Pałac w Wilanowie

---

Architektura i wystrój pałacu

Architektura tego pałacu wyróżnia się niezwykłą oryginalnością, będąc efektem połączenia europejskich tradycji artystycznych ze staropolskimi metodami budowlanymi. Zachowany został bogaty wystrój zarówno elewacji, jak i wnętrz pałacowych. Te elementy dekoracyjne odnoszą się do antycznej symboliki, która glorifikuje ród Sobieskich oraz osiągnięcia militarne króla.

Wystrój pałacu jest dziełem wielu znakomitych artystów, w tym:

• Józef Szymon Bellotti,
• Jerzy Siemiginowski-Eleuter,
• Michelangelo Palloni,
• Claude Callot,
• Jan Reisner, który stworzył plafonowy obraz pt. Jutrzenka w Gabinecie Zwierciadlanym,
• Johann Samuel Mock, autor obrazów przedstawiających Augusta II Mocnego w Gabinecie Holenderskim.

W tarczach elewacji znajdują się dekoracje autorstwa Francesco Fumo. Ornamentyka regencyjna z lat 20. i 30. XVIII wieku, charakteryzująca się bogato zdobionymi detalami, została stworzona przez Pietro Innocente Comperetiego. Rzeźby do gabinetu, cechujące się finezyjnym wykończeniem, są dziełem Eliasza Hofmanna, pochodzącego z Puław, który wywodził się z rodziny rzeźbiarzy pracujących dla Lubomirskich.

Historia

W latach 1677–1680 rozpoczęła się budowa, która stała się typową rezydencją magnacką, urządzoną w stylu dworu polskiego z charakterystycznymi alkierzami. Projekt rozbudowy oraz dekoracji powierzono, najprawdopodobniej, Tylmanowi z Gameren, natomiast odpowiedzialność za realizację powierzono Augustynowi Locci.

W latach 1692–1696 w centralnej części obiektu zawitało drugie piętro, a wieżyczki zostały zwieńczone eleganckimi miedzianymi hełmami. Pałac w kształcie, w jakim możemy go zobaczyć dzisiaj, z 1696 roku, reprezentuje barokowy typ rezydencji podmiejskiej znany jako entre cour et jardin. Kolejna faza budowy miała miejsce w latach 1720–1728, kiedy to dobudowano boczne skrzydła, z projektem opracowanym przez Giovanni Spazzio, głównego architekta Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej.

Po zgonie Jana III Sobieskiego w 1696 roku, pałac na mocy układu z 1699 roku przeszedł w ręce jego synów, w szczególności Aleksandra oraz Konstantego.

W 1720 roku Konstanty sprzedał posiadłość zaprzyjaźnionej Elżbiecie Sieniawskiej, która wkrótce podjęła się jej dalszej rozbudowy, w tym dodania wspomnianych skrzydeł. Realizacją prac budowlanych zleciła Józefowi Fontanie. Po śmierci Elżbiety w 1729 roku, pałac przeszedł na jej córkę Zofię, która była małżonką wojewody ruskiego, księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego. Wkrótce oddała pałac w dożywotnią dzierżawę królowi Augustowi II Mocnemu.

Następną dziedziczką, po Elżbiecie i Augustie, była ich córka Izabela Lubomirska, która aktywnie działała na polu artystycznym i wzbogaciła wnętrza pałacu o cenne dzieła sztuki oraz zbudowała nowe konstrukcje na dziedzińcu.

W 1799 roku nowe władzę nad pałacem uzyskał jej zięć, Stanisław Kostka Potocki. Na jego zlecenie, w 1805 roku, w pałacu zainaugurowano jedno z pierwszych publicznych muzeów w Polsce. Oprócz bogatych zbiorów sztuki europejskiej i dalekowschodniej, centralna część poświęcona była pamięci Jana III i chwalebnej historii narodu.

Na terenie przedpałacowym, w 1836 roku, nowy właściciel Aleksander Stanisław Potocki zbudował mauzoleum ku czci swoich rodziców, którego projekt opracował Henryk Marconi.

W 1892 roku pałac przeszedł w ręce Ksawerego Branickiego i pozostawał w jego rodzie aż do 1945 roku. Ostatnim właścicielem był Adam Branicki.

14 maja 1926 roku, w czasie przewrotu majowego, Stanisław Wojciechowski podpisał w pałacu rezygnację z urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

W trakcie II wojny światowej Niemcy oraz Węgrzy dokonali rabunku około 80% wyposażenia wnętrz pałacu, zaś ogród pałacowy uległ zniszczeniu.

Po zakończeniu wojny pałac trafił pod zarząd państwa. W latach 1946–1952 pełnił funkcję rezydencji premiera. Po przeprowadzonych gruntownych pracach konserwatorskich oraz rewindykacji znacznej części zbiorów, które zostały wywiezione przez Niemców, pałac został udostępniony publiczności dopiero w 1962 roku. W latach 1964–1981 pełnił także rolę oficjalnej rezydencji dla wyższych gości zagranicznych.

Od 1995 roku nad pałacem oraz zespołem pałacowo-parkowym pieczę sprawuje Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie (poprzednio znane jako Muzeum Pałac w Wilanowie). W 2004 roku dzięki wsparciu finansowemu z Norwegii, przeprowadzono renowację zespołu, która obejmowała również inne polskie zabytki, w tym Zamek w Malborku oraz krakowskie Sukiennice.

Filatelistyka

W zespole wilanowskim można odnaleźć wyjątkowe znaki pocztowe, które ukazują wspaniałość tego miejsca. Oto kilka wybranych przykładów:

• znaczek pocztowy o nominale 60 groszy z 1967 roku, którego projekt stworzył Stefan Małecki, a który przedstawia reprodukcję obrazu autorstwa Wincentego Kasprzyckiego. Jego nakład wyniósł 8 milionów sztuk,
• dwie karty pocztowe wydane z okazji Dnia Znaczka w 1971 roku, o nominałach 40 groszy i 1,65 złotego, zaprojektowane przez Tadeusza Michaluka, z nakładami odpowiednio 500 tys. i 200 tys. sztuk,
• karte pocztową wydaną 17 grudnia 1971 roku, stworzoną przez Jacka Brodowskiego, z herbem Sobieskich, która miała nakład 106 400 sztuk,
• kartę pocztową z 18 kwietnia 1977 roku, upamiętniającą 300-lecie Wilanowa, również zaprojektowaną przez Jacka Brodowskiego, z detalami architektury pałacu, której nakład wyniósł 1 013 000 sztuk,
• datownik okolicznościowy, który obowiązywał w dniach 21-26 kwietnia 1977,
• ostatni znaczek z serii sześciu znaczków pocztowych, który wszedł do obiegu 21 listopada 1977 roku, o nominale 6,90 złotego, także zaprojektowany przez Jacka Brodowskiego.

Te znaki pocztowe oraz ich projekty doskonale ilustrują nie tylko bogatą historię Wilanowa, lecz także talent artystów, którzy przyczynili się do popularyzacji tego miejsca.

---

Oceń: Pałac w Wilanowie

---