Karol Świerczewski

---

Życiorys

Karol Świerczewski przyszedł na świat przy ulicy Kaczej 6 w Warszawie, położonej na Woli, w rodzinie robotniczej. Jego ojciec, również noszący imię Karol, pracował jako giser w warszawskiej fabryce Gwiździńskiego, natomiast matka, Antonina z domu Jędrzejewska, była zatrudniona w fabryce platerów „Bracia Henneberg”. Świerczewski był trzecim z pięciorga dzieci swoich rodziców oraz najstarszym z trzech synów. W jego rodzinie znajdowały się także dwie siostry, Henryka i Leontyna, oraz czterech braci: Lucyna, Zofia, Maksym i Tadeusz.

Wczesna edukacja Karola obejmowała tylko dwie klasy szkoły powszechnej. Po śmierci ojca w roku 1912, młody Świerczewski zaczął uczyć się zawodu tokarza w warszawskich zakładach Gerlacha, gdzie zdobywał doświadczenie jako pomocnik tokarza oraz tokarz metalowiec. Od 1915 roku uczęszczał na zajęcia w szkole wieczorowej przy ulicy Składowej, prowadzonej przez Muzeum Rzemiosła i Sztuki Stosowanej. W sierpniu 1915 roku, w wyniku masowej ewakuacji, został najpierw przesiedlony do Kazania, a następnie do Moskwy.

Według historii przedstawianej w czasach PRL, Świerczewski był członkiem SDKPiL. Od stycznia 1916 roku podjął pracę w moskiewskiej fabryce „Prowodnik” jako tokarz i metalowiec, a w roku 1916 został powołany do armii rosyjskiej i wysłany na front. Po powrocie z frontu w 1917 roku zaangażował się w walki na rzecz bolszewików, przystępując do 1 Moskiewskiego Oddziału Gwardii Czerwonej, a następnie do Armii Czerwonej, gdzie brał udział w walkach z oddziałami antybolszewickimi w rejonie Moskwy.

Rosja Radziecka i Związek Radziecki

Rok 1918 był świadkiem jego zaangażowania w starcia z Białymi, w tym z oddziałami atamana Aleksieja Kaledina, na Froncie Południowym. W dniu pierwszej rocznicy rewolucji październikowej Świerczewski wstąpił do RKP(b) i objął stanowisko komisarza politycznego w Armii Czerwonej. W listopadzie 1918 uczestniczył w tłumieniu antybolszewickiego powstania na Ukrainie, które dowodził generał Pawło Skoropadski. W roku 1919 zyskał awans na dowódcę kompanii w 123 pułku strzelców Armii Czerwonej, dowodząc podczas walk nad rzeką Doniec, gdzie stawiał opór oddziałom Piotra Krasnowa i Antona Denikina. Za swoje zasługi został mianowany dowódcą batalionu i odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru w dniu 12 maja 1920.

Podczas konfliktu polsko-bolszewickiego, na własną prośbę, przeszedł na Front Zachodni, gdzie jako dowódca 5 batalionu w 510 pułku strzelców (57 Dywizja Strzelców), walczył przeciwko wojskom II Rzeczypospolitej. W trakcie bitwy pod Chobnoje, 22 lipca 1920 roku, odniósł dwie rany i do października 1920 przebywał na leczeniu. W październiku został dowódcą batalionu w 49 zapasowym pułku strzelców w Archangielsku, a następnie objął dowództwo batalionu w szkole im. Czerwonych Komunardów w Moskwie w lutym 1921.

Hiszpania

W 1921 roku odbył kurs w Wyższej Szkole Piechoty, a następnie został komisarzem politycznym w Kursie Czerwonych Komunardów. Po stłumieniu powstania chłopskiego prowokowanego przez Aleksandra Antonowa w guberni tambowskiej, został skierowany do Wyższej Szkoły Piechoty Dowódców Pułków, którą ukończył w 1924 roku. W kolejnym roku rozpoczął studia w Akademii Wojskowej im. Frunzego, kończąc je w 1927 roku. W 1928 roku rozpoczął służbę w radzieckim wywiadzie wojskowym Razwiedupr, gdzie pozostał do swojej śmierci. Na początku swojej kariery wojskowej pełnił funkcję szefa sztabu pułku kawalerii, a w 1929 roku mianowano go szefem IV Zarządu Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Funkcję tę pełnił do 1931 roku, po czym został komendantem szkoły Wojskowo-Politycznej oraz członkiem Sekcji Polskiej Międzynarodówki Komunistycznej, gdzie szkolił polskich komunistów, w tym m.in. Władysława Gomułkę w zakresie wojskowości.

W latach 1931–1933 oraz być może nawet do 1936 roku, Świerczewski prowadził szkolenia wojskowo-sabotażowe dla członków Komunistycznej Partii Hiszpanii w Moskwie. Chociaż jego dokładna rola nie jest do końca jasna, wiadomo, że pisał szczegółowe raporty dla Komisji Wykonawczej Kominternu, w których zawierał sugestie dotyczące poprawy jakości szkoleń, w tym zachęcał do użycia książki Stefana Roweckiego dotyczącej walk ulicznych. Wkrótce przyjął pseudonim Walter.

W latach 1936–1938 brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii, walcząc po stronie republikańskiej przeciwko frankistowskiej rebelii. Pod pseudonimem generał Walter dowodził kolejno XIV Brygadą Międzynarodową im. Marsylianki, Dywizją A i 35 Dywizją Międzynarodową. W czasie konfliktu w Hiszpanii nie objął bezpośredniego dowództwa nad polskimi ochotnikami w tzw. Dąbrowszczakach, mimo że brał udział w kluczowych bitwach takich jak te pod Montoro, Lopero i Percuną. W 1937 roku zyskał awans na dowódcę Dywizji A, która brała udział w walkach w obszarze Madrytu, a w późniejszym czasie dowodził 35 Dywizją Międzynarodową.

Wyróżnił się podczas ofensywy saragoskiej i odznaczał się znaczną skutecznością w walce z frankistami. Bliską znajomość utrzymywał z pisarzem Ernestem Hemingwayem, który w swoim dziele „Komu bije dzwon”, uwiecznił jego postać jako generała Golza. Świerczewski stał się również autorem publikacji zebranej w książce „W bojach o wolność Hiszpanii”. W czerwcu 1938 roku otrzymał rozkaz powrotu do ZSRR, co wiązało się również z przyznaniem mu kilku odznaczeń, w tym Orderu Czerwonego Sztandaru i Orderu Lenina. Rok później, w 1940 roku, zakończył pracę zatytułowaną „Operacja saragoska”, mając na celu uzyskanie tytułu kandydata nauk wojskowych na temat działań Brygad Międzynarodowych na froncie saragoskim, co przyniosło mu tzw. nagrodę stalinowską.

Wojna z Niemcami

Po rozpoczęciu II wojny światowej i ataku Niemiec na ZSRR, Świerczewski 22 czerwca 1941 roku został mianowany dowódcą 248 Dywizji Strzelców na Froncie Zachodnim. Niestety, w listopadzie 1941 roku z powodu błędów dowódczych jego dywizja została rozbita podczas odwrotu w bitwie pod Moskwą, a z 10 tysięcy jego żołnierzy przy życiu pozostało tylko pięciu. Z tego powodu, dostrzegając jego rażące braki w dowodzeniu oraz pogłębiający się problem alkoholizmu, marszałek Gieorgij Żukow postanowił na dwa lata osunąć Świerczewskiego do szkolenia rezerw, co wynikało z wcześniejszego zalecenia Józefa Stalina dotyczącego przydzielenia Świerczewskiego do służby frontowej.

Obawy o jego stan zdrowia oraz pogarszające się warunki prowadzenia działań ponad jednoznacznie ujawniały się w miarę jak przebywał w stanie upojenia alkoholowego, co miało negatywne konsekwencje dla jego podwładnych. O tych trudnych doświadczeniach pisał również Zygmunt Berling w swojej książce „Wspomnienia”, wydanej w 1990 roku. Na początku 1942 roku Świerczewski został przeniesiony do Kijowskiej Szkoły Oficerskiej jako komendant.

Generał Ludowego Wojska Polskiego

W sierpniu 1943 roku, będąc pod patronatem Stalina, „Walter” został skierowany do formujących się pod przewodnictwem ZSRR Polskich Sił Zbrojnych. W dniu 18 sierpnia 1943 roku przybył do obozu w Sielcach nad Oką jako zastępca dowódcy 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Na początku 1944 roku przystąpił do Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP(b), a w marcu tego samego roku awansował do stopnia generała dywizji WP, zostając zastępcą dowódcy 1 Armii Polskiej w ZSRR. Jego nałóg alkoholowy oraz lekceważenie zdrowia swoich żołnierzy powodowały napięcia z generałem Zygmuntem Berlingiem.

W wyniku tych wydarzeń, w okresie od sierpnia do września 1944 roku zorganizował 2 Armię WP, a później także 3 Armię WP. Kyłbywały wątpliwości co do jego roli w sądach wojskowych przy 2 Armii WP, które wydawały wyroki na byłych żołnierzy Armii Krajowej. W grudniu 1944 roku objął dowództwo 2 Armii WP podczas operacji łużyckiej, biorąc udział w forsowaniu Nysy Łużyckiej oraz działań bojowych w terenie Łużyc i Czech w kwietniu i maju 1945 roku, gdzie ponownie dał się poznać jako dowódca obarczony niekompetencją. Operacja łużycka 2 Armii WP przyniosła ogromne straty. Czołowi polscy historycy, w tym C. Grzelak, H. Stańczyk i S. Zwoliński w swojej monografii z 1993 roku, ostro krytykowali styl dowodzenia Świerczewskiego.

Jednak mimo trudności i faktu, że poniósł odpowiedzialność za błędy dowódcze, 11 maja 1945 roku Świerczewski został nominowany na stopień generała broni. Dodatkowo, od 3 czerwca do 26 września 1945 roku pełnił funkcję generalnego inspektora osadnictwa wojskowego. W tym czasie, w wyniku decyzji marszałka Michała Żymierskiego, został mianowany dowódcą „Armii Polskiej na Zachodzie”, z misją wyjazdu do Londynu, aby objąć dowództwo nad Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie.

Śmierć

Po interwencji rządu brytyjskiego oraz ministrów, „Dowództwo Armii Polskiej na Zachodzie” zostało rozwiązane. 27 września 1945 roku Świerczewski objął sztab Okręgu Wojskowego Nr III w Poznaniu. W dniu 14 lutego 1946 roku awansował na II wiceministra Obrony Narodowej, a jego mieszkanie znajdowało się w Łodzi przy ul. J. Kilińskiego 82. Od września 1944 roku był obecny w KC PPR, był także delegatem powiatowej organizacji partyjnej na pierwszy zjazd PPR w grudniu 1945 roku oraz posłem do Krajowej Rady Narodowej w latach 1944–1947. Po sfałszowanych wyborach parlamentarnych 19 stycznia 1947 roku, zdobył mandat poselski z okręgu 34 Gniezno. W lutym 1947 roku, jako członek sejmowej komisji wojskowej, realizował polityczne wytyczne stalinowskie, odmawiając prawa łaski skazanym żołnierzom Armii Krajowej.

W dniu 23 marca 1947 roku Świerczewski przyleciał do Krakowa, gdzie prowadził inspekcję garnizonów wojskowych w województwach krakowskim i rzeszowskim. 27 marca dotarł do Krosna, skąd udał się do Sanoka, by dokonać inspekcji sztabu 8 Dywizji Piechoty stacjonującej w kamienicy przy ul. Kazimierza Wielkiego 8. Po przybyciu zastał przywitany przez burmistrza Michała Hipnera oraz wiele innych lokalnych ważnych postaci, w tym dyrektora Muzeum Ziemi Sanockiej, Stefana Stefańskiego, oraz komendanta powiatowego MO, Kazimierza Rzeszutko.

28 marca 1947 roku, Świerczewski wczesnym rankiem udał się do Leska, gdzie przeprowadził inspekcję 34 Pułku Piechoty, a następnie odwiedził batalion stacjonujący w Baligrodzie. Pomimo ostrzeżeń, że Baligród nie jest ostatnim garnizonem na południu, generał zdecydował się na kontrolę posterunku 37 Komendy Wojsk Ochrony Pogranicza w Cisnej. Tego dnia w południowo-wschodniej Polsce trwały walki z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Około godziny 10, w wyniku zasadzki zorganizowanej przez oddział UPA, generał Świerczewski został trzykrotnie postrzelony, co spowodowało jego śmierć około godziny 11. Wśród poległych byli także ppor. Józef Krysiński oraz kierowca generała, kpr. Stefan Strzelczyk, a kilku żołnierzy odniosło obrażenia.

Zwłoki generała zostały przetransportowane do Sanoka, gdzie odbyły się pierwsze ceremonie żałobne, a następnie przewieziono je do Rzeszowa i na lotnisko Jasionka, skąd trafiły do Warszawy. Mimo że Świerczewski deklarował ateizm, zorganizowano mu katolicki pogrzeb, a egzekwie odprawiał Dziekan Generalny Wojska Polskiego, ks. płk Stanisław Warchałowski. Pochowano go 1 kwietnia 1947 roku w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach przy udziale najwyższych władz państwowych i kościelnych. W dniach od 31 marca do 2 kwietnia 1947 roku wprowadzono trzydniową żałobę w Wojsku Polskim.

Śledztwo

Władze państwowe powołały dwie komisje do zbadania okoliczności śmierci generała. Pierwsza komisja w Sztabie Generalnym, reprezentowana przez płk. Kossowskiego, oceniła zabezpieczenia transportu generala jako niewystarczające oraz nieprzeszkolone. Druga komisja, działająca pod nadzorem Anatola Fejgina, Józefa Różańskiego oraz Głównego Zarządu Informacji, stwierdziła, że Świerczewski poległ w zasadzce zorganizowanej przez oddział UPA. Wyniki obu śledztw były nieco sprzeczne; sztabowa komisja podkreślała brak odpowiedniego przygotowania na wypadek ataku, podczas gdy raport z UB sugerował, iż ochrona transportu była zadowalająca.

Kwestie sporne

Okoliczności śmierci generała wciąż pozostają przedmiotem kontrowersji. Różne relacje świadków z konfrontacji wskazują na niezgodności dotyczące tożsamości oddziału odpowiedzialnego za atak. Niezgodności te potwierdza wiele publikacji, między innymi książka Grzegorza Motyki „Tak było w Bieszczadach” z 1999 roku. Dodatkowo, w 1952 roku Jan Gerhard został aresztowany na fałszywych oskarżeniach dotyczących spisku na życie generała, rzekomo zaplanowanego przez Mariana Spychalskiego oraz marszałka Michała Żymierskiego. Uwolniony w 1954 roku Gerhard nigdy nie był przeszkolony w sprawie zamachu, ani nie miał związku z tą sprawą, co potwierdzają również badania historyków.

Oficjalne raporty wskazywały, iż Świerczewski zginął od dwóch kul, podczas gdy zachowane ślady na mundurze generała w Muzeum Wojska Polskiego sugerowały, że postrzelono go trzykrotnie. Dariusz Baliszewski, w 2009 roku, wskazał na potrzebę wznowienia dochodzenia oraz zabrakło dowodów na poparcie teorii o zamachu. Reasumując, problemy związane z potencjalnymi spiskami, oraz ogólne zamieszanie wokół tej sprawy, przyczyniły się do wielu mylnych informacji oraz niewłaściwego zrozumienia rzeczywistych wydarzeń i okoliczności związanych z odejściem Świerczewskiego z tego świata.

Legenda, upamiętnienia i kontrowersje

Władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stworzyły mit obrońcy narodu z Karola Świerczewskiego, nadając mu status bohatera narodowego. Jako „generał Walter” stał się on podstawą wielu legend, które w rzeczywistości niewiele miały wspólnego z faktami. Już następnego dnia po jego śmierci, Biuro Polityczne Polskiej Partii Robotniczej odznaczyło go Krzyżem Wielkim Orderu Wojennego Virtuti Militari, zapoczątkowując szereg upamiętnień, w tym budowę pomnika, przemianowanie ulic oraz nazw zakładów pracy na jego cześć. W uchwale Sejmu z 15 kwietnia 1947 roku podkreślono, iż Generał Karol Świerczewski z pełnym oddaniem służył swojej Ojczyźnie i narodowi.

Na fasadzie budynku w Sanoku, gdzie generał spędził ostatnią noc swojego życia, odsłonięto tablicę pamiątkową 27 marca 1953 roku, w dniu poprzedzającym szóstą rocznicę jego śmierci. Położony niedaleko miejsca tragicznych wydarzeń szczyt, wcześniej znany jako Woronikówka, w 1967 roku przemianowano na Walter. W ramach upamiętnienia 30. rocznicy śmierci, w1977 roku, pobliskie wsie Jabłonki Rabe oraz Hłomcza zostały nazwane na cześć K. Świerczewskiego (Rabe na Karolów, Hłomcza na Świerczewo), a te zmienione nazwy funkcjonowały do roku 1983.

W Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie została utworzona sala honorowa poświęcona generałowi. W latach 1945–1956 funkcjonował Korpus Kadetów im. gen. Karola Świerczewskiego, gdzie odsłonięto pomnik z jego popiersiem. Generał stał się również patronem wielu szkół, takich jak Technikum Mechaniczne w Sanoku, a także ośrodków edukacyjnych za granicą PRL, na przykład w 1987 roku w Stropkovie na Słowacji.

Jego imię nosiły również liczne instytucje publiczne oraz zakłady przemysłowe, w tym Włókiennicza Spółdzielnia Pracy im. gen. Karola Świerczewskiego w Radymnie. Ulice nazwaną jego imieniem można znaleźć m.in. m.in. na trasie „Solidarności”, która obecnie jest określana jako aleja „Solidarności”, oraz w Bełchatowie, gdzie znajduje się osiedle noszące jego imię, a także w Akademii Sztabu Generalnego w Rembertowie. Tam, 28 marca 1962 roku, odsłonięto jego popiersie. Inne ważne instytucje, takie jak Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie, również odnoszą się do jego dziedzictwa.

Wśród wielu upamiętnień, imię generała pojawia się również w nazwach ulic i monumentów w różnych miastach, takich jak Grochów, Staszów, czy Biała Podlaska, które podjęły decyzje o zmianie ich nazw na imię Józefa Piłsudskiego. Dodatkowo, Rzeszowski Pułk Obrony Terytorialnej oraz Rzeszowska Chorągiew ZHP obdarowały go swoim patronatem. Młodzieżowa organizacja „walterowcy” również przyjęła jego imię, w jego szeregi wstępując takie postacie jak Adam Michnik.

18 października 1956 roku, w 20. rocznicę utworzenia jednostek polskich w Armii Hiszpańskiej, ustanowiono Medal „Za waszą wolność i naszą”, na którego awersie ukazano podobiznę Karola Świerczewskiego. Pośmiertnie generał został nim odznaczony. Z kolei Edmund Majkowski stworzył medalion upamiętniający generała w 1962 roku. Inne medale z wizerunkiem Świerczewskiego zostały wybite w 1976 i 1977 roku, projektowane przez Wiesława Müldner-Nieckowskiego oraz Józefa Misztelę.

Wizerunek generała występował w pracach wielu artystów, takich jak Jerzy Jarnuszkiewicz, Tadeusz Kulisiewicz, Xawery Dunikowski, Jerzy Lutomski, oraz wielu innych. Jego podobizna widniała na monecie 10-złotowej z 1967 roku oraz banknocie 50 zł, który dłużej był w obiegu od 1975 do 1994 roku. Poczta Polska również upamiętniała Świerczewskiego na znaczkach pocztowych.

W latach 80. organizowano cykliczny Międzynarodowy Maraton Walterowski w łyżwiarstwie szybkim oraz bieg sztafetowy do Jabłonek. Hagiograficzna biografia generała, napisana przez Janinę Broniewską, ukazała się w 1948 roku, zatytułowana „O człowieku, który się kulom nie kłaniał”. Wiersze, które wspomniały Świerczewskiego to dzieła takich poetów jak Władysław Broniewski, Paul Éluard, Mieczysław Jastrun, czy Robert Stiller.

W 1953 roku powstał film biograficzny „Żołnierz zwycięstwa” w reżyserii Wandy Jakubowskiej z Józefem Wyszomirskim w roli głównej. Uroczystości odsłonięcia pierwszego pomnika miały miejsce w miejscu śmierci generała 18 kwietnia 1948 roku, a kolejny pomnik w Jabłonkach odsłonięto w 1962 roku. W 1987 roku, na 40. rocznicę jego śmierci, otwarto „Dom Pamięci gen. Karola Świerczewskiego”, na którego ekspozycji pracowali specjaliści z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, w tym Ireneusz Wojciechowski i Henryk Bielecki. Budynek ten był filiami Muzeum Historycznego w Sanoku, zaplanowanym pod kierownictwem Edwarda Zająca.

Pomnik Świerczewskiego przeszedł liczne zawirowania, a w latach 90. XX wieku uznano próby jego destrukcji, które napotkały na silny opór lokalnych społeczności w Bieszczadach, w których generał cieszył się sympatią. Ostatecznie jednak monument został zniszczony w 2018 roku, po wejściu w życie ustawy dekomunizacyjnej. W Poznaniu, gdzie na ul. Grochowskiej stał pomnik przez 30 lat, zburzono go 8 czerwca 2009 roku. Przeciwko tej decyzji protestowali miłośnicy jego pamięci, w tym Marek Siwiec oraz hiszpański deputowany Miguel Ángel Martínez Martínez.

W 2012 roku, z okazji 65. rocznicy śmierci Świerczewskiego, zorganizowano uroczystości pod pomnikiem w Jabłonkach, na które zaproszono reprezentantów stowarzyszenia „Lepsze Dziś” oraz wsparcie finansowe od urzędników województwa podkarpackiego. Szef Instytutu Pamięci Narodowej Łukasz Kamiński zwrócił uwagę na niestosowność obszernej celebracji, co skutkowało cofnięciem dofinansowania.

Życie prywatne

W życiu Karola Świerczewskiego można znaleźć wiele ważnych wydarzeń, w tym tragiczne okoliczności związane z jego rodziną. Jego brat, Maksym, zginął na froncie w 1943 roku, co miało niewątpliwie wpływ na jego życie.

W 1920 roku, Karol ożenił się po raz pierwszy z Anną Worobiową, a po pewnym czasie, jego drugą żoną została Władysława Piechocka.

Karol miał czworo dzieci: Zorę, Antoninę (która zmarła w 1985 roku, biorąc udział w obchodach 30. rocznicy śmierci generała na Podkarpaciu), Martę oraz syna, Karola Waltera. Karol Walter poślubił córkę Karola Małcużyńskiego, kontynuując tym samym tradycje rodowe.

Ordery i odznaczenia

Karol Świerczewski był odznaczanym dowódcą, który otrzymał liczne nagrody i medale zarówno w Polsce, jak i za granicą. Wśród jego krajowych odznaczeń znajduje się:

• Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari – 31 marca 1947, pośmiertnie,
• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari – 11 maja 1945 (dekoracja w Belwederze 5 sierpnia 1945),
• Order Budowniczych Polski Ludowej – 22 lipca 1949, pośmiertnie, w grupie pierwszych odznaczonych,
• Order Krzyża Grunwaldu I klasy – 19 lipca 1945 (uchwała KRN),
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy – 3 stycznia 1945 (uchwała KRN),
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Medal za Warszawę 1939–1945 – 8 maja 1946,
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk – 8 maja 1946,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 – 8 maja 1946,
• Odznaka Grunwaldzka – 5 sierpnia 1945,
• Odznaka Kościuszkowska – 22 lipca 1946,
• Śląski Krzyż Powstańczy – grudzień 1946,
• Medal „Za waszą wolność i naszą” – 1956, pośmiertnie,
• Medal „Za udział w walkach o Berlin” – 1966, pośmiertnie.

Świerczewski był również wyróżniony dzięki zagranicznym medalom, w tym:

• Order Lenina – dwukrotnie, pierwszy raz w 1938 (ZSRR),
• Order Czerwonego Sztandaru – trzykrotnie (ZSRR),
• Order Suworowa I klasy (ZSRR),
• Medal „Za wyzwolenie Warszawy” – 8 maja 1946 (ZSRR),
• Medal za Zdobycie Berlina – 8 maja 1946 (ZSRR),
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” – 8 maja 1946 (ZSRR),
• Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” – 1938 (ZSRR),
• Order Laurów Madrytu I klasy – maj 1938 (Placa Laureada de Madrid, Hiszpania),
• Order „Za Waleczność” – 17 marca 1946 (Jugosławia),
• Order Partyzanckiej (Czerwonej) Gwiazdy – 17 marca 1946 (Jugosławia),
• Czechosłowacki Order Wojskowy za Wolność – 11 marca 1947,
• Order Wyzwolenia Czechosłowacji (Czechosłowacja),
• Order Wyzwolenia Republiki – 1948, pośmiertnie (Hiszpania).

Te odznaczenia są świadectwem jego zasług i poświęcenia, które pozostawiły trwały ślad w historii Polski.

---

Oceń: Karol Świerczewski

---