Ulica Brzozowa w Warszawie

---

Historia

Ulica Brzozowa, stanowiąca integralną część Starej Warszawy od XV wieku, zyskała swoją nazwę oficjalnie w 1770 roku. Jej nazwa wywodzi się od brzóz, które rosły nieopodal cmentarza przylegającego do szpitala św. Łazarza, zlokalizowanego na skrzyżowaniu z Mostową. W przeszłości ulica była określana jako Podwalna, co odnosiło się do jej usytuowania po stronie murów obronnych, a także jako Między Spichlerzami, za sprawą spichlerzy znajdujących się po stronie parzystej. Ulicę charakteryzowały z jednej strony oficyny kamienic rynkowych, a z drugiej – drewniane dworki oraz skład towarowy, które ze względu na swoje funkcje odpowiadały za przechowywanie zboża.

Na przestrzeni wieków z brzegów ulicy Brzozowej wyłoniły się liczne osiedla handlowe, w tym przedstawiciele różnych gildii, w tym kupców takich jak Baryczkowie, Gizowie, Karbowie i Strubiczowie. W tej części Warszawy mieszkało wielu rzemieślników oraz handlarzy zajmujących się handlem staromiejskim. W XIX wieku ulica przeszła istotne zmiany zarówno demograficzne, jak i architektoniczne, co w znacznym stopniu wpłynęło na charakter zabudowy. Z czasem mieszkańcami ulicy stali się również Żydzi, co zwiększyło różnorodność lokalnej społeczności.

Przesunięcie koryta Wisły na wschód w XVIII wieku sprawiło, że spichrze znajdujące się pomiędzy ulicą Brzozową a Bugajem przestały spełniać swoje pierwotne funkcje i zostały przekształcone w budynki mieszkalne. W przełomie wieków XIX i XX można było zaobserwować, jak domy traciły swój historyczny wygląd, co było wynikiem braku regulacji budowlanych, prowadzących do powstawania nadbudowanych, często nieestetycznych obiektów mieszkalnych o licznych kondygnacjach.

W dwudziestoleciu międzywojennym miała miejsce przebudowa dawnego spichlerza Strubiczów, który przyjął formę domu profesorskiego zaprojektowanego przez Kazimierza Tołłoczki. Chociaż w 1944 roku budynek został zniszczony, nastąpiła jego odbudowa w latach 1959–1962. Również w 1923 roku na stokach Gnojnej góry zrealizowano projekt zespołu gmachów Pocztowej Kasy Oszczędności przygotowany przez Mariana Lalewicza, który obejmował adresy Brzozowa 2/4 oraz Bugaj 3 i 5.

Choć okres okupacji w latach 1939–1945 nie spowodował znacznych zniszczeń przy ulicy, powojenne odbudowy rozpoczęto dopiero w 1959 roku. Niestety, wiele obiektów nie miało szans na zachowanie pierwotnego wyglądu i wymagało rekonstrukcji. Odbudowa nie oddawała w pełni historycznego kontekstu poprzez wprowadzenie licznych zmian w architekturze. Warto również zauważyć, że w 1773 roku powstała Komisja Edukacji Narodowej, której biura znajdowały się, obok innych miejsc, w budynku przy ulicy Brzozowej oraz w pałacu Krasińskich i pomieszczeniach Biblioteki Załuskich.

W 1965 roku ulica Brzozowa została wpisana do rejestru zabytków, co podkreśliło jej znaczenie oraz wartość historyczną nie tylko dla Warszawy, ale i całej Polski.

Ważniejsze obiekty

Ulica Brzozowa w Warszawie kryje w sobie wiele interesujących obiektów, które zasługują na szczególną uwagę. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich, które stanowią ważną część historycznego krajobrazu tej części miasta.

• Góra Gnojna – to dawniej wysypisko śmieci, zlokalizowane na końcu ulicy Celnej oraz Brzozowej, w pobliżu Wisły, gdzie dziś można zobaczyć zrewitalizowany teren,
• Jezuicka 4 – znajduje się tu Teatr Małego Widza, który oferuje przedstawienia dla najmłodszych widzów, wprowadzając ich w świat sztuki,
• Brzozowa 5 – w tej lokalizacji mieści się kamienica Bornbachów, znana z reliktów Bramy Gnojnej, co czyni ją ciekawym punktem na mapie historycznej Warszawy,
• Brzozowa 6/8a – znana jako Lengrenówka, była niegdyś mieszkaniem i pracownią Zbigniewa Lengrena. Obecnie jest częścią Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego,
• Brzozowa 11/13 – tutaj znajduje się Centrum Interpretacji Zabytku, które pełni funkcję edukacyjną i informacyjną, promującą dziedzictwo kulturowe,
• Brzozowa 12 – to miejsce, gdzie w 1633 roku powstał spichlerz Baltazara Strubicza, który obecnie jest kamienicą. Został przebudowany w 1921 roku przez Kazimierza Tołłoczkę dla Kooperatywy Profesorów Uniwersytetu Warszawskiego, a wśród lokatorów znajdowały się takie osobistości jak Edmund Bursche, Piotr Chojnacki, Tadeusz Kotarbiński, Roman Kozłowski, Stanisław Lencewicz, Kazimierz Michałowski, Zygmunt Radliński, Stanisław Schayer, Witold Stefański, Władysław Witwicki oraz Ananiasz Zajączkowski. Nad głównym wejściem zachowała się tablica fundacyjna z 1637 roku z herbami Brochwicz i Doliwa, reprezentującymi Baltazara Strubicza i jego małżonkę.

---

Oceń: Ulica Brzozowa w Warszawie

---