Kanał Wawerski

---

Przebieg

W kontekście istotnych punktów związanych z trasą Kanału Wawerskiego, można wyróżnić kilka kluczowych lokalizacji. Oto one:

• źródło znajduje się w miejscowości Halinów, która jest wsią położoną na wschód od Warszawy,
• ujście dopływu z Izabeli, umiejscowione w warszawskiej dzielnicy Wesoła, zaledwie przy granicy miasta,
• miejsce oddzielenia Kanału Nowe Ujście w warszawskiej dzielnicy Wawer,
• ujście ukazujące miejsce oddzielenia przedłużającego się Kanału Nowa Ulga oraz kanału Kawęczyńskiego w Wawrze, które znajduje się w przy zbiegu Trasy Siekierkowskiej i ulicy Ostrobramskiej.

Źródła i ujścia opisanych miejsc są zgodne z danymi zawartymi w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych PRNG. Niemniej jednak, istnieją poważne kontrowersje odnoszące się do końcowego odcinka tego kanału. W wielu publikacjach oraz na planach Warszawy, fragment od oddzielenia Kanału Nowe Ujście do jego końca jest traktowany jako początkowy odcinek Kanału Nowa Ulga, co wprowadza w błąd w kontekście nazw rzeczywistych i ich historycznego zastosowania.

Warto również zaznaczyć, że początkowy odcinek tego kanału, zlokalizowany na wschód od Warszawy, nie pokrywa się z przebiegiem międzywojennego Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego, co dodatkowo komplikuje zrozumienie geograficznego i historycznego kontekstu tego regionu.

Historia

Zanim zbudowano kanał

Ciąg wodny, który stanowi obecny odcinek Kanału Wawerskiego oraz Kanał Gocławski i Jeziorko Gocławskie, istniał znacznie wcześniej, w formie Strugi Drojowskiej. Ta struga została zaznaczona na planach Hennequina z 1779 roku, chociaż nie opatrzono jej jeszcze odpowiednią nazwą.

Na późniejszych mapach również dostrzegalne są różne kanały, rowy oraz naturalne cieki wodne. W 1803 roku na niemieckiej mapie zaznaczono ciąg wodny, który zaczynał się lądami między Janówkiem a Miłosną, w pobliżu ówczesnej granicy Warszawy. Struga ta płynęła przez Kaczy Dół, znane dzisiaj jako Międzylesie, następnie do Zastowa i Gocławia, docierając do Wisły. W rejonie Gocławia zarówno kanały, jak i naturalne akweny miały dość dużą szerokość.

Kanał Kamionkowsko – Wawerski

Spółka Wodna Obwodu Wawerskiego

W dniu 25 sierpnia 1924 roku grupa ośmiuset właścicieli gruntów w obszarze podmokłym zawiązała spółkę znaną jako Spółka Wodna Obwodu Wawerskiego. Jej głównym zadaniem stało się zarządzanie odwodnieniem Niziny Wawerskiej na kilku obszarach, do których zaliczono:

• Wielką Warszawę – obejmującą Park Skaryszewski, tereny wystawowe, pobliskie boiska, Kamionek, Gocław, Kozia Górka, Grochów oraz przyległe obszary (około 1000 ha),
• okolice Warszawy – w tym Kawęczyn, Gocławek, Zastów, Anin, Miłosna, Zerżno oraz Zagość (około 7000 ha).

Ustalono powołanie sieci kanałów i rowów, w tym zasadniczego kanału odpływowego, znanego jako Kanał Kamionkowsko-Wawerski, mającego odprowadzać wodę z nadmiaru opadów do Jeziorka Kamionkowskiego. Następnie planowano skierować wodę kanałem betonowym w kierunku ulicy Zielenieckiej, a stamtąd do rzeki Wisły.

Przebieg kanału

Długość tego kanału miała wynosić 19 km. Początek zakładał miejsce pod wsią Majdan, zwanym przy szosie Lubelskiej, inne niż w przypadku obecnego Kanału Wawerskiego, który rozpoczyna swój bieg w Halinowie. Trasa od granicy miasta, w rejonie warszawskiej dzielnicy Wesoła, aż do oddzielenia od współczesnego Kanału Nowa Ulga oraz ujścia Kanału Kawęczyńskiego, leżąca przy ulicy Ostrobramskiej, była podobna do obecnego przebiegu Kanału Wawerskiego. I dalej została przewidziana do jeziorek Gocławskiego oraz Kamionkowskiego. Na początku oraz końcu trasa miała znajdować się bliżej krawędzi tarasu zalewowego, a nie na miejscu, na którym obecnie usytuowane są kanały Gocławski oraz Wystawowy, który znajdowałby się odpowiednio na północ i wschód od nich.

Postęp prac

Na przestrzeni lat do 1928 roku stwierdzono, że wykonano 6 km kanału, biegnącego od ujścia aż do Gocławka (zarówno na terenie miasta, jak i jego okolic do 1938 roku). Na pewno do 1938 roku kanał zbierał już wodę z kierunku Miłosny oraz Kawęczyna.

Dopływy

Również w tym samym okresie do 1928 roku planowano lub zaczęto budować tak zwane kanały główne służące jako dopływy do Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego, między innymi kanał będący z Koziej Górki Grochowskiej oraz Kanał Kawęczyński z jego dopływami. Ponadto przewidiano prowadzenie kanałów z okolic Zerżna, Zagościa oraz Żurawki. Do wspomnianego Żurawskiego przeznaczono kanał, który miał prowadzić z tego regionu do teraźniejszego początkowego odcinka Kanału Wawerskiego. Dodatkowo, początek Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego zrealizowano z kierunku współczesnego Dopływu z Izabeli, który z kolei jest dopływem Kanału Wawerskiego. Obecnie rozpoznawane są nazwy cieku, jak Rów Zerzeński i Kanał Zagoździański. Pierwszy z nich uchodzi do Kanału Wawerskiego, drugi zaś prowadzi wodę do nowego kanału, który powstał po wojnie, znanego jako Kanał Nowe Ujście.

Kanały ulgi i Nowe Ujście

Na Kanał Nowa Ulga oraz Kanał Nowe Ujście był skonstruowany kanał ulgi na Gocławiu, w rejonie Saskiej Kępy. Umożliwiał on główne ujście Kanału Kawęczyńsko-Wawerskiego do Wisły, które jednak nie jest obecnie już dostępne. Aby skrócić drogi ujścia wód z Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego do Wisły, co miało także na celu odciążenie Jeziorka Kamionkowskiego, stworzono dodatkowy nowy kanał ulgi wraz z budową stacji pomp we wsi Las do Bluszczy (co miało miejsce jeszcze przed wybuchem II wojny światowej).

W latach powojennych zbudowano Kanał Nowe Ujście, który podprowadzał wodę do łachy Stara Wisła, uchodzącej do rzeki Wisła.

Wykopaliska historyczne

W trakcie prac melioracyjnych oraz budowlanych, które miały miejsce na początku XX wieku na obszarze Wawra i Zastowa, natrafiono na ludzkie szczątki oraz fragmenty umundurowania żołnierzy, którzy walczyli w powstaniu listopadowym w 1831 roku. Zostały one złożone pod postawionym w tym celu krzyżem powstańczym, który można zobaczyć przy okazji tematu Krzyż Powstańczy w Wawrze.

---

Oceń: Kanał Wawerski

---