Ulica Świętojańska w Warszawie

---

Historia

Ulica Świętojańska w Warszawie ma bogatą historię, sięgającą już czasów lokacji miasta po roku 1408. Od początku swojego istnienia odgrywała kluczową rolę jako główny szlak komunikacyjny Starej Warszawy, prowadząc od Bramy Krakowskiej aż do Rynku Starego Miasta. Stanowiła fragment traktu, który łączył Czersk z Zakroczymiem. Nazwa tej ulicy nawiązuje do kościoła parafialnego św. Jana, który został zbudowany w XIV wieku.

Pierwotnie znana była jako ulica Grodzka (platea Castrensis), a w XVII wieku zmieniła swoją nazwę na Zamkową i Św. Jana. Obecną nazwę ustalono w początkach XVIII wieku; aż do początku XX wieku pisana była jako Święto Jańska, a po 1900 roku zaczęto posługiwać się formą łączoną.

W zachodniej pierzei ulicy znajduje się 19 posesji sięgających ul. Piwnej, które przecięły dwie wąskie, nie nazwane uliczki, później zabudowane po wojnie w 1945 roku. Najwcześniejsze budowle przy Świętojańskiej były drewnianymi domami mieszczan; pierwszy murowany dom pojawił się w połowie XV wieku pod numerem 5, a kolejne zaczęły powstawać od XVI wieku.

Tylne oficyny domów wychodziły na ul. Piwną, a zwarty blok zabudowy o frontach obu ulic przybrał ostateczny kształt dopiero w XVIII wieku. Wśród mieszkańców ulicy w tym czasie znaleźć można było zamożnych kupców, duchownych, złotników oraz cyrulików. W 1831 roku zlikwidowano ostatnią kamienicę w zachodniej pierzei, co miało związek z poszerzeniem ul. Zapiecek.

Na wschodniej, parzystej stronie ulicy od XV wieku istniało sześć posesji miejskich przylegających do bloku zabudowy Rynku Starego Miasta. Tuż obok wznosiła się kolegiata Świętego Jana, a za nią następowały kolejne posesje, które niegdyś były książęce, a później przekazane duchowieństwu. W 1433 roku księżna Anna Holszańska ofiarowała dom nr 2 dla mansjonarzy, który nosił wówczas nazwę Nad Kanałem, nawiązującą do strumienia, który niegdyś biegł między Zamkiem Królewskim a kolegiatą. Od tego momentu budynek zaczęto nazywać Mansjonarią na cześć jego gospodarzy.

Obok, pod numerem 4, od 1527 roku mieścił się kolegium psałterzystów, znane jako Psałteria. W latach 1558–1626 na gotyckich piwnicach dwóch zburzonych kamienic obok katedry wybudowano kościół Matki Boskiej Łaskawej oraz klasztor jezuitów, co stanowiło ważny krok w historii ulicy, która do tego czasu nosiła nazwę Jezuicką.

W XVIII wieku na miejscu przesmyku prowadzącego ku ul. Piwnej wzniesiono niewielką, jednoosiową kamieniczkę, a wiele istniejących wówczas kamienic zyskało barokowe fasady. Pod numerem 1 mieścił się w tym okresie słynny sklep zegarmistrzowski Gugenmusów, znany w całej Starej Warszawie. Drobna uliczka bez nazwy, łącząca kolegiatę Świętego Jana z kościołem Matki Boskiej Łaskawej, została zabudowana małym domkiem z dwoma sklepami i mieszkaniem.

Na koniec XVIII wieku Świętojańska stała się najludniejszą ulicą Starego Miasta, liczącą około 1100 mieszkańców. W kolejnych latach stulecia nastąpiła pauperyzacja; dotychczasowych duchownych, złotników i kupców zastąpili mniej zamożni rzemieślnicy, w tym szewcy oraz niskoprofilowani urzędnicy. Miejsca wytwornych sklepów zajęły skromne punkty handlowe, dostosowane do ograniczonych możliwości finansowych mieszkańców tej ulicy.

W latach 1836−1840 katedra uzyskała fasadę w stylu neogotyckim, według projektu Adama Idzikowskiego. Kolejnym pozytywnym akcentem była restauracja Mansjonarii w latach 1918−1920, której właścicielem był Władysław Kościelski, nazywanej od tamtej pory kamienicą Kościelskich. W latach trzydziestych XX wieku Świętojańska została wyasfaltowana i wzbogacona o oświetlenie, a także pozbawiona szpecących szyldów.

Podczas powstania warszawskiego na ulicy miały miejsce ciężkie walki, a przy jej wylocie na plac Zamkowy zbudowano barykadę. Zburzoną zabudowę ulicy odbudowano w latach 1953–1959, przywracając jej charakter sprzed zniszczenia, w tym także bezimienne uliczki prowadzące do ul. Piwnej oraz ich bruk.

Ważniejsze obiekty

Ulica Świętojańska jest pełna ważnych obiektów, które przedstawiają bogatą historię i kulturę Warszawy. Oto kilka istotnych miejsc, które warto odwiedzić:

• Kamienica Kościelskich (Mansjonaria),
• Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela,
• Kościół Matki Boskiej Łaskawej,
• Kamienica Pod Okrętem.

Każde z tych miejsc posiada swoją unikalną historię i architekturę, które przyciągają zarówno turystów, jak i mieszkańców stolicy.

Inne informacje

Warto zwrócić uwagę, że na froncie kamienicy Metrykantów Koronnych, znanej również jako Szeliżyńska pod numerem 21, umieszczona została jedna z dwóch odtworzonych po wojnie tablic libertacyjnych.

---

Oceń: Ulica Świętojańska w Warszawie

---