Jan Bogusławski

---

Życiorys

Jan Bogusławski przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie przemysłowca Lucjana Antoniego (ur. 1876) oraz Haliny z Sierzputowskich. Swoje podstawowe wykształcenie zdobywał w latach 1919–1927 w Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie uzyskał maturę w 1927 roku. Następnie w latach 1927–1933 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Praktykę architektoniczną rozpoczął w 1933 roku w pracowni Antoniego Dygata. W 1934 roku wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował naukę w École des beaux-arts.

W obszarze swojej pracy architektonicznej Bogusławski specjalizował się w projektowaniu wnętrz oraz mebli. Jego osiągnięcia obejmowały również wiele projektów związanych z mieszkalnictwem oraz budynków użyteczności publicznej oraz architekturą sakralną. Po II wojnie światowej skupił się na dokumentacji archiwalnej i inwentaryzacjach, a przede wszystkim na odbudowie architektonicznej. Po wojnie, prowadził wykłady na uczelniach artystycznych w Warszawie i Poznaniu, dzieląc się swoją wiedzą z kolejnymi pokoleniami architektów.

Na początku lat 30. rozpoczął własną praktykę, w której projektował wille razem z ich wnętrzami i umeblowaniem. W 1937 roku zdobył Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu za projekt Wnętrza Week-endowego. W tym samym roku zaprezentował także swoje meble oraz część wnętrz Pawilonu Polskiego na Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku.

Jan Bogusławski służył w wojsku, osiągając stopień podporucznika z datą 1 stycznia 1936 roku, lokując się na 79. miejscu w korpusie oficerów rezerwy łączności. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany do Pułku Radiotelegraficznego w Warszawie, gdzie prawdopodobnie włączono go do kompanii radiowej nr 7, przydzielonej do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Wkrótce potem trafił do SGO „Polesie” pod dowództwem gen. F. Kleeberga i brał udział w bitwie pod Kockiem. Po kapitulacji 6 października 1939 roku został wzięty do niewoli i osadzony w Oflagu II C Woldenberg, gdzie przebywał aż do stycznia 1945 roku. W obozie prowadził kursy dotyczące historii sztuki, architektury oraz meblarstwa, a także organizował dekoracje i rekwizyty dla obozowego teatru.

Po wojnie Jan Bogusławski związał swoje życie zawodowe z Biurem Odbudowy Stolicy (1945–1949). Następnie pracował w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych (1949–1951), a później w Miastoprojekt Południe (1951–1954) oraz Miastoprojekt Śródmieście (1954–1965), jako samodzielny projektant. W latach 50. współpracował z uznanymi architektami, m.in. Józefem Łowińskim oraz Bohdanem Gniewiewskim.

W 1955 roku zdobył nagrodę w konkursie architektonicznym na projekt odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Otrzymał II równorzędną nagrodę, ponieważ pierwszej nie przyznano; równorzędną nagrodę przyznano arch. Romualdowi Guttowi. 1 maja 1955 roku założył pracownię PKZ „Zamek”, która miała na celu prowadzenie badań historycznych oraz inwentaryzacji związanych z odbudową zamku. Choć decyzja o pełnej odbudowie całego zespołu zamkowego jeszcze nie zapadła, przeprowadzono prace nad jego fragmentami, takimi jak gotyckie piwnice, biblioteka, a także inne sale. Realizacja całości odbudowy rozpoczęła się w styczniu 1971 roku, a Jan Bogusławski pełnił rolę generalnego projektanta do 1976 roku, kiedy odbudowę zakończono. Od 1971 roku był członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

W latach 1945–1949 Bogusławski prowadził także wykłady na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W latach 1950–1955 uczył na PWSSP w Poznaniu oraz równocześnie na ASP w Warszawie, koncentrując się na projektowaniu mebli i wnętrz. W późniejszych latach kontynuował działalność akademicką na Wydziale Architektury PW, gdzie od 1954 roku wykładał w Katedrze Projektowania Budynków Użyteczności Publicznej. W 1957 roku otrzymał tytuł docenta, a w 1969 roku został profesorem nadzwyczajnym, natomiast w 1975 roku profesorem zwyczajnym.

Jan Bogusławski był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Maria Danuta Dygat, siostra Stanisława Dygata. Drugą żoną została Aniela Wanda z Załęskich, która także była architektem. Z pierwszego małżeństwa miał syna Marcina (ur. 1937), a z drugiego: synów Piotra (ur. 1949), który został fizykiem oraz Jerzego Witolda (ur. 1953), również architekta.

Jan Bogusławski zmarł 3 maja 1982 roku, a jego miejsca spoczynku znajdują się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 39-2-17,18).

Ważniejsze projekty i realizacje

Jan Bogusławski, znany architekt i projektant, zrealizował wiele istotnych projektów w latach 1933–1982, które znacząco wpłynęły na polski krajobraz architektoniczny. Jego prace obejmowały zarówno nowoczesne meble, jak i monumentalne budowle.

W latach 1933–1939 zaprojektował meble do domów prywatnych, a jego pierwsze istotne realizacje to:

• 1935 – dwie wille w Komorowie,
• 1937 – Dom letni w Skrzypkach pod Warszawą,
• Międzynarodowa Wystawa w Paryżu (Grand Prix),
• Kołyska dla Księżniczki Holandii Beatrix,
• 1938 – Pomnik-mauzoleum Generała Orlicz-Dreszera na Oksywiu w Gdyni (współpraca z rzeźbiarzem Stanisławem Sikorą),
• 1939 – Pawilon Polski na Wystawie Międzynarodowej w Nowym Jorku.

Po wojnie, w 1945 roku, realizował meble do domków fińskich w Warszawie, a w latach 1945–1967 zajmował się projektowaniem mebli.

Ważnym projektem z 1946 roku byłKościół pw. św. Andrzeja Boboli na Saskiej Kępie w Warszawie. Jego kolejne prace to:

• 1947–1949 – Kino „Praha” w Warszawie,
• 1947 – Wnętrza MS Batory,
• 1948 – Meble na wystawie grupy artystycznej „Arkady” Muzeum Narodowe,
• PDT w Warszawie (projekt konkursowy),
• Dom Słowa Polskiego (projekt konkursowy),
• Zespół biurowców Centrali „Społem”,
• Wystawa w Parmie,
• Wystawa Ziem Odzyskanych we Wrocławiu, pawilon „Centrali Rybnej”.

W latach 1948–1951 Bogusławski pracował nad wnętrzami reprezentacyjnych budynków rządowych, takich jak Rada Państwa, Sejm, Ministerstwo Rolnictwa i Ministerstwo Obrony Narodowej. W 1949 roku zaprojektował:

• Ambasadę Polski w Rzymie,
• Teatr w Łodzi.

W 1950 roku zrealizował rekonstrukcję Pałacu Chodkiewiczów w Warszawie oraz Ambasady Norwegii w Warszawie, a także wziął udział w konkursie na Teatr Wielki (współpraca: Bohdan Gniewiewski) w 1951 roku.

Kolejne projekty obejmowały stacje metra w Warszawie (1952), Operę w Lipsku (1952) oraz Wyższą Szkołę Handlu Zagranicznego w Warszawie (1953). W latach 1953–1954 zaprojektował zabudowę pierzei Al. Jerozolimskich w Warszawie, a także architektoniczne rozwiązanie Placu Zamkowego i związanego z nim obszaru Starego i Nowego Miasta w 1955 roku.

Od 1955 do 1976 roku prowadził odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie. Po temu projektował również osiedle „Czerniakowska” w Warszawie (1955–1957) oraz Pawilon Polski na wystawę Światową w Brukseli w 1956 roku.

W latach 1956–1974 zajmował się budową Konkatedry w Stalowej Woli, a w 1957 roku powstały budynki mieszkalne z barem „Praha” oraz „Oaza”. Dodatkowo zrealizował Pomnik Bohaterów Warszawy na pl. Zamkowym oraz Bazylikę oo. jezuitów w Warszawie.

W 1961 roku zrealizował osiedla mieszkaniowe Grzybów I i Grzybów II oraz „Srebrna” w Warszawie, a także Pawilon „Chemia” (współpraca: Bohdan Gniewiewski).

W 1962 roku zaprojektował Ośrodek informacji kulturalnej Austrii w Warszawie oraz wieżowiec mieszkalny na ul. Kruczej. Jego projekty z późnych lat dotyczyły m.in. Pomnika Obrońców Westerplatte (1963), Opery Narodowej w Madrycie (1964) oraz Teatru Narodowego w Budapeszcie (1965).

W kolejnych latach Bogusławski realizował wieżowce: mieszkalny na ul. Smolnej (1966), a także dom mieszkalny na ul. Kilińskiego (1967). Dodatkowo tworzył lokale gastronomiczne, takie jak Bar „Zodiak” oraz „Gruba Kaśka” w Warszawie.

W 1969 roku zaprojektował Ambasadę Polski w Moskwie, a w 1970 – Kościół w Gorajcu. Jego imponującą karierę zakończył projektowanie Ratusza w Amsterdamie w 1977 roku, a ostatnim zarejestrowanym dziełem był Kościół NMP Matki Miłosierdzia na Stegnach w Warszawie z 1981 roku oraz Pomnik Jana Pawła II przed katedrą św. Jana w Warszawie z 1982 roku.

Ordery i odznaczenia

Jan Bogusławski był odznaczonym wieloma wyróżnieniami, które podkreślają jego wkład w rozwój kraju oraz zaangażowanie w życie publiczne.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 16 maja 1949 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku,
• Odznaka „Milionera”.

Nagrody

Jan Bogusławski zdobył wiele prestiżowych nagród w ciągu swojej kariery, co potwierdza jego znaczący wkład w dziedzinę architektury. Jego osiągnięcia obejmują:

• Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 roku,
• Państwowa Nagroda Artystyczna II stopnia za zespół prac związanych z zaprojektowaniem oraz realizacją wnętrza Rady Państwa w 1950 roku,
• Honorowa Nagroda SARP w 1976 roku,
• Nagroda „Sześcianu”.

Upamiętnienie

W Warszawie znajdują się liczne sposoby, aby upamiętnić Jan Bogusławskiego, którego wkład w architekturę i urbanistykę nie może zostać zapomniany. Jednym z elementów jest tablica umieszczona w Bramie Senatorskiej Zamku Królewskiego, która stanowi symboliczny hołd dla jego osiągnięć.

W lipcu 2024 roku, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki zainaugurował wystawę zatytułowaną „Jan Bogusławski (1910–1982). Według reguł sztuki i własnego upodobania”. Wystawa ta będzie odbywać się w warszawskim Instytucie Wzornictwa Przemysłowego, gdzie zwiedzający będą mogli zobaczyć różnorodne prace tego artysty i projektanta.

---

Oceń: Jan Bogusławski

---