Nina Assorodobraj-Kula

---

Życiorys

Nina Assorodobraj-Kula, córka inżyniera nachmana nauma Assorodobraja i Rywki z Wierchowskich, była osobą znaczącą w kręgu akademickim oraz społecznym. Była żoną historyka gospodarczego, a także humanisty Witolda Kuli. Ich syn, Marcin Kula, zdobył uznanie jako profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

W latach 1926–1930 studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim. Jej magisterium zrealizowane było pod kierunkiem Marcelego Handelsmana. W 1935 uzyskała doktorat na temat „Początki klasy robotniczej. Problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej”. Praca ta, ukończona pod okiem Stefana Czarnowskiego, została oddana do druku w 1938 roku, jednak nie zdążyła się ukazać przed wybuchem II wojny światowej. Ostatecznie ujrzała światło dzienne dopiero w 1946 roku, a jej tytuł brzmiał: „Początki klasy robotniczej w Polsce”.

Następnie Nina wykładała na UW. W latach 1937–1939 przebywała na stażu w Paryżu, gdzie stworzyła habilitację zatytułowaną „Elementy świadomości klasowej mieszczaństwa. Francja 1815–1830”. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku, osiedliła się we Lwowie, gdzie pracowała w Ossolineum.

W czerwcu 1941 roku Nina wróciła do Warszawy, angażując się w działania opieki społecznej oraz nauczając w tajnych szkołach średnich. W czasie powstania warszawskiego pełniła rolę współredaktorki pisma „Biuletyn Podokręgu Nr 2 Armii Ludowej” oraz działaczki żoliborskiego samorządu mieszkańców. W wyniku przynależności do PPR, Nina aktywnie uczestniczyła w działaniach partii w czasie II wojny światowej.

Po wojnie, w 1945 roku, wspólnie ze Stanisławem Ossowskim i Józefem Chałasińskim, zorganizowała Wydział Socjologii na Uniwersytecie Łódzkim. W 1948 roku powróciła na UW, gdzie do 1950 roku wykładała w Studium Nauk Społecznych. Należała do zarządu Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków i była współredaktorką referatu Żanny Kormanowej, przedstawionego podczas I Kongresu Nauki Polskiej w 1951 roku, który promował gotowość środowiska naukowego do wspierania ideologii socjalizmu w Polsce.

W latach 1951–1956 Nina pełniła funkcję Kierowniczki Katedry Historii Filozofii i Myśli Społecznej na UW. W 1956 roku została dziekanką nowo utworzonego Wydziału Socjologii, równocześnie kierując Katedrą Historii Myśli Społecznej do 1968 roku. Przez pięć lat, od 1963 do 1968, przewodniczyła Polskiemu Towarzystwu Socjologicznemu. Niestety, w listopadzie 1968 roku została usunięta z PZPR. Z Uniwersytetem związana była aż do 1977 roku, gdy przeszła na emeryturę.

W dniu 20 sierpnia 1980 roku, Nina podpisała apel 64 uczonych, pisarzy oraz publicystów wzywający władze komunistyczne do dialogu ze strajkującymi robotnikami. Zmarła w Warszawie i spoczywa na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (w sektorze 2-5-4).

Działalność naukowa

Nina Assorodobraj była wybitną specjalistką w dziedzinie socjologii historycznej, w szczególności koncentrującą się na rozwoju społeczności przemysłowych w Polsce. Zajmowała się również historią polskiej myśli filozoficznej oraz społecznej, przy czym szczególnie interesowała się postaciami takimi jak Joachim Lelewel i Stefan Czarnowski.

Jako jedna z pionierów w krajowym dyskursie, Nina Assorodobraj zaczęła badać kwestię pamięci oraz świadomości historycznej, co stanowiło nowatorskie podejście w polskiej nauce. Jej projekt badań nad potoczną pamięcią zbiorową, wykorzystujący metodologię sondażu, zyskał uznanie nie tylko w Polsce, ale i na świecie, kontynuując swój rozwój do dzisiaj.

W ciągu swojej kariery naukowej, Nina Assorodobraj była autorką wielu istotnych prac, które przyczyniły się do wzbogacenia wiedzy na temat socjologii oraz historii społecznej.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych wyróżnień i odznaczeń, które otrzymała Nina Assorodobraj-Kula, znajdują się:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, datowany na 24 września 1998 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 11 maja 1946 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, który otrzymała 19 stycznia 1955 roku.

Wybrane prace naukowe

Wybór prac naukowych Niny Assorodobraj-Kula ukazuje jej angażowanie i znaczenie w dziedzinie sociologii oraz historii społecznej. Oto niektóre z kluczowych publikacji, które wpłynęły na badania w tych obszarach:

• Zagadnienie siły roboczej w zaraniu industrializmu, Poznań 1935,
• Początki klasy robotniczej: problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1946,
• Elementy świadomości klasowej mieszczaństwa, „Przegląd Socjologiczny”, 1948,
• Założenie teoretyczne historiografii Lelewela, Warszawa 1955,
• Les conditions sociales de la formation des théories de l’évolution et du progrès, Paryż 1956,
• Historia żywa. Świadomość historyczna: symptomy i propozycje badawcze, „Studia Socjologiczne” nr 2 (9), 1963, s. 5–45,
• Wokół teorii ekonomicznych „Kapitału”, Warszawa 1967,
• Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890–1891, do druku podali i wstępem opatrzyli: Witold Kula, Nina Assorodobraj-Kula, Marcin Kula, Warszawa 1973,
• Witold Kula, Dziennik czasów okupacji, do druku podali Nina Assorodobraj-Kula i Marcin Kula, Warszawa 1994.

Każda z wymienionych prac stanowi ważny wkład w badania nad historią społeczną i ekonomiczną Polski, prezentując unikalne podejście oraz analizy, które wciąż są źródłem inspiracji dla współczesnych badaczy.

---

Oceń: Nina Assorodobraj-Kula

---