Pałac Chodkiewiczów w Warszawie

---

Historia

Początki

Pałac Chodkiewiczów znajduje się w centralnej części wydłużonej działki narożnej, usytuowanej pomiędzy ulicami Miodową, Kapitulną oraz Podwale. Obiekt ten ma bogatą historię, która rozpoczyna się prawdopodobnie w 1630 roku, kiedy to został zbudowany jako dwór biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika. Ostatecznie, zgodnie z zapisami w hipotece, w 1669 roku zbudowano dwór Cypriana Pawła Brzostowskiego – stolnika wileńskiego. Położony był on na posesji nr 484, a dwór był strukturalnie dwualkierzowy, przed którym rozciągał się wąski, wydłużony dziedziniec, obok którego znajdowały się oficyny. Z tyłu posesji był czterokwaterowy ogródek.

W 1670 roku właścicielem działki został Andrzej Kazimierz Giełgud, piastujący stanowisko podstolego żmudzkiego oraz sekretarza królewskiego, a z czasem również pisarza Wielkiego Księcia Litewskiego.

XVIII w.

W roku 1743 nieruchomość przeszła w ręce wojewodziny pomorskiej, Konstancji z Gnińskich Czapskiej. Kolejnymi właścicielami byli m.in. Zyberkowie oraz Rzewuscy. Około 1757 roku przy ulicy Miodowej zbudowano nowy pałac dla Jana Karola Mniszcha, ówczesnego podkomorzego litewskiego oraz łowczego koronnego. Niektórzy historycy wskazują, że był to efekt przebudowy starszej rezydencji, realizowanej wg projektu Józefa Fontany.

Nowy pałac, z trzynastoma osiami, był piętrowy, a jego bryłę zdobił trójkątny szczyt wieńczący ryzalit, dekorowany wazonem. Po Mniszchu kolejną właścicielką była Ludwika z Mniszchów Sułkowska. W latach 1790–1824 pałac był w posiadaniu rodziny Chodkiewiczów. W latach 1785–1795 wnętrza pałacowe w stylistyce rokokowej zmieniły się na klasycystyczne, co mogło być zainicjowane przez Piotra Ożarowskiego lub Aleksandra Chodkiewicza.

XIX w.

W początkowych latach 1800 posiadłość pozostawała w rękach rodziny Chodkiewiczów. W tym czasie zwiększono wysokość obiektu, dodając dodatkowe piętro. Niestety, konkretna data tego wydarzenia pozostaje nieznana. Różne źródła podają, że mogło to mieć miejsce przed rokiem 1819 lub w latach 1824–1829, kiedy to, według planów Stanisława Kostki Hoffmana, nadbudowano drugie piętro.

Aleksander Chodkiewicz, chemik technolog, otworzył w pałacu laboratorium chemiczne oraz zbudował bogaty zbiór książek i monet. W 1827 roku założył tutaj wraz z Janem Siestrzyńskim pierwszy w Warszawie zakład litograficzny. Kolejnymi właścicielami byli E. Czaczkowski, Jan Kochanowski i Jan Hryniewicz. W I połowie XIX wieku na parterze lewej oficyny powstała kawiarnia „Honoratka”, w której odbywały się koncerty. To miejscem spotkań Towarzystwa Patriotycznego, odwiedzanego przez osobistości takie jak Fryderyk Chopin czy Joachim Lelewel.

W 1851 roku, po zmianach własnościowych, posesja została podzielona na części 484A i 484B. Następnie, w 1852 roku, odbyła się restauracja pod kierunkiem Alfonsa Kropiwnickiego. Trochę później, w południowo-wschodniej i północno-wschodniej części wyodrębniono i zabudowano małe działki, a także wybudowano kamieniczki przy ulicy Kapitulnej i Podwale. Taki układ terenu przetrwał do 1939 roku. W 1862 roku nowym właścicielem był Leon Skiwski, a później jego spadkobiercy.

XX w.

Do roku 1920 pałac pozostał w rękach prywatnych, jednak wówczas został zakupiony przez Związek Rzemieślników Chrześcijan. Niestety w 1944 roku, podczas walk powstańczych, pałac uległ zniszczeniu. Odbudowa miała miejsce w latach 1948–1949 pod okiem Jana Bogusławskiego oraz Józefa Łowińskiego. W latach 1950–1956 Henryk Grunwald stworzył ozdobną kratę.

W trakcie odbudowy połączono wtórne działki i zagospodarowano teren na nowo, z częściowym nawiązaniem do stanu sprzed XIX wieku. Oprócz pałacu, od północno-wschodniej strony dobudowano nowy budynek-skrzydło, stanowiący integralną część piwnic, parteru oraz piętra pałacu. Pałac stał się siedzibą Związku Izb Rzemieślniczych oraz Izby Rzemieślniczej. Umożliwiono również otwarcie restauracji „Honoratka”, będącej nawiązaniem do popularnej kawiarni.

Wzdłuż ulicy Kapitulnej powstała wolnostojąca oficyna, nawiązująca do XIX-wiecznych piwnic, a obok niej stanie bliźniacza oficyna. Na dziedzińcu pojawił się również zbiornik wodny otoczony murkiem z piaskowca. Od 1972 roku wieczystym użytkownikiem jest Związek Rzemiosła Polskiego, wcześniej występujący jako Centralny Związek Rzemiosła Polskiego.

Współczesność

Obecnie pałac stanowi cenne dziedzictwo historyczne. Jego architektoniczne walory przyciągają uwagę, a budynek wykorzystywany jest jako miejsce spotkań biznesowych, konferencji oraz różnorodnych uroczystości organizowanych przez wiele firm. Na dolnych kondygnacjach znajduje się restauracja „Honoratka”. W budynku zlokalizowane są także instytucje związane ze Związkiem Rzemiosła Polskiego, w tym Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa oraz przedstawicielstwo niemieckiej agencji dotyczącej promocji handlu i inwestycji Germany Trade and Invest. Przy ulicy Podwale funkcjonuje różnorodne szkolenia organizowane przez Zakład Doskonalenia Zawodowego.

Opis obiektu

Pałac Chodkiewiczów w Warszawie to obiekt o niezwykłej architekturze, zlokalizowany w istotnym miejscu na mapie miasta. Znajduje się przy ul. Miodowej, Kapitulnej oraz Podwale, zajmując narożną działkę, co nadaje mu charakterystyczny i elegancki wygląd. Ustawiony jest w zwartej zabudowie, z kalenicową orientacją i zwrócony fasadą na zachód. Na stronie południowo-wschodniej znajduje się dopełniający budynek w formie oficyny, który łączy się z pałacem krótkim łącznikiem. Obiekt jest otoczony innymi budynkami, w tym wolno stojącą oficyną wzdłuż ulicy Kapitulnej. Wjazd na teren posesji prowadzi od strony ulicy Podwale, natomiast wjazd do części administracyjnej zlokalizowany jest od Kapitulnej, każda z nich poprzedzona jest bramami wielosłupowymi.

Materiał i konstrukcja

Obiekt wykonano w technologii murowanej, z zastosowaniem cegły ceramicznej, a całość spoiwa stanowi zaprawa cementowo-wapienna. Pałac charakteryzuje się tynkowaną elewacją, gdzie cokół obłożono płytami piaskowca, nadając mu solidny wygląd. Wejścia do budynku, zarówno główne jak i tylne, otoczone są piaskowcowymi obramowaniami. Wewnątrz, ściany działowe również są murowane i otynkowane.

W piwnicach znajdują się sklepienia murowane, w tym kolebkowe z lunetami oraz kolebkowe-krzyżowe podparte słupami. W przyziemiu i na wyższych kondygnacjach również zastosowano stropy typu Kleina oraz inne, co podkreśla różnorodność konstrukcyjną budynku. Na I piętrze ulokowano salę konferencyjną z beczkowym stropem wykonaną w technologii żelbetowej, a w części wschodniej kolebkowo-krzyżowe sklepienia. Więźba dachowa jest drewniana, a dach pałacu pokryty miedzią, lokalnie ocynkowaną. Klatka schodowa to przykład nowoczesnego podejścia budowlanego, z żelbetową konstrukcją oraz marmurowymi stopniami.

Rzut

Pałac ma kształt prostokąta, a jego bryła została wzbogacona o prostopadłe skrzydło od strony południowo-wschodniej. Całość została zaplanowana z krótkim łącznikiem, co nadaje jej harmonię i równowagę. Budynek podzielony jest na dwa traktory, a w centralnej osi znajduje się dwuczęściowy hall oraz klatka schodowa w trakcie frontowym. Parter pełni rolę recepcyjną, podczas gdy piętro zostało zaprojektowane jako reprezentacyjne, a drugie piętro przeznaczone jest do celów biurowych. Niezwykle interesujące jest skrzydło dwu- i półtrakowe, które ukierunkowane jest na wielką salę konferencyjną z dodatkowym zapleczem.

Bryła

Budynek jest dwupiętrowy, podpiwniczony i przykryty dachem dwuspadowym, którego bryła jest urozmaicona przez świetliki na froncie oraz pięć wystawków z tyłu. Skrzydło wschodnie również jest piętrowe i podpiwniczone, wykonane w tej samej stylistyce, pokryte dachem czterospadowym, także z zastosowaniem świetlików, co ogranicza ciemność wewnątrz budynku.

Elewacje

Fasada pałacu charakteryzuje się 13 osiami oraz trzyosiowym ryzalitem, kończącym się tympanonem. Dodatkowo, cokoły i gzymsy podkreślają jego elegancki wygląd. Powyżej parteru ryzalit został podzielony na cztery pilastry, a balkon wsparty na kroksztynach dodaje mu lekkości. Okna na poziomie przyziemia i wejścia zamknięte są w pełni odcinkowo, co podkreśla styl architektoniczny. Witraże zdobią hall, a metalowe elementy wzbogacają zewnętrzny wystrój budynku, tworząc kompozycję harmonijną i estetyczną.

---

Oceń: Pałac Chodkiewiczów w Warszawie

---