Zdzisław Celarski

---

Życiorys

W 1909 roku Zdzisław Celarski rozpoczął swoją edukację w 8-klasowym Gimnazjum Filologicznym Wojciecha Górskiego w Warszawie, które ukończył maturą w czerwcu 1917 roku. W okresie 1914–1918 był aktywnym harcerzem oraz instruktorem w 25. Drużynie im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Warszawie.

Na jesieni 1917 roku rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej. Niestety, musiał przerwać naukę w listopadzie 1918, kiedy to ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Służył w 3. szwadronie 1. pułku szwoleżerów, gdzie brał udział w wielu działaniach bojowych. Po zwycięskiej wojnie polsko-sowieckiej, otrzymał przydział do 10. pułku piechoty. W kwietniu 1921 roku, w stopniu podporucznika, został zdemobilizowany. 29 stycznia 1932 roku awansował na porucznika.

Pozostając w rezerwie do 10. pułku piechoty, Celarski podjął na nowo przerwane studia politechniczne. Ukończył je w 1925 roku, zdobywając dyplom inżyniera architekta. Otrzymał również uprawnienia do projektowania, prowadzenia robót oraz nadzoru technicznego, które zostały mu wydane przez Departament Budowlany Ministerstwa Robót Publicznych.

W trakcie swoich studiów pracował naukowo i zdobywał doświadczenie praktyczne pod okiem uznanych architektów. W latach 1921 i 1922 pełnił rolę asystenta w powstających Muzeum Narodowym oraz w Muzeum Wojska Polskiego pod kierownictwem płk. Bronisława Gembarzewskiego. Od 1922 roku pracował w Zakładzie Architektury Polskiej zarówno jako asystent, jak i architekt, pod przewodnictwem prof. Oskara Sosnowskiego.

W latach 1923–1925 był asystentem w Katedrze Konserwacji Zabytków pod okiem prof. Jarosława Wojciechowskiego, gdzie zajmował się pracami konserwatorskimi podczas odbudowy pałacu w Wilanowie oraz Zamku Królewskiego w Warszawie. Dodatkowo odbywał praktykę na budowie pierwszej osady spółdzielczej „Społem” w Czerniakowie, prowadzonej przez inż. arch. Juliusza Żakowskiego.

W listopadzie 1925 roku, Zdzisław Celarski rozpoczął na 6 semestrów studia Historii Sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie pogłębiał swoją wiedzę architektoniczną za granicą, mając okazję studiować we Włoszech, Francji, Holandii oraz Niemczech.

Po zakończeniu studiów architektonicznych, pracował jako architekt, będąc zastępcą prof. Kazimierza Skórewicza przy rozbudowie Gmachu Sejmowego do 1927 roku. W tym samym roku przeprowadził się z rodziną na Wołyń, gdzie obejmował stanowisko Architekta Miejskiego w Krzemieńcu, a następnie Architekta Rejonowego dla powiatów Krzemieniecki i Dubieński. Zajmował się również kontraktowym doradztwem budowlanym i był projektodawcą, a także kierownikiem robót na terenach Liceum Krzemienieckiego.

W 1930 roku przeszedł kurs dokształcenia sanitarnego dla inżynierów w Państwowej Szkole Higieny w Warszawie. Pracował także jako nauczyciel budownictwa oraz rysunku technicznego w Liceum Krzemienieckim oraz w szkole budowlanej w Białokrynicy. Mimo kryzysu budowlanego na Wołyniu, w 1933 roku przprowadził się do Kutna, gdzie objął stanowisko Architekta Miejskiego oraz wykładowcy na kursach dla rzemieślników budowlanych organizowanych przez Magistrat w Kutnie. Pełnił tę funkcję do 1935 roku, kiedy to został powołany przez Juliusza Poniatowskiego na stanowisko Inspektora ds. budownictwa w związku z rządowym programem zabudowy osad z parcelacji.

II wojna światowa

W sierpniu 1939 roku, będąc blisko Ministra Rolnictwa Reform Rolnych, Zdzisław Celarski uniknął powszechnej mobilizacji. Już 4 września przystąpił do ewakuacji na wschód. Po dotarciu do Równego 14 września został zwolniony z pełnienia obowiązków ministerialnych. Jako oficer rezerwy, niezwłocznie zgłosił swoją gotowość do dyspozycji Dowództwa Saperów Ministerstwa Spraw Wojskowych i uzyskawszy przydział, 19 września wraz z wojskami przekroczył granicę Rumunii.

W obozie wojskowym, w którym był internowany, udało mu się uciec i kontynuował swoją podróż przez Jugosławię oraz Włochy, aż dotarł do Francji. Tam, 2 listopada 1939 roku, zameldował się w polskich koszarach wojskowych w Bessier w Paryżu. W wyniku weryfikacji uzyskał stopień porucznika i został przydzielony do I Batalionu Saperów w Coetquidan. Ukończywszy trzymiesięczny kurs saperski dla oficerów w Wyższej Szkole w Wersalu, następnie skierowano go do Centrum Wyszkolenia Saperów w Les Ponts-de-Cé koło Angers.

Później udał się do Saint Jean de Luz, a stamtąd opuścił Francję, kierując się do Anglii, gdzie osiedlił się w obozie przejściowym w Crawford. W Anglii otrzymał przydział do Centrum Wyszkolenia Saperów w Dundee, gdzie pełnił rolę wykładowcy w Szkole Podchorążych Saperów oraz jako oficer Biura Technicznego Saperów, pozostając na tym stanowisku do października 1942 roku.

Potem przeniesiono go do Londynu, gdzie objął stanowisko referenta ds. budownictwa wiejskiego w Ministerstwie Przemysłu, Handlu i Żeglugi. Tutaj pracował w Wydziale Budowy Osiedli, którym kierował inż. arch. Juliusz Żakowski. W 1943 roku Celarski został Kierownikiem Biura Technicznego ds. Rejestracji Zniszczeń oraz Odbudowy Warszawy. Wspólnie z inż. Juliusz Żakowskim oraz inż. Bolesławem Szmidtem zorganizował Polską Szkołę Architektury przy Uniwersytecie w Liverpoolu, a wykłady prowadził do kwietnia 1947 roku, kiedy to powrócił do kraju.

Powrót do kraju

W dniu 29 kwietnia 1947 roku Zdzisław Celarski powrócił do Warszawy, podejmując pracę w Ministerstwie Odbudowy, gdzie zajął stanowisko inspektora do spraw budownictwa w Naczelnym Komisariacie Odbudowy Wsi. W 1948 roku został przeniesiony do Kancelarii Sejmu Ustawodawczego, gdzie objął pozycje Naczelnika Wydziału Techniczno-Budowlanego oraz Sekretarza Komitetu Rozbudowy Gmachów Sejmowych.

W styczniu 1950 roku, jego kariera zawodowa nabrała nowego kierunku, gdy zatrudnił się w Centralnym Biurze Projektów Budownictwa Wiejskiego, pełniąc rolę Kierownika Pracowni oraz Głównego Projektanta. Niestety, jego życie zawodowe uległo dramatycznej zmianie 22 listopada 1951, kiedy to został aresztowany w swoim mieszkaniu na Żoliborzu przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Celarski usłyszał zarzuty dotyczące sabotażu gospodarczego oraz szpiegostwa na rzecz obcego mocarstwa, co miało związek z odnalezionymi podczas przeszukania dokumentami technicznymi oraz literaturą w języku angielskim. Mimo braku dowodów na postawione mu zarzuty, został zwolniony 14 lipca 1953 roku.

Po tej tragedii, we wrześniu 1953 roku, powrócił do pracy w Wojewódzkim Biurze Projektów jako Kierownik Pracowni, gdzie pozostawał do kwietnia 1954 roku. Następnie dołączył do Komitetu ds. Urbanistyki i Architektury, w którym działał jako starszy inspektor w Departamencie Urbanistyki.

Zdzisław Celarski zmarł tragicznie 6 sierpnia 1957 roku, w swoim mieszkaniu, z powodu dolegliwości, które nabył w czasie pobytu w więzieniu mokotowskim. Jego ostateczny spoczynek znajduje się w grobie rodzinnym na cmentarzu bródnowskim w Warszawie (kwatera 56E-IV-6).

Hobby Zdzisława Celarskiego obejmowały również varsavianistykę, fotografię oraz akwarelę. W czasach międzywojennych był autorem licznych wystaw fotograficznych oraz zdobywcą czterech konkursów, które były poświęcone architekturze Krzemieńca oraz wsi wołyńskiej. Oprócz tego, Zdzisław obdarzony był biegłością w kilku językach obcych.

Członkostwo w organizacjach

W trakcie swojego życia, Zdzisław Celarski wykazał się aktywnością w wielu organizacjach, które miały na celu wspieranie różnorodnych inicjatyw społecznych oraz kulturalnych. Jego członkostwo obejmowało między innymi:

• Związek Narodowy Polskiej Młodzieży Akademickiej, powstały w 1924,
• Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, założone w 1925,
• Towarzystwo Byłych Wychowańców Gimnazjum pw. św. Wojciecha d. Szkoły W. Górskiego, które rozpoczęło swoją działalność w 1931,
• Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, ustanowiony w 1932,
• Teatr im. Aleksandra hr. Fredry w Kutnie, utworzony w 1933,
• Powiatowy Klub Myśliwski w Kutnie, powołany do życia w 1934,
• Stowarzyszenie Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, które również powstało w 1934,
• Stowarzyszenie Urzędników Państwowych, założone w 1935,
• Liga Morska, która rozpoczęła swoją działalność w 1947,
• Polski Czerwony Krzyż, przyjęty w 1949.

Rodzina

Urodził się jako syn Artura Piotra Celarskiego oraz Matyldy Józefy z Liebchenów, co było istotnym elementem w jego życiu. W 1924 roku zdecydował się na założenie rodziny, wstępując w związek małżeński z Marią Stanisławą z Czerwińskich. Z tego związku przyszedł na świat trójka dzieci: Iwa, urodzona w 1925 roku, Bona, która przyszła na świat w 1930 roku oraz najmłodsza Jola, urodzona w 1933 roku.

Publikacje

Zdzisław Celarski jest znanym autorem, którego prace koncentrują się na zagadnieniach związanych z rozwojem obszarów wiejskich oraz reformami agrarnymi. Jego publikacje dostarczają cennych informacji na temat historii i organizacji przestrzennej wsi w Polsce. Oto przykładowe tytuły jego prac:

• zabudowa osad na tle wykonania reformy rolnej w Polsce, 1938,
• budowa osiedli i gospodarstw wiejskich, 1944.

Awanse w Wojsku Polskim:

Zdzisław Celarski miał szeregowy awans w Wojsku Polskim, który nastąpił w 1918 roku.

W roku 1919 awansował na st. strzelca, a jeszcze w tym samym roku uzyskał stopień kaprala.

W 1920 roku zdobył tytuł podporucznika, a po dwunastu latach, w 1932, awansował na porucznika.

Odznaczenia

Wśród licznych wyróżnień, które zdobył Zdzisław Celarski, znajdują się istotne medale i odznaczenia, które świadczą o jego wkładzie w historię oraz służbę narodową.

• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 – 1929,
• Odznaka Pamiątkowa Pożyczki Narodowej – 1934,
• Medal Niepodległości – 1937,
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę – 1938,
• Złoty Krzyż Zasługi – 1938,
• Medal Wojska – 1946.

---

Oceń: Zdzisław Celarski

---