Pałac Staszica w Warszawie

---

Historia

Pałac Staszica w Warszawie ma bogatą historię, sięgającą początków XX wieku. Został wzniesiony w latach 1820–1823 w klasycystycznym stylu według planów Antonia Corazziego, z myślą o Królewskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Obiekt wzniesiono na miejscu zniszczonego kościoła dominikanów, który został zburzony w marcu 1819 roku.

Uroczyste odsłonięcie pomnika Mikołaja Kopernika, zaprojektowanego przez Bertela Thorvaldsena, miało miejsce 11 maja 1830. Wydarzenie to zainaugurował ówczesny prezes Towarzystwa, Julian Ursyn Niemcewicz. Po rozwiązaniu Towarzystwa w następstwie powstania listopadowego, aż do 1862 roku w pałacu mieściła się Dyrekcja Loterii, a w latach 1857–1862 działała Akademia Medyko-Chirurgiczna. W kolejnych latach miejsce to stało się domem dla I Gimnazjum Męskiego, które przeznaczone było dla prawosławnych uczniów.

W 1890 roku podjęto decyzję o włączeniu do pałacu cerkwi św. Tatiany Rzymianki. Budynek przeszedł gruntowną przebudowę w latach 1892–1895, którą przeprowadził architekt Władimir Pokrowski, nadając mu styl bizantyjsko-rosyjski, nawiązujący do rzekomej „rosyjskiej przeszłości” tej lokalizacji, znanej jako Kaplica Moskiewska. Zewnętrzne elewacje pokryto majolikową cegłą, z której stworzono liczne efektowne detale architektoniczne. Na dachu umieszczono pozłacaną kopułę, a w narożnikach budowli – wieżyczki z ostrymi hełmami. Dnia 22 sierpnia 1897 roku, odnowiony pałac zaszczycił swoją obecnością car Mikołaj II z małżonką Aleksandrą.

W październiku tego samego roku rozpoczęto budowę dzwonnicy, w której zawieszono dziesięć dzwonów. Po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie w 1915 roku, przestrzenie pałacowe zamieniono na Deutsches Soldatenheim – klub dla niemieckich żołnierzy oraz oficerów. Od 1924 do 1926 roku, w oparciu o projekt Mariana Lalewicza, pałac przywrócono do jego pierwotnego klasycystycznego stylu.

W 1918 roku pałac stał się siedzibą Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a rok później tymczasową siedzibą Państwowego Instytutu Geologicznego. W okresie międzywojennym pełnił rolę siedziby wielu instytucji, takich jak:

• Kasa im. Józefa Mianowskiego,
• Państwowy Instytut Meteorologiczny,
• Instytut Francuski,
• Instytut Duński,
• Instytut Węgierski,
• Muzeum Archeologiczne,
• Polsko-Amerykańska Izba Handlowa,
• czytelnia Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, mieszcząca się tam wówczas w seminarium matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Podczas niemieckich nalotów we wrześniu 1939 roku budynek uległ znacznym szkodom. W trakcie powstania warszawskiego, 9 sierpnia 1944, pałac został obsadzony przez żołnierzy 2 kompanii VIII zgrupowania wchodzącego w skład „Krybar”. Udało im się utrzymać obiekt przez kilka dni, aż do upadku Powiśla. Po zakończeniu działań wojennych oszacowano zniszczenia budynku na około 60%. Odbudowa miała miejsce w latach 1946–1950, pod okiem architekta Piotra Biegańskiego, który rozbudował gmach w kierunku południowym oraz nadał mu nowy wygląd od strony przedłużonej ul. Świętokrzyskiej.

Architekt przekształcił także kształt kopuły i stworzył kopię fasady zaprojektowanej przez Corazziego, w której znalazła się kamienica Mikulskiego, tej ostatniej jednak nie odbudowano. W ten sposób, po zakończeniu prac, odbudowany Pałac Staszica został oddany do dyspozycji Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a po jego likwidacji stał się siedzibą Polskiej Akademii Nauk, będąc miejscem stacjonowania kilku instytutów I Wydziału Akademii oraz archiwum, a od 1981 roku także reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

---

Oceń: Pałac Staszica w Warszawie

---