Cmentarz Wolski w Warszawie

---

Historia

Cmentarz parafialny na Woli został założony w 1854 roku na tzw. księżej wólce, w obrębie parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Cmentarz od samego początku był przeznaczony dla lokalnej społeczności, która zazwyczaj należała do uboższej warstwy mieszkańców. Powstanie nowego cmentarza było wynikiem zaanektowania kościoła św. Wawrzyńca, który przekształcono w cerkiew prawosławną, oraz utworzenia w jego pobliżu cmentarza prawosławnego.

Cmentarz był wielokrotnie powiększany, co miało miejsce w 1874 roku, a następnie w 1882 roku, kiedy to jego powierzchnia została zwiększona o 3,36 ha, oraz w 1899 roku – o dodatkowe 2,61 ha. W latach 1925–1937 jego całkowita powierzchnia wynosiła już 9,1 ha.

W 1918 roku, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Woli, na terenie cmentarza wzniesiono pomnik upamiętniający poległych w I wojnie światowej. W czasie II wojny światowej na cmentarzu spoczęli obrońcy Warszawy z 1939 roku, mieszkańcy stolicy zamordowani przez Niemców podczas rzezi Woli w sierpniu 1944 roku, a także powstańcy oraz żołnierze Ludowego Wojska Polskiego, którzy polegli walcząc o wyzwolenie Warszawy. Obecnie powierzchnia nekropolii wynosi 12 ha.

Na terenie cmentarza znajduje się również kościół św. Grzegorza Wielkiego, jego budowę zakończono w latach 1962−1963. Z nekropolią sąsiaduje cmentarz Powstańców Warszawy.

Pochowani na cmentarzu

Na cmentarzu Wolskim w Warszawie spoczywa wiele znakomitych postaci, które pozostawiły trwały ślad w historii Polski. Wśród nich znajduje się wiele osób, które przyczyniły się do rozwoju kultury, nauki i walki o wolność.

Oto niektórzy z nich:

• Wojciech Alaborski (1941–2009) – znany aktor,
• Mikołaj Bałysz ps. „Zagłoba” (1906–1974) – żołnierz AK, dowódca 2 kompanii zgrupowania Gromada, kawaler Virtuti Militari,
• Tomasz Biliński (1939–2016) – profesor nauk biologicznych,
• Zbigniew Czeczot (1925–1999) – kryminolog, prof. dr hab.,
• Wiesław Drzewicz (1927–1996) – aktor,
• Edmund Fidler (1907–1999) – aktor,
• Bronisław Gawryluk (1922–2002) – architekt, członek zespołu projektantów Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie,
• Ryszard Jagodziński ps. „Sanczo Pansa” (1926–2006) – żołnierz Batalionu Czwartaków AL, kawaler Orderu Virtuti Militari,
• Leonard Jakubowski (1922–2012) – piosenkarz,
• Janusz Kaczmarski (1931–2009) – polski malarz i pedagog, profesor sztuk plastycznych, mąż Anny Trojanowskiej-Kaczmarskiej oraz ojciec Jacka Kaczmarskiego,
• Alfred Kaftal (1931–1995) – prawnik, profesor UW,
• Jan Kałuszewski (1890–1922) – działacz PPS, który zginął 11 grudnia 1922 roku podczas zamachów po wyborze Gabriela Narutowicza na prezydenta RP,
• Stanisław Kluźniak (1891–1957) – profesor SGGW i PW,
• Andrzej Kowalewicz (zm. 2012) – aktor,
• Jan Kryst ps. „Alan” (1922–1943) – żołnierz Armii Krajowej,
• Jan Kugler (1922–2007) – zawodnik i trener tenisa stołowego,
• Joanna Kulmowa (1928–2018) – poetka,
• Janina Irmina Lichońska (1912–1969) – filolog klasyczny i tłumaczka,
• Edward Majcher (1931–2009) – ks. infułat, proboszcz parafii pw. św. Wojciecha w Warszawie, doktor teologii, publicysta,
• Daniela Makulska (1923-1996) – aktorka,
• Paweł Mojsa (1917–1993) – żołnierz AK, kawaler Orderu Virtuti Militari,
• Wacław Murawski (1889–1961) – ksiądz, doktor filozofii, wieloletni miejscowy proboszcz,
• Jerzy Narbutt (1925–2011) – poeta, prozaik i felietonista,
• Aleksander Pacewicz (1898–1973) – oficer AK, dowódca oddziału partyzanckiego Wywioł,
• Franciszek Pilarski (1899–1962) – działacz robotniczy, członek KZMP, KPP, GL, PPR i PZPR, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski,
• Antoni Piotrowski (1910–1988) – ks. prałat, kapelan AK, podpułkownik, w latach 1948–1985 kapelan Szpitala Wolskiego,
• Józef M. Pogórski (1928–1995) – architekt,
• Barbara Rachwalska (1922–1993) – aktorka,
• Władysław Ruchowski (1905–1973) – żołnierz I Dywizji Pancernej gen. Maczka, odznaczony Krzyżem Walecznych oraz licznymi odznaczeniami zagranicznymi,
• Mieczysław Rutkowski (1929–2010) – inż. budownictwa wodnego, odznaczony trzy razy nagrodą państwową I stopnia za udział w projektowaniu stopnia wodnego Dębe,
• Mieczysław Rutkowski (1904–1944) – podpułkownik dyp., szef sztabu służ i główny kwatermistrz I Dywizji Pancernej (grób symboliczny),
• Antoni Rybowski (1904–1983) – fabrykant, właściciel przedwojennej Wytwórni Rowerów Antoni Rybowski w Warszawie,
• Bohdan Rzeszowski (1926–1983) – aktor, śpiewak, weteran bitwy o Monte Cassino,
• Ludwik Rzeszowski (?–1940) – prezydent miasta Równe, zamordowany w Katyniu,
• Walenty Sieczko (1887–1957) – działacz niepodległościowy, więzień X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
• Franciszek Steczkowski (1905–1999) – żołnierz AK, kawaler Orderu Virtuti Militari,
• Darek Stewula (1967–1994) – redaktor trzecioobiegowego zina Qqryg, przyjaciel zespołu Dezerter, który zadedykował mu płytę „Ile procent duszy?” z 1994 roku,
• Stanisław Terlecki (1955–2017) – polski piłkarz,
• Adam Tymieniecki (1921–2008) – ksiądz prałat, proboszcz parafii Matki Boskiej Częstochowskiej na Powiślu w Warszawie,
• Ludwik Tyszko (zm. 1937) – pułkownik, dziekan KOP, dziekan Armii Litwy Środkowej, starszy kapelan Szpitala Ujazdowskiego, kapelan Szpitala Wolskiego,
• Stefan Wichrzycki ps. „Wicherek” – bohater rewolucji w Królestwie Polskim w 1905 roku,
• Teresa Zarębska (1932–2003) – profesor PW,
• Stefan Zembrzuski (1937–2007) – ksiądz prałat, wieloletni proboszcz parafii Podwyższenia Krzyża Świętego na Jelonkach, dziekan dekanatu jelonkowskiego, kanonik gremialny Kapituły Kolegiackiej Wilanowskiej,
• Zdzisław Żałobka (1938–2004) – wojewoda siedlecki w latach 1981–1982,
• Zbiorowy grób ofiar rzezi Woli z domów przy ul. Wolskiej 102, 104, 105, 107

Na cmentarzu znajdują się również zbiorowe groby Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego, które zostały zamordowane podczas rzezi Woli, a także symboliczne groby 30 redemptorystów, którzy zginęli w powstaniu warszawskim.

---

Oceń: Cmentarz Wolski w Warszawie

---