Jan Rogowski (cichociemny)

---

Życiorys

W okresie dzieciństwa, Jan Rogowski spędzał czas w różnych miejscach, ucząc się w szkołach w Kamieńcu Podolskim, Rumunii i Zakopanem, a w końcu w Warszawie, gdzie od 1924 roku uczył się w Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego. Przełom w jego edukacji miał miejsce w 1926 roku, kiedy to przeniósł się do Korpusu Kadetów nr 3 w Rawiczu, gdzie zdobitą wiedzę przypieczętował maturą w 1932 roku. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, by od 1936 roku kontynuować naukę na Wydziale Leśnym SGGW. Niestety, studiów tych nie udało mu się ukończyć.

W latach 1933–1934 zyskał cenne doświadczenie edukacyjne w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii, znajdującej się we Włodzimierzu Wołyńskim. Z kolei w latach 1935–1936 łączył pracę jako urzędnik narzędziowni w Fabryce Samochodów Państwowych Zakładów Inżynierii w Ursusie z nauką. Tuż przed wybuchem II wojny światowej administrował majątkiem Chinocze w powiecie sarneńskim, będąc jednocześnie współwłaścicielem tego terenu. Był również aktywnym członkiem Stronnictwa Narodowego oraz Obozu Wielkiej Polski.

W momencie wybuchu wojny, Jan Rogowski pełnił funkcję dowódcy plutonu artylerii w 50. pułku piechoty Strzelców Kresowych, a od 11 września 1939 roku brał udział w działaniach wydzielonego oddziału partyzanckiego, którym dowodził mjr Leon Fudakowski. 19 listopada 1939 roku przekroczył granicę polsko-węgierską, a już w styczniu 1940 roku dotarł do Francji, gdzie został przydzielony do 3. baterii 3. pułku artylerii lekkiej 3. Dywizji Piechoty, zajmując stanowisko oficera ogniowego. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii w czerwcu 1940 roku, przeszedł do 1. baterii 1. dywizjonu artylerii lekkiej 1. Brygady Strzelców.

Wkrótce zgłosił się do służby w kraju, przeprowadzając szkolenie z zakresu dywersji, a 28 listopada 1941 roku został zaprzysiężony w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Zrzut zaplanowano na noc z 3 na 4 marca 1942 roku w ramach operacji „Collar”, której przewodził kapitan naw Antonii Voelnagl, zrzut odbył się na placówkę odbiorczą „Pole”, położoną 9 km na północny zachód od Wyszkowa. W marcu tego samego roku otrzymał przydział do II Odcinka Wachlarza, zajmując stanowisko dowódcy zgrupowania patroli oraz zastępcy dowódcy Jana Piwnika „Ponurego”. Do „Ponurego” dołączył w Równem w czerwcu 1942 roku.

W lipcu, zarówno on, jak i „Ponury”, doznali aresztowania, lecz udało im się zbiec i we wrześniu dotrzeć do Warszawy. Po rozwiązaniu Wachlarza w marcu 1943 roku, Jan Rogowski otrzymał przydział do Kedywu AK, gdzie kierował bazą kielecką w Warszawie. W czerwcu 1943 roku stał się oficerem sztabu Zgrupowania „Ponurego” oraz dowódcą 1. plutonu „warszawskiego” II Zgrupowania, a we wrześniu 1943 roku ponownie objął kierownictwo kieleckiej bazy w Warszawie.

Jako żołnierz, Jan Rogowski brał udział w licznych akcjach dywersyjnych, w tym uwolnieniowych i zaopatrzeniowych, takich jak:

• 1 stycznia 1943 roku, gdzie został wyznaczony na zastępcę dowódcy grupy uderzeniowej na więzienie w Pińsku. W ramach tej akcji, przeprowadzonej 18 stycznia, udało się odbić więzionych oficerów „Wachlarza” bez własnych strat,
• przeprowadzanie akcji przerzutowych, dotyczących żołnierzy, broni, wyposażenia oraz gotówki między Warszawą a Zgrupowaniem „Ponurego”,
• dwie operacje dywersyjne na pociągi niemieckie, przeprowadzone w nocy z 2 na 3 lipca oraz z 12 na 13 lipca 1943 roku, w wyniku czego Jan Rogowski został ciężko ranny, a po wyleczeniu z powodu niedowładu prawej ręki, został wyznaczony na stanowisko kierownika bazy uzupełniającej dla oddziałów AK na terenie kieleckim.

3 stycznia 1944 roku Jan Rogowski został aresztowany przez Gestapo w zasadzce na moście na Pilicy w Białobrzegach, podróżując ciężarówką z zimowym zaopatrzeniem dla Zgrupowania. W tej akcji towarzyszył mu Andrzej Orwid-Eljaszewicz. Został wydany przez agenta Gestapo Jerzego Wojnowskiego „Motora”. Po przewiezieniu do siedziby Gestapo w Radomiu, podczas przesłuchań wykazał się niezłomnością, nie zdradzając nikogo, pomimo zadawanych mu tortur. Ostatecznie, 16 lutego, został skazany na karę śmierci, a tego samego dnia, tragicznie, został rozstrzelany.

Awanse

Jan Rogowski, znany jako cichociemny, otrzymał kilka ważnych awansów w swojej karierze wojskowej. Poniżej przedstawiamy szczegóły dotyczące jego stopnia wojskowego:

• podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 roku,
• porucznik – 4 marca 1942 roku.

Odznaczenia

Jan Rogowski, znany jako cichociemny, został uhonorowany wyjątkowymi odznaczeniami, które podkreślają jego bohaterstwo i odwagę w czasie II wojny światowej. Wśród tych zasług znajdują się:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – nr 13633, przyznany na mocy rozkazu z 3 lutego 1943 roku, za akcję na więzienie w Pińsku,
• Krzyż Walecznych.

Życie rodzinne

Jan Rogowski pochodził z rodziny o bogatej historii. Był synem Bolesława oraz Julii, która z domu nosiła nazwisko Lipkowska.

Bolesław Rogowski, jego ojciec, był ziemianinem i właścicielem majątków, takich jak Hołyków w powiecie czehryńskim, Łomańczyce w powiecie nowouszyckim oraz Ojdapol pod Humaniem. Warto zaznaczyć, że zginął on jako oficer armii rosyjskiej na froncie w Besarabii w 1916 roku.

Jan miał również brata, Jerzego, który żył w latach 1907–1995. Był on praprawnukiem Benedykta Kołyszki, który z kolei był związany z generałem Tadeuszem Kościuszką.

Warto dodać, że matka Jan a, Julia, po śmierci Bolesława, ponownie wyszła za mąż za Wacława Podhorskiego, który był bratem generała Zygmunta Podhorskiego.

Jan Rogowski nie zakładał własnej rodziny.

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie w 1980 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą żołnierzy Armii Krajowej. To miejsce czci dla cichociemnych – spadochroniarzy, którzy walczyli o wolność Polski, a wielu z nich zginęło na obczyźnie w Anglii i Włoszech. Wśród 110 poległych cichociemnych, których imiona zostały uwiecznione, znajduje się również Jan Rogowski.

Również 3 maja 1993 roku, w Białobrzegach, przed kościołem parafialnym, odsłonięto pomnik, który ma swoje znaczenie w historii. Jest to 8-tonowy głaz ozdobiony marmurową tablicą, na którym znajduje się krzyż oraz znak Polski Walczącej. Całość dopełnia hasło „Tobie Ojczyzno”. Pomnik ten przypomina o dramatycznym zatrzymaniu Jana Rogowskiego i jego towarzysza, Andrzeja Orwid-Eljaszewicza, na moście w Białobrzegach, co stanowi ważny element ich historii oraz walki za niepodległość.

---

Oceń: Jan Rogowski (cichociemny)

---