Ulica Nowiniarska w Warszawie to ciekawa i historycznie ważna lokalizacja, będąca jedną z ulic Nowego Miasta. Rozciąga się od ul. Franciszkańskiej do ul. Świętojerskiej, co czyni ją istotnym elementem miejskiego szlaku komunikacyjnego.
Nazwa tej ulicy ma swoje korzenie związane z nowiniarzami, czyli osobami odpowiedzialnymi za zbieranie i rozpowszechnianie informacji. W przeszłości ulica ta była miejscem, gdzie mieściły się redakcje gazet, co podkreśla jej znaczenie w kontekście dziennikarstwa oraz informacji publicznej.
Historia
Ulica Nowiniarska, znana z bogatej historii i charakterystycznej architektury, miała swoje początki jako niepozorny, ślepy zaułek ul. Świętojerskiej, który powstał przed rokiem 1795. Dopiero w 1819 roku, dalszy odcinek, który obecnie jest jego początkiem, został dodany do istniejącej struktury. Pierwszym znaczącym budynkiem, jaki zbudowano, była kamienica kupca Nuchima Brünera, usytuowana pod numerem 15 na rogu z ul. Franciszkańską, zaprojektowana przez Karola Henryka Galle.
Około roku 1825, ulepszono wyjazd ulicy Nowiniarskiej na Franciszkańską, kształtując niewielki trójkątny plac, wokół którego dynamicznie rozwijała się zabudowa. Przemiany urbanistyczne przyciągnęły uwagę inwestorów, a bliskość dzielnicy żydowskiej, zlokalizowanej w okolicy ulicy Nalewki, stymulowała rozwój nowych obiektów.
Dwa lata później, w 1827 roku, pod nr. 13 wzniesiona została kolejna kamienica autorstwa Nuchima Brünera, która szybko zyskała status jednej z największych warszawskich kamienic tamtych czasów. Jej fasada zachwycała rozmachami, składając się z 21 osi, a jej starannie opracowany wystrój przyciągał wzrok przechodniów.
W roku 1829, Adelajda Lesznowska, właścicielka posesji na skrzyżowaniu ulicy, buduje długą sekwencję piętrowych budynków, które rozciągały się od Świętojerskiej niemal do Franciszkańskiej. Na parterach mieszczą się sklepy, podczas gdy piętra służą jako mieszkania. Z upływem lat, około roku 1835, część tych obiektów została wypierana przez nową kamienicę, wzniesioną dla Anatola i Franciszka Nakwaskich.
W tym okresie, architektura ulicy charakteryzowała się długimi elewacjami oraz późnoklasycystycznym stylem fasad. W 1849 roku na Nowiniarskiej pojawiły się nowe pawilony handlowe, zastąpione później kamienicą Arona Walfisza. Jednak prawdziwe ożywienie budowlane miało miejsce dopiero w latach 80. i 90. XIX wieku, kiedy to na miejscu starych kamienic zaczęto wznosić nowe budowle.
W 1884 roku ulica została przedłużona aż do placu Krasińskich, co wiązało się z rozbiórką kilku obiektów. W 1896 roku, pod numerem 1/5, autorem olbrzymiej kamienicy została Doba Nowińska, zaprojektowana przez architekta Edwarda Goldberga. Jej niebanalny, wolno stojący kształt oraz bogata ornamentyka neobarokowa wyróżniały ją w tej części Warszawy.
Od lat 20. XIX wieku aż do 1939 roku Nowiniarska stała się ulicą handlową, na której funkcjonowało wiele firm i sklepów. Na początku XX wieku zaaranżowano skwery na obu końcach ulicy, a w 1908 roku uruchomiono pierwszą w Warszawie elektryczną linię tramwajową, kursującą z placu Krasińskich na nieistniejący obecnie plac Muranowski. Ulica zyskała także nowoczesne oświetlenie oraz granitową kostkę brukową.
W 1939 roku, niestety, kamienica Doby Nowińskiej uległa całkowitemu zniszczeniu w wyniku pożaru; jej pozostałości zostały rozebrane do 1941 roku. W odcinku Nowiniarskiej pomiędzy Świętojerską a Franciszkańską, od listopada 1940 do grudnia 1941 znajdował się warszawskie getto. W 1943 roku, na placu, który pozostał po usunięciu kamienicy, ustawiono karuzelę oraz huśtawki, co stało się motywem wielu powojennych dzieł literackich.
- U Czesława Miłosza – w wierszu Campo di Fiori,
- U Kazimierza Moczarskiego – w powieści Rozmowy z katem,
- U Tadeusza Borowskiego – w zbiorze opowiadań Pożegnanie z Marią.
Ostateczna destynacja zabudowy ulicy miała miejsce w roku 1944, kiedy to zniszczono wszystkie domy, nawet te które mogłyby być odbudowane. Po wyburzeniu nieczynnych kamienic w okolicy placu Krasińskich, oryginalny odcinek Nowiniarskiej zniknął z mapy miasta. Pomimo prób odtworzenia historycznego układu, nowe obiekty nie nawiązują do przedwojennych realiów.
Otoczenie
Ulica Nowiniarska w Warszawie znajduje się w interesującym otoczeniu, które warto poznać. Wśród ważnych obiektów w tym rejonie można wymienić:
- gmach Sądu Najwyższego,
- Pomnik granic getta (ulica Świętojerska przy skrzyżowaniu z Nowiniarską).
Przypisy
- Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011 r., s. 168. ISBN 978-83-62189-08-3.
- Mapa Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie – przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2001 r. ISBN 83-87632-83-X.
Pozostałe obiekty w kategorii "Ulice i place":
Ulica Nowolipie w Warszawie | Ulica Nowowiejska w Warszawie | Ulica Oboźna w Warszawie | Ulica Obrońców w Warszawie | Ulica Ogrodowa w Warszawie | Ulica Okopowa w Warszawie | Ulica Okrąg w Warszawie | Ulica Ordynacka w Warszawie | Ulica Orla w Warszawie | Ulica Ostrobramska w Warszawie | Ulica Niska w Warszawie | Ulica Nowolipki w Warszawie | Ulica Myśliwiecka w Warszawie | Ulica Mostowa w Warszawie | Ulica Mordechaja Anielewicza w Warszawie | Ulica Mokotowska w Warszawie | Ulica Modlińska w Warszawie | Ulica Młynarska w Warszawie | Ulica Miła w Warszawie | Ulica Mikołaja Kopernika w WarszawieOceń: Ulica Nowiniarska w Warszawie