ta słynie przede wszystkim ze strojów, w tym praktycznie pełnego stroju kobiecego i męskiego Jacków jabłonkowskich, które zostały współcześnie odtworzone przez rzemieślników lub wykonane w pracowni konserwatorskiej muzeum na podstawie oryginałów przechowywanych w Muzeum w Cieszynie.

Muzeum zachowuje również dużą kolekcję mosiężnych i posrebrzanych zapinek oraz guzików – charakterystycznych dla tych strojów – jest ich aż 18 sztuk. Dodatkowo w zbiorach znajduje się pełny strój kobiecy z regionu południowo-morawskiego. Kolekcja obejmuje także niektóre zdublowane elementy, jak halek pochodzący z tego samego okresu.

Nie można zapomnieć o obrazach, które odzwierciedlają karpacką kulturę w Czechach. Wśród nich jest malowana na szkle „Pieta” z XIX wieku oraz „Ecce Homo” z 1909 roku. Muzeum posiada także starodawny obraz wotywny na płótnie, datowany na XIX wiek, którego pochodzenie nie jest do końca ustalone. W 2017 roku zakupiono nowe eksponaty, w tym 8 pisanek oraz rzeźbę autorstwa Jana Brlicy Juniora, która cechuje się nowoczesnym stylem.

Podobnie jak w przypadku słowackich zbiorów, opisy unikalnych eksponatów dotyczących kultury karpackiej z Czech są dostępne w programie Musnet, zarówno w katalogu elektronicznym, jak i kartkowym w siedzibie PME w Warszawie.

---

Oceń: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

---