Kwatera na Łączce, znana również jako kwatera „Ł”, to szczególne miejsce pochówku, które mieści się przy murze cmentarnym cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. Ta lokalizacja ma fundamentalne znaczenie historyczne, ponieważ to właśnie tutaj spoczywają ofiary represji politycznych, które miały miejsce w latach 1945–1956, głównie te, które straciły życie w wyniku działań organów bezpieczeństwa publicznego, często w więzieniu mokotowskim.
Na terenie Łączki znajduje się Panteon – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych, które stanowi miejsce upamiętnienia żołnierzy multidyscyplinarnych, którzy walczyli o wolność i niepodległość. Obszar ten jest nie tylko miejscem pamięci, ale także obrazem tragedii, jaka dotknęła wiele rodzin w tamtym trudnym okresie historii Polski.
Miejsca
Miejsce, w którym od połowy 1948 roku odbywały się potajemne pochówki ciał więźniów z więzienia mokotowskiego, znane jako tzw. „łączka”, ma swoje korzenie na Cmentarzu Cywilnym – Powązki, który graniczy z byłym Cmentarzem Wojskowym przez wspólny mur. W początkowym okresie terenu, na którym złożono te ciała, urządzono kompostownię, a w późniejszych latach zmieniono je w wysypisko śmieci. W 1964 roku teren został włączony do sąsiedniego Cmentarza Wojskowego, a obie części – cywilna oraz wojskowa – otrzymały wspólną nazwę: Cmentarz Komunalny – Powązki.
Oprócz aktualnej kwatery „Ł”, dawniej oznaczonej jako E (zgodnie z planem z 1971 roku, znajdującą się naprzeciw C27), oraz pozostałych kwater F, FII, FIII, ślad dawnych grobów można odnaleźć także pod aktualnymi kwaterami M, MII i ŁII.
Zwłoki pomordowanych, które symbolicznie pochowane są „Na Łączce” Cmentarza Wojskowego, były również potajemnie wywożone i grzebane w innych lokalizacjach Warszawy oraz w jej okolicach:
- stary cmentarz służewiecki przy ul. Wałbrzyskiej, który został rozszerzony o działkę przedtem należącą do Józefa Bokusa, oraz nieokreślone miejsca na Służewie nad Dolinką i ogólnie w parafii św. Katarzyny. Aż do połowy 1948 roku, ciała spakowane w worki były wywożone „na Służew” na potajemne nocne pochówki przez grabarza Więzienia Mokotowskiego, Władysława Turczyńskiego,
- przy murze Wyścigów Konnych na Służewcu,
- Cmentarz Bródnowski w nieistniejącej na planach kwaterze 45 N,
- przy murze więziennym Więzienia Mokotowskiego,
- teren praskiego Więzienia Karno-Śledczego nr III, znanego również jako „Toledo”, zlokalizowany przy ul. 11 Listopada,
- cmentarz wojenny w Trojanowie k. Sochaczewa.
Symboliczna wspólna mogiła
Szacunki, które opierają się na świadectwach Alojzego Grabickiego, złożonych przed Komisją Kosztirki, wskazują, iż w kwaterze Cmentarza Komunalnego spoczywa około 250 osób. Wśród nich przeważają wojskowi, którzy niejednokrotnie po zakończeniu konfliktu zajmowali wysokie stanowiska w Wojsku Polskim. Niestety, wielu z nich zostało zamordowanych przez tzw. Informację Wojskową, przeważnie w więzieniu mokotowskim.
Osoby, które zostały pochowane (symbolicznie) są uwidocznione na pomniku, który został rozebrany w związku z rozpoczęciem w 2013 roku prac ekshumacyjnych w tej kwaterze. Poniżej przedstawiamy listę nazwisk osób, których pamięć jest tam czczona:
|
|
Uczczenie pamięci, dochodzenia
W miejscach wymienionych wcześniej, rodziny ofiar miały możliwość potajemnego składania kwiatów. Po roku 1956 niektórzy przedstawiciele Służby Bezpieczeństwa wskazywali potajemnie lokalizacje pochówków rodzinom tych, którzy zginęli.
W roku 1956 sprawa związana z utajonymi miejscami pochówków była badana przez Kazimierza Kosztirkę, który był zastępcą Prokuratora Generalnego PRL oraz członkiem PZPR. W swoim protokole stwierdził on brak jakiejkolwiek dokumentacji więziennej, która mogłaby wskazywać, gdzie dokonano pochówków. Do komisji zajmującej się raportem należał również Marian Frenkiel, ówczesny szef III Oddziału Naczelnej Prokuratury Wojskowej, któremu postawiono zarzuty dotyczące współudziału w morderstwach, oraz Jan Barczak, wicedyrektor Centralnego Zarządu Więziennictwa. Raport Kosztirki został również podpisany przez grabarza Władysława Turczyńskiego, brata ppor. Kazimierza Turczyńskiego, który uczestniczył w śledztwie przeciwko komandorowi Mieszkowskiemu, którego szczątki spoczywały na „Łączce”.
Rodziny pielęgnowały miejsce na cmentarzu aż do stanu wojennego, kiedy teren został wyrównany i przeznaczony na nowe groby, zwykle dla żołnierzy. Obok tego miejsca znajduje się grób Jerzego Wenelczyka, dawnego oprawcy komandora Mieszkowskiego, zawiązującym się w bezpośredniej bliskości do miejsca przypuszczalnego pochówku jego ofiary.
W marcu 1988 roku dziennikarka Małgorzata Szejnert podjęła próby samodzielnego dochodzenia w sprawie rzeczywistych miejsc pochówków. W październiku 1989 Ministerstwo Sprawiedliwości ujawniło wykonywaną pracę w Centralnym Zarządzie Zakładów Karnych, mającą na celu sporządzenie pełnej listy osób straconych w latach 1945–1956 oraz poinformowało o odnalezieniu Raportu Kosztirki. Zespół zajmujący się przygotowaniem listy również nie odkrył żadnej dokumentacji dotyczącej miejsc pochówków.
W dniu 10 stycznia 1990 roku utworzony został Społeczny Komitet budowy pomnika, który kierowała Maria Romer-Kędzierska, żona jednego ze straconych adwokatów. Wmurowanie kamienia węgielnego pod pomnik miało miejsce 1 listopada 1990 roku, a projektantem był architekt Dominik Mączyński. Pomnik, przyjmujący formę fragmentu ceglanego muru z wyciętą literą „V”, został zrealizowany w 1991 roku.
Pamięć ofiar była kontynuowana, ale pomnik z literą „V” został zdemontowany w związku z pracami ekshumacyjnymi, które rozpoczęły się w 2013 roku. Kolejnym krokiem w uhonorowaniu ofiar było odsłonięcie 27 września 2015 roku na terenie kwatery „Ł” Panteonu – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych, zaprojektowanego przez artystę rzeźbiarza Jana Kukę oraz architekta Michała Dąbka z Krakowa. W dniu odsłonięcia pomnika, dokonano również pochówku szczątków 35 pierwszych zidentyfikowanych ekshumowanych ofiar.
Ekshumacje IPN
W latach 2012–2013 Instytut Pamięci Narodowej (IPN), we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz m.st. Warszawy, zrealizowały projekt mający na celu odnalezienie nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944–1956. Efektem tych działań były ekshumacje zainicjowane 23 lipca 2012 roku, których nadzór powierzono Krzysztofowi Szwagrzykowi.
Jeden dzień po rozpoczęciu prac potwierdziły się przypuszczenia o istnieniu masowych grobów ofiar zbrodni komunistycznych. Podczas działań prowadzonych w lipcu i sierpniu odkryto szczątki aż 117 osób. Na kwiecień 2013 przygotowano dalsze prace na Powązkach, a na wrzesień tego samego roku planowano działania na Służewie. Szacowano, że w Kwaterze na Łączce mogło być pochowanych około 300 osób.
Wszystkie odnalezione szczątki zostały poddane analizie DNA dzięki pomocy Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, co umożliwiło identyfikację ofiar. 6 grudnia 2012 roku po raz pierwszy podano nazwiska trzech zidentyfikowanych osób: Edmunda Bukowskiego, Stanisława Łukasika i Eugeniusza Smolińskiego.
W lutym 2013 roku ogłoszono kolejne imiona i nazwiska, takie jak Stanisław Abramowski i Bolesław Budelewski. Uroczystość z udziałem prezydenta Bronisława Komorowskiego odbyła się w Belwederze 28 lutego 2014 roku, podczas której zaprezentowano następnych dwanaście tożsamości. 9 czerwca 2016 w Pałacu Prezydenckim w Warszawie wręczono rodzinom zidentyfikowanych osób kolejne karty identyfikacyjne. Wśród nich znaleźli się między innymi: Bronisław Chajęcki, Zygmunt Jezierski i Jan Kaim.
Ekshumacje w kwaterze Ł II zakończono w lipcu 2017 roku po odnalezieniu wszystkich szczątków. Proces identyfikacji ponad tysiąca kości, które należały do około 300 osób, nadal trwa i wymaga dokładniejszej analizy. Arkadiusz Gołębiewski przedstawił dokumentację filmową z ekshumacji 25 marca 2013 roku.
Osoby, których szczątki udało się już zidentyfikować, można znaleźć w poniższej tabeli:
Lp | Stopień | Nazwisko, imię, pseudonim | Data i miejsce urodzenia | Data i miejsce śmierci | Opis |
---|---|---|---|---|---|
1 | _ | Stanisław Abramowski ps. „Bury” | 25.02.1922, Kałuszyn | 30.07.1948, więzienie mokotowskie | żołnierz AK, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, NSZ |
2 | _ | Władysław Borowiec ps. „Żbik” | 29.03.1916, Chicago | 25.09.1948, więzienie mokotowskie | żołnierz Armii Krajowej, po wojnie księgowy w Delegaturze Biura Rewindykacji i Odszkodowań Wojennych |
3 | por. | Henryk Borowski ps. „Trzmiel” | 13.09.1913, Wilno | 08.02.1951, więzienie mokotowskie | oficer Komendy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej |
4 | _ | Bolesław Budelewski ps. „Pług” | 07.11.1910, Gibałka | 15.07.1948, więzienie mokotowskie | żołnierz Armii Krajowej, po wojnie, od 1946 r., walczył w oddz. Narodowego Zjednoczenia Wojskowego |
5 | por. | Edmund Bukowski ps. „Edmund” | 1918, majątek Pustoszka w powiecie Nowa Wilejka | 13.04.1950, więzienie mokotowskie | oficer Armii Krajowej |
6 | płk | Bronisław Chajęcki ps. „Boryna”, „Maciej Boryna” | 15.12.1902, Warszawa | 28.12.1948, więzienie mokotowskie | kapitan Wojska Polskiego, pułkownik Armii Krajowej, komendant Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa na obszar Warszawy |
7 | mjr | Jan Czeredys | 15.10.1912, Turów | 28.12.1948, więzienie mokotowskie | major Wojska Polskiego |
8 | ppor. | Julian Czerwiakowski ps. „Jerzy Tarnowski” | 12.02.1911, Żuromin | 05.01.1953, więzienie mokotowskie | oficer Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), szef komórki obserwacyjno-wywiadowczej I Okręgu Warszawa NSZ pod pseudonimem „J-13” |
9 | _ | Bolesław Częścik ps. „Orlik” | 01.06.1924, Wola-Józefowo | 10.07.1951, więzienie mokotowskie | żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych, Narodowego Zjednoczenia Wojskowego |
10 | mjr | Hieronim Dekutowski ps. „Zapora” | 24.09.1918, Dzików | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | cichociemny, oficer Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
11 | _ | Adam Gajdek ps. „Agata”, „Antek”, „Olek” | 1915, Turów | 14.01.1949, więzienie mokotowskie | podoficer Wojska Polskiego, żołnierz Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
12 | por. | Stefan Głowacki ps. „Smuga” | 31.03.1903, Lublin | 13.06.1949, więzienie mokotowskie | oficer Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej |
13 | por. | Roman Groński ps. „Żbik” | 28.02.1926, Kraśnik | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | porucznik Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
14 | por. | Zygmunt Jezierski ps. „Jastrząb”, „Orzeł” | 27.07.1925, Mrozy | 27.08.1949, więzienie mokotowskie | dowódca oddziału NSZ działającego w ramach samodzielnego Rejonu NSZ-Mrozy |
15 | _ | Marian Kaczmarek ps. „Paweł” | 07.10.1904, Koronowo | 07.04.1953, więzienie mokotowskie | maszynista kolejowy, kurier emigracyjnego ośrodka wywiadowczego w Barkhausen |
16 | ppor. | Jan Kaim ps. „Filip”, „Wiktor” | 19.09.1912, Starosiedlice | 18.07.1948, więzienie mokotowskie | organizator siatki kontaktowej konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego |
17 | ppor. | Czesław Kania ps. „Nałęcz”, „Witold”, „Wyrwa”, „Waldemar” | 19.03.1909, Lipniki | 12.08.1949, więzienie mokotowskie | członek Komendy XVI Warszawskiego Okręgu NZW |
18 | ppłk. | Stanisław Kasznica ps. „Maszkowski” | 25.07.1908, Lwów | 12.05.1948, więzienie mokotowskie | ostatni Komendant Główny Narodowych Sił Zbrojnych |
19 | płk | Aleksander Kita | 12.12.1912, Annopol | 03.12.1952, więzienie mokotowskie | pułkownik Wojska Polskiego |
20 | mjr. | Bolesław Kontrym ps. „Żmudzin”, „Biały”, „Bielski”, „Cichocki” | 27.08.1898, Zaturce | 02.01.1953, więzienie mokotowskie | oficer Policji Państwowej w II Rzeczypospolitej, major Wojska Polskiego, cichociemny, oficer Armii Krajowej |
21 | _ | Stanisław Konczyński ps. „Kunda”, „Stary” | 06.01.1914, Księte | 29.03.1950, więzienie mokotowskie | żołnierz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego |
22 | por. | Józef Kozłowski ps. „Las”, „Vis”, „J. Kawecki” | 19.03.1910, Demen lub Samen (obecnie Łotwa) | 12.08.1949, więzienie mokotowskie | komendant Okręgu XVI NZW |
23 | _ | Zygfryd Kuliński ps. „Albin” | 03.01.1924, Gralewo | 29.03.1950, więzienie mokotowskie | żołnierz Ruchu Oporu Armii Krajowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego |
24 | _ | Stanisław Kutryb ps. „Ryś”, „Rekin” | 07.05.1925, Oborczyska | 19.05.1949, więzienie mokotowskie | żołnierz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego |
25 | kpt. | Stanisław Łukasik ps. „Ryś” | 1918, Lublin | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | oficer Armii Krajowej, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
26 | _ | Józef Łukaszewicz ps. „Walek”, „Kruk” | 19.03.1929, Klukowo | 28.01.1949, więzienie mokotowskie | żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych |
27 | por. | Jerzy Miatkowski ps. „Zawada” | 08.06.1923, Jabłonna | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | porucznik Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w okresie powojennym, adiutant Hieronima Dekutowskiego „Zapory” |
28 | kmdr | Stanisław Mieszkowski | 17.06.1903, Piotrków Trybunalski | 16.12.1952, więzienie mokotowskie | komandor Marynarki Wojennej i dowódca Floty |
29 | ppłk | Antoni Olechnowicz ps. „Meteor”, „Kurkowski”, „Pohorecki”, „Lawicz”, „Krzysztof”, „Roman Wrzeski”, „Kurcewicz” | 13.06.1905, Marguciszki, powiat święciański | 08.02.1951, więzienie mokotowskie | podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego |
30 | płk | Marian Orlik | 09.05.1916, Szamotuły | 03.02.1953, więzienie mokotowskie | pułkownik Wojska Polskiego |
31 | _ | Roman Henryk Pawłowski ps. „Henryk Orłowski”, „Długi” | 1925, Bydgoszcz | 03.02.1949, więzienie mokotowskie | żołnierz Armii Krajowej, kurier Rządu RP na Uchodźstwie |
32 | por. | Tadeusz Pelak ps. „Junak” | 01.10.1922, Wilkołaz | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | oficer Armii Krajowej, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
33 | kmdr por. | Zbigniew Przybyszewski | 22.09.1907, Giżewo | 16.12.1952, więzienie mokotowskie | komandor porucznik Marynarki Wojennej |
34 | ppor | Edward Pytko | 14.09.1929, Wiewiórka | 29.08.1952, więzienie mokotowskie | pilot instruktor w Oficerskiej Szkole Lotniczej nr 5 w Radomiu |
35 | _ | Karol Rakoczy ps. „Bystry” | 05.06.1928, Raczyny | 29.03.1950, więzienie mokotowskie | żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych |
36 | _ | Stefan Skrzyszowski ps. „Bolek” | 27.12.1911, Złoczów | 15.05.1953, więzienie mokotowskie | członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość |
37 | _ | Eugeniusz Smoliński ps. „Kazimierz Staniszewski” | 1905, Warszawa | 09.04.1949, więzienie mokotowskie | żołnierz Armii Krajowej |
38 | kpr. pchor | Dionizy Sosnowski ps. „Józef” | 1929, Goniądz | 15.05.1953, więzienie mokotowskie | absolwent kursu radiotelegrafistów Delegatury Zagranicznej Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
39 | kmdr. | Jerzy Staniewicz | 06.08.1903, Kuźnieck | 12.12.1952, więzienie mokotowskie | _ |
40 | mjr | Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszka” | 12.03.1910, Stryj | 08.02.1951, więzienie mokotowskie | oficer WP, dowódca: V Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, oddziałów partyzanckich eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK, Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK |
41 | por. | Zygmunt Szymanowski ps. „Jezierza”, „Lis”, „Bez”, „Cis”, „61” | 15.08.1910, Motule | 31.05.1950, więzienie mokotowskie | oficer Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej |
42 | mjr | Ludwik Jan Świder ps. „Johann Puk” | 1893 | 19.12.1952, więzienie mokotowskie | oficer zawodowy Wojska Polskiego |
43 | por. | Aleksander Tomaszewski ps. „Al”, „Bończa” | 12.12.1904, Wilno | 13.06.1949, więzienie mokotowskie | oficer Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej |
44 | por. | Edmund Tudruj ps. „Mundek” | 22.10.1923, Stasin | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | porucznik Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
45 | por. | Wacław Walicki ps. „111”, „Druh Michał”, „Pan Michał”, „Tesarro” | 11.10.1903, Mińsk Mazowiecki | 28.01.1949, więzienie mokotowskie | oficer Komendy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej |
46 | por. | Arkadiusz Wasilewski ps. „Biały” | 04.01.1925, Sterdyń | 07.03.1949, więzienie mokotowskie | porucznik Wojska Polskiego, żołnierz Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
47 | por. | Ryszard Widelski ps. „Irydion”, „Wiara”, „Wiesia”, „Władysław”, „Żbik” | 19.08.1913, Warszawa | 28.01.1949, więzienie mokotowskie | oficer Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” |
Fundacja
Opiekę nad Kwaterą na Łączce sprawuje Fundacja „Łączka”, która rozpoczęła swoją działalność pod koniec roku 2013. Prezesem tej fundacji jest Tadeusz Płużański.
Przypisy
- Uroczystość wręczenia not identyfikacyjnych 22 rodzinom ofiar totalitaryzmu sowieckiego i niemieckiego – Warszawa, 10.06.2016 r. ipn.gov.pl.
- „Odnaleźliśmy wszystkich więźniów”. Koniec ekshumacji na Łączce. wp.pl. [dostęp 27.07.2017 r.]
- Zidentyfikowani [online], pbgot.pl [dostęp 19.09.2018 r.]
- Polska Baza Genetyczna Ofiar Totalitaryzmów [online], pbgot.pl [dostęp 19.09.2018 r.]
- IPN ujawnia nazwiska 12 ofiar z „Łączki”. tvn24. [dostęp 28.02.2014 r.]
- a b c d Ośmiu bohaterów odzyskało nazwiska – Warszawa, 28.09.2014 r. ipn.gov.pl. [dostęp 03.10.2014 r.]
- a b c d Prezentacja IPN. Gazeta Polska VOD, 20.02.2013 r.
- a b c Wojciech Mucha: Czekaliśmy 60 lat. Bohaterowie zidentyfikowani. niezalezna.pl, 20.02.2013 r.
- Kolejne wyniki identyfikacji ofiar terroru komunistycznego – Warszawa, 22.08.2013 r. ipn.gov.pl. [dostęp 01.09.2013 r.]
- Ekshumacje na Powązkach. Szukają szczątków generała „Nila” [online], tvnwarszawa.pl [dostęp 24.11.2017 r.]
- Dane o oprawcach dostępne na bieżącej liście aktów oskarżenia: IPN: Akty oskarżenia Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie.
- Informacja: W. Mieszkowski oraz K. Szwagrzyk w Biuletyn IPN nr.7(30). lipiec 2003 r., s. 12.
- IPN: Wykaz miejsc grzebania ofiar zbrodniczej działalności aparatu terroru w Polsce w latach 1944–1956. Stan na 15.03.2001 r. [dostęp 07.11.2008 r.]
- Małgorzata Rutkowska, Nasz Dziennik: W kamienie zaklęci, 08.10.2001 r.
- Świadectwo Gieni Banasik oraz dane w Zarządzie Cmentarza podaje M. Szejnert.
- Zeznania Dyrektora Więzienia mokotowskiego Alojzego Grabickiego w Raporcie Kosztirki, zob. M. Szejnert.
- Mylony dlatego ze Starymi Powązkami.
- Organa tzw. Bezpieki i Informacji Wojskowej.
- Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944–1956, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2012 r.
Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":
Cmentarz Bródnowski | Cmentarz parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Starej Miłośnie | Mauzoleum Żydów Bojowników o Niepodległość Polski w Warszawie | Cmentarz na Solipsach | Cmentarz na Tarchominie | Cmentarz Ofiar II Wojny Światowej w Wawrze | Cmentarz parafialny w Zerzniu | Cmentarz Czerniakowski | Cmentarz Wolski w Warszawie | Cmentarz Żołnierzy Włoskich w Warszawie | Cmentarz żydowski w Warszawie (Bródno) | Stary cmentarz na Służewie w Warszawie | Nowy cmentarz na Służewie w Warszawie | Cmentarz Powązkowski w Warszawie | Cmentarz we Włochach | Cmentarz w Rembertowie | Cmentarz w Radości | Cmentarz w Powsinie | Cmentarz w Gołąbkach | Cmentarz w Aleksandrowie (Warszawa)Oceń: Kwatera na Łączce