Fragmenty murów getta w Warszawie

---

Lokalizacje

W Warszawie istnieje wiele miejsc, które kryją fragmenty historii getta. Oto niektóre z kluczowych lokalizacji, które warto poznać.

• Ulica Sienna 55 – granicę getta w tym miejscu wyznaczał mur, który istniał już przed rokiem 1940, pomiędzy posesjami Sienna 53 i 55. Mur osiąga wysokość około 3 metrów. Po stronie zachodniej znajduje się tablica pamiątkowa, którą umieszczono dzięki inicjatywie Mieczysława Jędruszczaka. W murze można dostrzec ubytek po dwóch cegłach, które w 1989 roku przewieziono do Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie; tam można również zobaczyć odlew tego fragmentu. Po stronie wschodniej, znanej jako „aryjska”, na terenie XII LO im. Henryka Sienkiewicza, odsłonięto w styczniu 2010 roku pomnik granic getta. Fragment muru przy Siennej 55 można zobaczyć od strony ulicy Złotej 62. W 2017 roku podjęto działania mające na celu remont muru i jego otoczenia; planowane jest, aby był on dostępny także od strony XII LO, a pod murem wzdłuż al. Jana Pawła II powstanie strefa dydaktyczno-historyczna.
• Ulica Złota 62 – przy tej ulicy znajduje się fragment muru getta w formie ściany przedwojennego budynku, która ma około 6 metrów wysokości. Umieszczono na niej tablicę pamiątkową, odsłoniętą 26 maja 1992 roku przez prezydenta Izraela Chaima Herzoga w trakcie jego wizyty w Polsce, oraz tablicę z mapą warszawskiego getta. Pojedyncze cegły z tego fragmentu muru znalazły się w Muzeum Historii Holocaustu Jad Waszem w Jerozolimie oraz w muzeach w Houston i Melbourne.
• Ulica Waliców 11 – zachowany fragment muru pochodzi z budynku dawnego browaru Hermana Junga i wyznaczał granicę getta między listopadem 1940 a sierpniem 1942 roku. W latach 1999–2000 mur został wkomponowany w nowopowstały biurowiec Aurum. Po zburzeniu biurowca w 2017 roku, na jego miejscu oddano do użytku 11-piętrowy budynek mieszkalny, w którym znowu wkomponowano zachowany fragment muru getta, choć w trakcie budowy usunięto bramę.
• Cmentarz żydowski – od listopada 1940 do grudnia 1941 roku granicą dzielnicy zamkniętej był istniejący mur cmentarza, który przebiegał wzdłuż ulic Młynarskiej, Smętnej, Spokojnej, Kolskiej oraz północnego odcinka muru cmentarza przy Okopowej.
• Gmach Sądów Grodzkich na Lesznie (dawniej ulica Leszno 53/55, obecnie Sąd Okręgowy przy al. Solidarności 127) – granicą zajmowanej dzielnicy zamkniętej były boczne ściany gmachu od strony północnej, wschodniej i zachodniej, chroniące wewnętrzny dziedziniec, w okresie od listopada 1940 do sierpnia 1942 roku.
• Ulica Chłodna 41 – od listopada 1940 do grudnia 1941 boczna ściana tej kamienicy stanowiła fragment zachodniej granicy małego getta, biegnącej z tyłu posesji przy ulicy Wroniej.
• Ulica Krochmalna 4/28 – od listopada 1940 do grudnia 1941 boczna ściana tej kamienicy wyznaczała północną granicę małego getta.
• Ulica Ogrodowa 55 – pomiędzy listopadem 1940 a grudniem 1941 boczna ściana tej kamienicy stanowiła fragment zachodniej granicy małego getta, biegłego za posesjami przy ulicy Wroniej.
• Ulica Okopowa 78 – zachowany fragment muru otaczającego zabudowania Fabryki Garbarskiej Temler i Szwede (od strony stacji benzynowej przy ulicy Stawki, na wprost wylotu ul. Smoczej) był murem getta przez cały okres jego istnienia.
• Ulica Stawki 10 – za Zespołem Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1 zachował się fragment muru getta, który wyznaczał granicę Umschlagplatzu. W 2014 roku mur poddano rozbiórce, a po oczyszczeniu cegłów wykonano jego rekonstrukcję.
• Ulica Świętojerska u zbiegu z Nowiniarską – granicę getta wyznaczał mur, z niewielkim fragmentem, który istnieje przy wjeździe do parkingu podziemnego, zlokalizowanego za gmach Sadu Najwyższego.

---

Oceń: Fragmenty murów getta w Warszawie

---