Kościół św. Wawrzyńca w Warszawie

---

Historia

Początek historii kościoła w Wielkiej Woli datuje się na XIV wiek. Pierwsze wzmianki o jego istnieniu można znaleźć w dokumencie antypapieża Jana XXIII z 1412. Do XVII wieku świątynia pod wezwaniem św. Wawrzyńca pełniła funkcję kościoła filialnego parafii św. Jana. W 1611 roku, w pobliżu drewnianego kościoła w Wielkiej Woli, ustanowiono samodzielną parafię.

W trakcie szwedzkiego potopu w 1655 roku drewniana konstrukcja spłonęła. W 1660 roku podjęto decyzję o odbudowie, która zakończona została drewnianą budowlą, choć była ona skromna i brakowało jej niektórych niezbędnych elementów kościelnych. Do 1695 roku, dzięki staraniom dziekana warszawskiego, biskupa Mikołaja Popławskiego, rozpoczęto wznoszenie murowanej świątyni, dedykowanej świętym męczennikom: Wawrzyńcowi i Stanisławowi. Fundusze na ten projekt przekazała królowa Marysieńka Sobieska. Czas po śmierci króla Jana III Sobieskiego był trudny, a prace budowlane na pewien czas wstrzymano, ostatecznie kończąc je dopiero w 1755 roku. Pracami kierował początkowo dyrektor królewskiego Urzędu Budowlanego, Joachim Daniel Jauch, a po jego zgonie, Johann Friedrich Knöbel. Powstał kościół jednonawowy, w stylu późnobarokowym, o prostokątnym planie i wielobocznie zamkniętym prezbiterium.

W 1794 roku, podczas oblężenia Warszawy przez wojska pruskie, świątynia została wykorzystana jako bastion obronny, co prowadziło do jej częściowego zniszczenia. W 1807 roku budynek został odnowiony, a w 1811 konsekrowany.

W 1831 roku, w kontekście wydarzeń związanych z Redutą Wolską, kościół ponownie uległ zniszczeniu. To tragiczne wydarzenie miało miejsce w okolicach, gdzie zginął Józef Sowiński. Trzy lata później, w 1834 roku, świątynia została przeorganizowana na cerkiew-mauzoleum poświęcone Włodzimierskiej Ikonie Matki Bożej, patronującej dniu zdobycia Warszawy. W 1841 roku wnętrze zostało przebudowane według projektu Adama Idźkowskiego. Aby upamiętnić bitwę, w ściany cerkwi wmurowano dwanaście rosyjskich luf armatnich, które znajdują się tam do dziś. Dodatkowo, w 1845 roku umieszczono sześć tablic z inskrypcjami, które honorują uczestników szturmu oraz toczący się tam przebieg wydarzeń. Obraz Matki Bożej Pocieszenia, znany jako Matka Boska Elekcyjna, był przenoszony w okresie elekcji królów do kaplicy prymasowskiej, jednak po przejęciu świątyni przez władze rosyjskie, trafił do prywatnej kaplicy rodziny Biernackich. W 1860 roku znajdował się już w nowo powstałym kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika, gdzie pozostaje do dnia dzisiejszego.

W 1916 roku, kościół powrócił do Kościoła rzymskokatolickiego dzięki działaniom niemieckiego gubernatora Hansa von Beselera. Oficjalne przejęcie miało miejsce w 1919 roku, a 1 listopada 1923 roku erygowano nową parafię św. Wawrzyńca. Świątynia przeszła przekształcenia, otrzymując sygnaturkę w celu wydłużenia nawy oraz przebudowy wnętrza według projektu Oskara Sosnowskiego.

W czasie wrześniowych walk obronnych Warszawy w 1939 roku, kościół doznał uszkodzeń. 9 września 1939 roku, na wieży kościoła znajdowało się stanowisko ciężkiego karabinu maszynowego 8 kompanii 40 Pułku Piechoty Dzieci Lwowskich. W sierpniu 1944 roku, w kontekście rzezi Woli, w przykościelnym ogrodzie Niemcy zamordowali setki mieszkańców – zarówno kobiety, jak i mężczyzn oraz dzieci, a sama świątynia uległa podpaleniu. Tragicznie, na stopniach ołtarza zginął proboszcz, ks. Mieczysław Krygier.

Po zakończeniu wojny kościół został odbudowany. Obecnie jest to jednonawowa budowla, o prostokątnym planie i wielobocznej absydzie. W ostatnich latach parafia św. Wawrzyńca przeniosła swoją siedzibę do nowego kościoła na ulicy Redutowej na Woli, gdzie zmieniła patrona na Dobrego Pasterza. Przez pewien czas kościół nie był używany, ale od roku 2005 wznowił działalność jako odrębna parafia św. Wawrzyńca na Reducie Wolskiej, która obecnie liczy około 1000 parafian.

Świątynia ta należy do najstarszych budowli na terenie Woli i wraz z zachowanym szańcem stanowi jedyne materialne ślady dawnej wsi Wola. W roku 2003 świątynia została wpisana do rejestru zabytków jako cenny element zespołu Reduty Wolskiej.

Tablice pamiątkowe

W obrębie obiektu sakralnego, jakim jest kościół św. Wawrzyńca w Warszawie, można znaleźć ciekawe i znaczące tablice pamiątkowe, które stanowią hołd dla ważnych postaci oraz wydarzeń historycznych.

• Na bocznej ścianie świątyni, zwróconej w stronę ul. Wolskiej, znajduje się tablica z płaskorzeźbą przedstawiającą Józefa Sowińskiego. Została ona wmurowana w listopadzie 1928 roku przez Legię Inwalidów Wojsk Polskich, aby uczcić 97. rocznicę śmierci tego generała,
• Również na tej samej ścianie umieszczona jest tablica dedykowana żołnierzom 40. pułku piechoty Dzieci Lwowskich, którzy walczyli zdecydującą bitwę w obronie historycznej reduty 56 we wrześniu 1939 roku,
• Istnieje także tablica pamiątkowa autorstwa Tchorka, która upamiętnia ofiary tragicznych egzekucji z sierpnia 1944 roku. Została wmurowana w latach 50. w mur przy bramie.

---

Oceń: Kościół św. Wawrzyńca w Warszawie

---