Jerzy Zborowski

---

Młodość

Jerzy Zborowski był synem Eugeniusza, który pełnił rolę urzędnika, oraz Heleny Kutnik. W latach 1934-1936 kształcił się w Gimnazjum Państwowym im. ks. Józefa Poniatowskiego, gdzie rozwijał swoje zainteresowania i pasje.

Działalność konspiracyjna

W czasach okupacji Jerzy Zborowski mieszkał przy ul. Gdańskiej 2, w domu SBM, będącym miejscem skupienia członków Stowarzyszenia Urzędników Państwowych. W 1940 roku, po ukończeniu tajnych kompletów, uzyskał świadectwo dojrzałości w Gimnazjum im. ks. Józefa Poniatowskiego, a od następnego roku rozpoczął studia w Państwowej Szkole Budowy Maszyn, która funkcjonowała zamiast wcześniej istniejącej uczelni im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Od 1940 roku związał się z konspiracją, zostając zaangażowany przez Stanisława Huskowskiego w działalność „PET-u”, organizacji młodzieżowej o profilu edukacyjno-wychowawczym, a w krótkim czasie stał się liderem jednego z jego kół w Żoliborzu. Samo życie Zborowskiego na konspiracyjnej scenie obejmowało również uczestnictwo w akcjach Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”.

Akcja megafonowa

3 maja 1943 roku Jerzy Zborowski był jednym z inicjatorów akcji megafonowej, w której uczestniczył również Stefan Rodkiewicz, znany jako „Lech”, i Bronisław Pietraszewicz, znany jako „Lot”. Młodzi ludzie wykorzystali megafony zainstalowane przez okupantów do przekazywania codziennych komunikatów propagandowych oraz informacji dotyczących wojny. W efekcie sprytnych przełączeń i zorganizowanego „studia” w mieszkaniu Jerzego Merle przy ul. Krasińskiego 6, udało się nadać krótkie przemówienie do Polaków oraz polskie marsze wojskowe, co przyciągnęło uwagę tłumów i wywołało reakcji wśród Niemców, a także rezonans w całej Warszawie.

Szare Szeregi

Na jesieni 1942 roku, po przejściu wychowanków „PET-u” do nowo stworzonej struktury Grupy Szturmowej „Szarych Szeregów”, Zborowski objął stanowisko drużynowego drużyny „CR-500”, która powstała z koła żoliborskiego „PET-u”, w hufcu „Centrum” prowadzonym przez Tadeusza „Zośkę” Zawadzkiego. W tym czasie posługiwał się pseudonimami „Jurek” oraz „Jurek Kowalski”. 2 lutego 1943 roku, obok Tadeusza „Zośki” oraz „Rudego”, brał udział w ewakuacji mieszkania Jana Błońskiego przy ul. Brackiej 23. Następnie, 26 marca 1943 roku podczas głośnej akcji pod Arsenałem, prowadził samochód użyty do ewakuacji „Rudego”, który został odbity z rąk Gestapo, a także rannego „Buzdygana”.

W dalszej części działań, 20 maja 1943 roku, uczestniczył w operacji w Celestynowie, a 26 czerwca dowodził akcją na pociąg pospieszny pod Gołębiem na trasie Dęblin-Lublin, co zostało docenione poprzez awans na starszego strzelca, który zrealizował płk. „Nila” z 2 sierpnia 1943 roku, po ukończeniu kursu podharcmistrzowskiego uzyskał stopień podharcmistrza, mając wówczas pseudonim „Kajman Okularnik”.

Agat i Pegaz

W sierpniu 1943 roku Zborowski został odkomenderowany do tworzonego oddziału „Agat”, „Pegaz” oraz „Parasol”, będącego częścią OS „Jerzy”, czyli późniejszego baonu „Zośka”, który miał charakter oddziału specjalnego, skoncentrowanego na działaniach przeciwko Gestapo, stąd kodowa nazwa „Agat” – oznaczająca Anty Gestapo. Jerzy, znany jako „Jeremi”, zajął się rozpoznaniem obiektów i rozmieszczeniem jednostek Schutzpolizei oraz Gestapo w Warszawie. Na podstawie rozkazu por. Ryszarda Białousa z 1 września 1943 roku został wyznaczony na dowódcę kompanii, a rzeczywiście pełnił funkcję zastępcy dowódcy „Agatu” przy kapitanie „Pługu” Adamie Borysie. Otrzymał awans na podporucznika z datą 11 listopada 1943 i stał się dowódcą I plutonu.

7 września 1943 roku, pod jego dowództwem, zlikwidowano znanego z okrucieństwa SS-oberscharführera Franza Bürkla. Przez kolejne miesiące pełnił funkcje wykładowcy minerki oraz dywersji w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola”. W kwietniu lub maju 1944 roku został członkiem komisji egzaminacyjnej, a jednocześnie w pierwszej połowie roku kierował kursem dla instruktorów spadochronowych.

1 lutego 1944 roku, po akcji przeciw SS-brigadeführerowi Franzowi Kutscherze, Jerzy dowodził ewakuacją „Lota” oraz „Cichego” ze Szpitala Przemienienia Pańskiego. 4 kwietnia tego roku prowadził operację na pośpieszny pociąg urlopowy pod Płochocinem na trasie Warszawa – Poznań, a 11 lipca był obserwatorem akcji mającej na celu likwidację SS-obergruppenführera Wilhelma Koppe. W wyniku sytuacji pod Udorzem, po zranieniu „Rafała”, przejął dowodzenie nad zespołem. 15 sierpnia 1944 roku uzyskał stopień harcmistrza.

Powstanie warszawskie

W trakcie powstania warszawskiego, Zborowski pozostał zastępcą dowódcy „Parasola”, jednak po ciężkim zranieniu kapitana „Pługa” 6 sierpnia objął dowodzenie batalionem. Pod jego przewodnictwem „Parasol” przeszedł przez wszystkie fazy działań bojowych w ramach Zgrupowania „Radosław”, m.in. na Woli, Starym Mieście oraz Czerniakowie. 22 sierpnia 1944 roku, na wniosek dowódcy Grupy „Północ” płk. „Wachnowskiego”, został mianowany porucznikiem rezerwy, a podczas walk powstańczych odniósł trzy rany – na Starym Mieście oraz w dwóch kolejnych zdarzeniach, przed ostatecznym ujęciem przez Niemców 23 września, razem z rannymi żołnierzami Zgrupowania „Radosław” i „Kryska”.

Naocznie widziany po wyniesieniu na noszach z Czerniakowa w rejonie siedziby Gestapo przy al. Szucha 25, nigdy nie ustalono jego dalszych losów, co spowodowało oficjalne uznanie go za zaginionego. Jego żona Janina, z domu Trojanowska, znana jako „Nina”, również zaginęła w niejasnych okolicznościach, po ich małżeństwie zawartym 17 sierpnia 1944 roku na Starówce, najprawdopodobniej zginęła w rejonie siedziby Gestapo.

Odznaczenia

Jerzy Zborowski, znacząca postać, był odznaczony wieloma prestiżowymi wyróżnieniami za swoją dzielność i zasługi. Wśród jego odznaczeń można znaleźć:

• Krzyż Walecznych, otrzymany dwukrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Srebrny Krzyż Orderu Virtuti Militari V klasy,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany pośmiertnie w 2023 roku.

---

Oceń: Jerzy Zborowski

---