Marcin Król

---

Życiorys

Rodzina

Marcin Król urodził się jako syn Stanisława Józefa Króla (1902–1984), renomowanego profesora Politechniki Warszawskiej, oraz Zofii Antoniny, z domu Trybulskiej. Jego ojcem chrzestnym był Józef Rybicki.

W życiu osobistym, Marcin Król był żonaty dwa razy; najpierw z Małgorzatą Dziewulską, która była teatrolożką, a następnie z Julią Kalinowską-Król, utalentowaną tłumaczką. Z tego małżeństwa posiadał dwoje dzieci: córkę Zofię oraz syna Józefa.

Okres PRL

Lata 60. i 70.

Marcin Król uczęszczał do VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie, gdzie zakończył edukację w 1961 roku. W tym okresie nawiązał przyjaźń z kolegą z klasy, Wojciechem Karpińskim, który w późniejszym czasie stał się jego bliskim współpracownikiem. Marcin Król ukończył studia filozoficzne oraz socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1966 i 1967, pracując nad tematyką epistemologicznej koncepcji Kartezjusza i Husserla w swojej pracy magisterskiej zatytułowanej Absolut epistemologiczny i komunikacja intersubiektywna.

W styczniu 1968 roku wziął udział w protestach spowodowanych zdjęciem ze sceny spektaklu Dziady autorstwa Adama Mickiewicza, inscenizowanego przez Kazimierza Dejmka. Dnia 8 marca tego samego roku uczestniczył w demonstracji studenckiej, która miała na celu obronę relegowanych z Uniwersytetu Warszawskiego studentów; tam był członkiem delegacji, która prowadziła dialog z przedstawicielami uczelni. Tuż po tych wydarzeniach, 10 kwietnia 1968 roku, został zatrzymany, a dwa dni później aresztowany pod zarzutem „organizacji nielegalnych zgromadzeń”. Po trzech miesiącach aresztu został zwolniony bez postawienia mu formalnych zarzutów.

Po tych wydarzeniach Marcin Król kontynuował swoje studia doktoranckie, które zakończył pracą zatytułowaną Historia i utopia. Świadomość historyczna w ideologii jakobinów (1789–1794), poświęconą XVIII-wiecznej myśli politycznej, obronioną w 1971 roku pod okiem Niny Assorodobraj-Kuli. W latach 1972–1978 pracował w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Na przełomie lat 60. i 70. był współpracownikiem „Tygodnika Powszechnego”, debiutując tam w 1972 roku.

Wraz z Wojciechem Karpińskim publikował w cyklu Od Mochnackiego do Piłsudskiego, ich prace stały się znane w opozycyjnych kręgach politycznych drugiej połowy lat 70. Książka, która ukazała się w 1974 roku, była kontrowersyjna, poddana cenzurze. Mimo to, nakłaniała ruchy opozycyjne do dyskusji nad ideą narodową, co doceniał Aleksander Hall.

W 1975 roku podpisał List 59, dokument wyrażający sprzeciw wobec zmian w Konstytucji PRL. Dwa lata później uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie swojej pracy poświęconej polskiemu konserwatyzmowi XIX wieku. W latach 1977–1978 przebywał w USA, gdzie wykładał na Uniwersytecie Yale oraz Uniwersytecie Teksańskim w Austin.

Po powrocie do Polski zajął się działalnością niezależną. W 1978 roku dołączył do Towarzystwa Kursów Naukowych, a w roku akademickim 1979/1980 prowadził seminarium na temat polskiej myśli politycznej XX wieku. Był również opiekunem pracy doktorskiej Aleksandra Halla, a w 1981 roku opublikował broszurę Józef Piłsudski – ewolucja myśli politycznej. W tym samym roku z Wojciechem Karpińskim założył pismo „Res Publica”, które dążyło do tworzenia liberalno-konserwatywnego dyskursu politycznego, wolnego od przestarzałych symboli i haseł.
W tymże 1979 roku ukazała się jego książka w wydawnictwie Libella, Style politycznego działania. Wokół „Buntu Młodych” i „Polityki”, która wywołała spore poruszenie w opozycyjnych środowiskach. Książka ta ukazywała aktualność myśli konserwatywnej oraz jej związek z kształtowaniem społecznej filozofii.

Lata 80.

W momencie wydarzeń sierpniowych 1980 roku, był sygnatariuszem apelu do władz komunistycznych, pod którym podpisało się 64 naukowców i intelektualistów wzywających do dialogu ze strajkującymi. Pracował także jako doradca NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Nie brał udziału formalnie w związku, gdyż nie był zatrudniony wówczas w żadnej instytucji. Próbował legalizować „Res Publicę”, niestety po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku, wydawanie pisma zostało przerwane.

Początek lat 80. to również czas jego pracy w zespole redakcyjnym „Tygodnika Powszechnego”. W 1982 roku wydał publikację Stańczycy. Antologia myśli społecznej i politycznej konserwatystów krakowskich. Dodatkowo, pisał krytyczne analizy dotyczące Narodowej Demokracji. Krytycznie podchodził do wartości konserwatywnych w polityce prawicowej, uznając je za anachroniczne. W latach 1983–1985 współpracował z Grupą Publicystów Politycznych, która miała za zadanie sformułowanie ugody z władzami komunistycznymi.

W połowie lat 80. związał się z Klubem Myśli Politycznej „Dziekania”, na którego ideologów miał znaczący wpływ. Pojęcie „nowego realizmu”, które promowali, spotkało się z krytyką ze strony takich osób jak Adam Michnik oraz innych publicystów, którzy obawiali się o przyszłość idei konserwatywnych. Działania Marcina Króla w tym czasie były odbierane jako zbyt zminimalizowane w kontekście konfrontacji z reżimem; niektórzy, jak Czesław Bielecki, uznawali, że jego pragmatyzm był niewystarczający.

III Rzeczpospolita

W 1990 roku Marcin Król został częścią prezydenckiego sztabu wyborczego Tadeusza Mazowieckiego. Mimo wielu zaproszeń do aktywnej działalności politycznej, wybrał drogę akademicką i publicystyczną. W latach 1992-2007 pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma „Res Publica” i „Res Publica Nowa”. Pracował również jako wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie z czasem objął funkcję dziekana Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych.

Otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych w 1999 roku, po czym aktywnie udzielał się w Collegium Invisibile i przewodniczył radzie Fundacji im. Stefana Batorego do 2020 roku.

W okresie III RP opublikował wiele książek, które dotykały tematów związanych z myślą liberalną, romantyzmem w polityce polskiej oraz zagadnieniami patriotyzmu. Musiał zmierzyć się również z kryzysem intelektualnym Zachodu, co przyczyniło się do jego wieloletniej refleksji na temat demokracji oraz jej relacji z równością i sprawiedliwością.

Po 2000 roku pisywał felietony do „Tygodnika Powszechnego”, mimo że po pewnym czasie zakończył współpracę z powodu różnych nieporozumień. Podejmował również współpracę z innymi wydawnictwami, jak „Dziennik Polska-Europa-Świat” oraz „Dziennik Gazeta Prawna”.

W 2014 roku w rozmowie z „Gazetą Wyborczą” ocenił, iż transformacja po 1989 roku przyniosła Polsce wiele wyzwań, które były źle zarządzane, co opisał także w książce wydanej w 2015 roku.

Ostatecznie, Marcin Król osiedlił się w Drelowie w powiecie bialskim, gdzie spędził resztę swojego życia. Po jego śmierci został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 315a, rząd 4, miejsce 24).

Odznaczenia i wyróżnienia

Marcin Król, wybitny działacz społeczny i publiczny, został odznaczony wieloma wyróżnieniami, które potwierdzają jego wkład w rozwój demokratycznych przemian w Polsce oraz działalność na rzecz społeczeństwa.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 2011 roku przez prezydenta Bronisława Komorowskiego, za wybitne zasługi dla przemian demokratycznych w Polsce, a także za znaczące osiągnięcia w działalności publicznej i społecznej,
• Nagroda Fundacji im. Kościelskich, przyznana w 1975 roku.

Publikacje

Prace własne

Marcin Król, uznany polski myśliciel i autor, opublikował szereg prac, które na stałe wpisały się w kanon polskiej literatury politycznej. Jego książka Sylwetki polityczne XIX wieku wydana w 1974 roku przez Znak w Krakowie, została stworzona we współpracy z Wojciechem Karpińskim. W 1979 roku światło dzienne ujrzała jego praca Style politycznego myślenia: wokół «Buntu młodych» i «Polityki», wydana przez Libella w Paryżu.

W 1981 roku z jego rąk wyszła książka Józef Piłsudski. Ewolucja myśli politycznej, a dwa lata później również Ład utajony, obie wydane przez Znak.

W 1983 roku Król stworzył Słownik demokracji, a w 1985 roku zajął się tematem konserwatyzmu w swoim dziele Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku.

Dalsze prace Króla obejmują publikacje takie jak Liberalizm strachu czy liberalizm odwagi (1996), Historia myśli politycznej. Od Machiavellego po czasy współczesne (1998) oraz wiele innych. Jego najnowsze tytuły to m.in. Krótka historia myśli politycznej z 2019 roku oraz Pakuję walizkę z 2021 roku.

Opracowania

Marcin Król brał także udział w redakcji oraz wyborze ważnych polskich tekstów. W 1982 roku ukazało się Stańczycy. Antologia myśli społecznej i politycznej konserwatystów krakowskich, w której był odpowiedzialny za wybór tekstów oraz przedmowę. W 1989 roku opublikował Historia i polityka. Wybór publicystyki Adolfa Bocheńskiego, gdzie jego rola obejmowała wybór, opracowanie i przedmowę.

W ostatnich latach można wymienić m.in. Zygmunt Krasiński. Wybór listów politycznych (2013) i Genealogia współczesności. Historia idei w Polsce 1815–1939 (2015), gdzie współpracował z Bartłomiejem Błesznowskim i Adamem Puchejdą. Ostatnia z wymienionych pozycji pokazuje jego zaangażowanie w badanie współczesnych idei i myśli społecznej.

Tłumaczenia

Oprócz własnej twórczości, Król zajął się także tłumaczeniem ważnych dzieł. W 1969 roku przetłumaczył Społeczne ramy pamięci Maurice’a Halbwachsa, a cztery lata później jego praca doprowadziła do publikacji Socjologia i antropologia Marcela Maussa, w której współpracował z Jerzym Szackim i Krzysztofem Pomianem.

Jego wkład w tłumaczenie obejmuje również dzieła takie jak O demokracji w Ameryce Alexisa de Tocqueville’a (1976) oraz Zwyczajne przywary Judith N. Shklar (1997). Król ukazał swoją wszechstronność w obszarze tłumaczeń, co przyczyniło się do popularyzacji zagranicznych myślicieli w polskiej przestrzeni intelektualnej.

---

Oceń: Marcin Król

---