Stanisław Komornicki

---

Życiorys

Urodziny Stanisława Komornickiego miały miejsce w Warszawie, w rodzinie o szlacheckich tradycjach, która posługiwała się herbem Nałęcz. Był synem Franciszka i Jadwigi Haliny z Rakowieckich herbu Rola. Interesujący jest fakt, iż był wnukiem uczestnika powstania styczniowego oraz bratankiem Piotra Odmieńca Włast, znanej poetki i pisarki okresu Młodej Polski.

Komornicki uczęszczał na początku do Prywatnej Koedukacyjnej Szkoły Powszechnej „Rodziny Wojskowej” przy ul. Czarnieckiego na Żoliborzu, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum księcia Poniatowskiego. Jako harcerz w 71 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej, włączył się w obronę Warszawy we wrześniu 1939 roku, angażując się w służby pomocnicze. W latach 1939-1940 uczęszczał na tajne komplety. W lutym 1940 roku dołączył do Szarych Szeregów, które zostały stworzone przez Ludwika Bergera, znanego jako „Hardy”, a w 1941 roku ukończył pierwszy kurs Bojowych Szkół oraz kurs podoficerski, zdobywając stopień starszego strzelca.

Komornicki nie dołączył do nowopowstałego oddziału „Fabryka”, który później przekształcił się w batalion „Baszta”, ze względu na swój młody wiek. W strukturach Szarych Szeregów na Żoliborzu zdominowali harcerze z „Hufców Polskich”, co doprowadziło do ich przyłączenia do Narodowej Organizacji Wojskowej. Komornicki, jak sam podkreślał, nie był częścią Stronnictwa Narodowego. Jako żołnierz NOW, udało mu się ukończyć szkołę podchorążych, uzyskując stopień kaprala podchorążego pod pseudonimem Nałęcz.

W szeregach 2 plutonu kompanii „Aniela” batalionu „Antoni” NOW, Komornicki miał zgromadzić się 1 sierpnia 1944 roku przy Kanonii. Po zgłoszeniu się na zbiórkę, część plutonu została rozproszona, a Komornicki, wraz z kpr. pchor. Mieczysławem Teisseyrem, znanym pod pseudonimem „Teść”, przyłączyli się do 2 plutonu 104 kompanii syndykalistów. Na stanowisku dowódcy drużyny, a następnie dowódcy II plutonu, brał aktywny udział w walkach na Starym Mieście w ramach 104 kompanii syndykalistów, w zgrupowaniu „Róg”. Jego oddział uczestniczył m.in. w walkach o Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych, katedrę katedralną, a także Dom Profesorów przy ul. Brzozowej 12. W trakcie tych walk doznał ran od odłamków granatu.

Rankiem 2 września, wraz z resztkami kompanii, liczącymi 33 żołnierzy, przeszedł do Śródmieścia. Po tym kroku, jego oddział został włączony do Grupy „Powiśle”, gdzie brał udział w walkach przy ul. Foksal. Po upadku tego sektora, jego formacja przeszła na Czerniaków, włączając się do batalionu „Tum” Zgrupowania „Kryska”. W nocy z 14 na 15 września, na rozkaz mjr. „Bicza”, przeszedł na drugi brzeg Wisły i powrócił z desantem 9 pułku piechoty, a następnie znów przepłynął Wisłę, tuż przed upadkiem Czerniakowa.

„Za działania bojowe w okrążeniu na Starym Mieście, osłonę odwrotu powstańców kanałami do Śródmieścia i obronę barykady na Foksal, podchorąży „Nałęcz” – jako dowódca plutonu został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i dwukrotnie Krzyżem Walecznych, żołnierze plutonu Krzyżami Walecznych”.

Po zakończeniu wojny, od jesieni 1944 roku, znalazł się w szeregach 1 Armii Wojska Polskiego, gdzie zgłosił się na ochotnika, przyjmując fałszywe nazwisko „Stanisław Nałęcz” po apelu ppłk. Antoniego Żurowskiego, znanego jako „Papież”, który był komendantem Obwodu Praga AK. W okresie od października 1944 do stycznia 1945 roku był słuchaczem Oficerskiej Szkoły Piechoty w Mińsku Mazowieckim. Po rozpoczęciu 1945 roku, w stopniu chorążego, pełnił funkcję zastępcy dowódcy oraz później dowódcy kompanii moździerzy w II batalionie 14 pułku piechoty, a jego oddział brał udział w bitwie o Kołobrzeg. W lipcu 1945 roku objął dowództwo III batalionu pułku. W latach 40. i 50. XX wieku piastował stanowisko szefa sztabu 26 pułku piechoty w Sanoku.

Po wojnie, Komornicki podjął studia na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1958 roku ukończył Akademię Sztabu Generalnego, a od 1959 roku pełnił funkcję kierownika Zakładu I Historii Ludowego Wojska Polskiego w Wojskowym Instytucie Historycznym. W 1975 roku został usunięty z wojska w stopniu ppłk. dypl. z uwagi na działalność publicystyczną poświęconą Armii Krajowej. W latach 1979-1990 był członkiem Rady Naczelnej ZBoWiD. Od 1981 roku pełnił rolę przewodniczącego środowiska „Róg”.

Od 21 czerwca 1993 roku, posiadał tytuł kanclerza Orderu Wojennego Virtuti Militari, zostając powołanym na IV kadencję 26 września 2008 roku. W 1995 roku został mianowany generałem brygady w stanie spoczynku. Mieszkał w Warszawie i był ojcem Tomasza Komornickiego.

Niestety, zginął w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 roku, w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. 15 kwietnia 2010 roku, Marszałek Sejmu, który pełnił obowiązki Prezydenta RP, Bronisław Komorowski, nadał mu pośmiertnie stopień generała dywizji. Pochowany został 24 kwietnia na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B20-7-22/23).

Publikacje

Stanisław Komornicki jest autorem wielu znaczących publikacji dotyczących historii Polski, w szczególności czasu II wojny światowej. Jego prace są istotnym źródłem wiedzy o wojsku polskim oraz działalności jednostek bojowych.

Wśród jego najważniejszych dzieł można wymienić:

• „Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, wyd. I, Warszawa 1962, wyd. II, Warszawa 1968,
• „Na barykadach Warszawy” (przedmowa Zbigniew Załuski; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964 (2 wydania), wyd. 5: 1973, 1981, ISBN 83-11-06658-2; wydanie pt.: „Na barykadach Warszawy. Pamiętnik podchorążego „Nałęcza”: Oficyna Wydawnicza „Rytm” 2003, ISBN 83-7399-005-4),
• „63 dni” (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1965; seria: „Biblioteka Żółtego Tygrysa”),
• „Z” jak Zitadelle. Polacy w szturmie Berlina” (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967; przekład francuski: Les Polonais a l’assaut de Berlin; przekł. Danuta Widomska, ilustr. Tadeusz Słupski; L’Association des combattants pour la liberté et la démocratie, L’Institut historique militaire; Éditions du Ministere de la Défense Nationale 1967),
• „Kołobrzeg: marzec 1945” (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1970, seria: „Żołnierski Los i Bitewne Drogi – Ludowej Ojczyźnie”, nr 13; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1973, seria: „Bitwy, Kampanie, Dowódcy”, nr 10),
• „Polacy w szturmie Berlina 1945” (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1971; seria: „Bitwy, Kampanie, Dowódcy”),
• „Trzy pióra i inne opowiadania” (Państwowy Instytut Wydawniczy 1978),
• „Berlin – 1945” (Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa – Sport i Turystyka 1979, ISBN 83-217-2217-2),
• „Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1987,
• „Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń” (współautor; rys. Adam Jońca; Interpress 1984, ISBN 83-223-2055-8; 1990, ISBN 83-223-2550-9),
• „W pułapce losu. Pamiętnik podchorążego Nałęcza ciąg dalszy” (Oficyna Wydawnicza „Rytm” 2003, ISBN 83-7399-010-0).

Prace Komornickiego stanowią istotny wkład w literaturę historyczną i są często wykorzystywane przez badaczy oraz pasjonatów historii.

Opracowania i prace redakcyjne

W przedsięwzięciach redakcyjnych oraz opracowaniach Stanisława Komornickiego można znaleźć różnorodne publikacje, które znacząco przyczyniły się do wzbogacenia polskiej literatury historycznej. Wśród nich wyróżniają się następujące tytuły:

• Jan Gerhard, Druga wojna światowa 1939–1945: informator (współautorstwo z Stanisławem Komornickim oraz Waldemarem Tuszyńskim; Ministerstwo Obrony Narodowej 1962),
• Elżbieta Ostrowska, W Alejach spacerują „Tygrysy”. Sierpień – wrzesień 1944 (autor wstępu; Państwowy Instytut Wydawniczy 1973; seria: „Biblioteka Syrenki”).

Ordery i odznaczenia

Stanisław Komornicki, zasłużony żołnierz i patriota, został odznaczony wieloma medalami oraz orderami, które świadczą o jego wyjątkowej służbie na rzecz ojczyzny. Poniżej przedstawiamy przegląd jego najważniejszych odznaczeń:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944),
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 2005),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (4 maja 1995),
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (28 czerwca 1945),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
• Krzyż Partyzancki,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”,
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”,
• Medal za Warszawę 1939–1945,
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR, 1985),
• Medal „Bojownikom przeciwko faszyzmowi 1933–1945” (Niemiecka Republika Demokratyczna, 1970).

Nagrody

W 1964 roku Stanisław Komornicki otrzymał nagrodę Ministra Obrony Narodowej za swoje dzieło zatytułowane Na barykadach Warszawy.

Upamiętnienie

W dniu 31 marca 2011 roku radni miejscy zdecydowali o uhonorowaniu gen. dyw. Stanisława Nałęcz-Komornickiego. Uchwała, która została przyjęta, dotyczyła nadania nazwy „Rondo gen. dyw. Stanisława Nałęcz-Komornickiego” jednemu z ważniejszych skrzyżowań.

Nowe rondo znajduje się na styku ulicy Serockiej, ulicy Komisji Edukacji Narodowej oraz alei Marszałka J. Piłsudskiego w Wyszkowie.

---

Oceń: Stanisław Komornicki

---