Arkadiusz Piekara

---

Życiorys

Młode lata

Arkadiusz Piekara przyszedł na świat jako syn Wincentego, który przeżył lata 1872–1940, oraz Marii z domu Białej, żyjącej w latach 1876–1960. Posiadał młodszego brata, Brunona, który również związał swoje życie z naukami przyrodniczymi jako fizyk. W 1922 roku zdał maturę w Gimnazjum im. Reytana w Warszawie, mając za sobą edukację od mniej więcej 1918 roku. Następnie podjął studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Warszawskim.

Po ukończeniu studiów i uzyskaniu dyplomu magistra filozofii w 1927 roku, Arkadiusz rozpoczął pracę jako asystent profesora Stefana Pieńkowskiego na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Wkrótce potem, w 1928 roku, dzięki Tadeuszowi Łopuszańskiemu, objął stanowisko profesora fizyki w nowo powstałym Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. Tam z powodzeniem stworzył doskonałe warunki pracy dla uczniów oraz praktyczne laboratoria, w których indywidualne podejście do wybitnych studentów przyniosło owoce. Jego uczniowie, w tym Aleksander Łempicki oraz Józef Zwisłocki, zyskali później uznanie jako samodzielni naukowcy.

Piekara dostąpił również zaszczytu prowadzenia badań podstawowych w obszarze dielektryków. W 1936 roku wraz z Brunonem, którego również uczył w Rydzynie, odkryli w nitrobenzenie zjawisko znane jako odwrotny nieliniowy efekt dielektryczny. Równo rok później, w 1937, uzyskał habilitację na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Czas okupacji niemieckiej

Podczas inwazji niemieckiej na Polskę Arkadiusz znalazł się w Krakowie. 6 listopada 1939 roku został aresztowany w ramach akcji Sonderaktion Krakau. Jego los na długi czas związał się z niemieckimi obozami koncentracyjnymi, w tym Sachsenhausen i Dachau, z którego został zwolniony 29 sierpnia 1940 roku. Powrócił do Krakowa, gdzie znalazł pracę oraz schronienie u Jakuba Tomaszewicza, byłego ucznia z Rydzyny, w Stickstoffwerk Mościce, fabryce nawozów sztucznych zlokalizowanej w Mościcach koło Tarnowa. Tam prowadził lekcje fizyki dla pracowników.

Wykorzystując przydomek Profesora, włączył się w działalność wywiadu gospodarczego Armii Krajowej. W jego laboratorium analizowano materiały pochodzące z rakiety V2, która spadła w okolicach Żurawicy po wystrzeleniu z bliskiego poligonu pod Blizną. Wyniki tego badania zostały przesłane do Londynu, co stanowiło osiągnięcie w kontekście trudnych czasów wojennych.

Po II wojnie światowej

W styczniu 1945 roku Arkadiusz Piekara powrócił do Krakowa i podjął pracę na uniwersytecie. W 1946 roku objął stanowisko kierownika I Katedry Fizyki na Politechnice Gdańskiej. Badania prowadzone pod jego kierownictwem koncentrowały się wokół zagadnień takich jak polaryzacja dielektryczna cieczy dipolowych, ferroelektryki oraz efekty elektrooptyczne w dielektrykach.

W 1952 roku został profesorem fizyki na Uniwersytecie Poznańskim. W tym czasie jego zainteresowanie nowinkami w dziedzinie radiospektroskopii oraz optyki nieliniowej doprowadziło do stworzenia pierwszych laserów przez jego ucznia, Stanisława Kielicha. W 1965 roku przeniósł się do Warszawy, aby objąć katedrę fizyki na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, stworzono ją specjalnie z myślą o nim. Prowadził wykłady do 1974 roku, a następnie przeszedł do Instytutu Fizyki PAN.

Arkadiusz wyróżniał się pomiędzy innymi wykładowcami oraz autorami publikacji naukowych, dzięki swojemu zrozumiałemu sposobowi przedstawiania skomplikowanych zagadnień. W swoich wykładach korzystał z prostych ilustracji oraz pięknego języka, co sprawiało, że jego entuzjazm dla fizyki był zaraźliwy. Napisał również dwie książki przeznaczone dla dzieci. Do grona jego znanych studentów należą m.in. prof. Stanisław Kielich, dr Andrzej Więckowski oraz prof. Jerzy Pietrzak.

Od 1962 roku był członkiem korespondentem, a od 1973 roku pełnoprawnym członkiem Polskiej Akademii Nauk. Życie osobiste Arkadiusza było równie burzliwe – był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą małżonką, Wandą Zawadzką h. Rogala, miał syna Andrzeja, a z drugą, Krystyną Chodzicką, doczekał się syna Marka oraz córki Lidii.

Arkadiusz Piekara zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 115-5-7). Jego osiągnięcia w dziedzinie fizyki nie umknęły uwadze – Andrzej Kajetan Wróblewski zaliczał go do grona najistotniejszych polskich fizyków, którzy zyskali uznanie na światowej arenie naukowej.

Książki

Oto wybrane publikacje książkowe Arkadiusza Piekary, uporządkowane według daty ich pierwszego wydania:

• Fizyka stwarza nową epokę, wyd. Stefana Kamińskiego, Kraków 1947,
• Mechanika ogólna, Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 1947,
• Elektryczność i budowa materii, Wydawnictwo Księgarni Stefana Kamińskiego, Kraków 1948,
• Nauka fizyki. Mechanika, ciepło, Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 1949,
• Mikrofale i spektroskopia mikrofalowa, PWN 1953,
• O maszyniście Felusiu, który był mędrcem, Nasza Księgarnia, Warszawa 1954,
• Zważono Ziemię, Nasza Księgarnia, Warszawa 1958,
• Ciekawe historie o powietrzu, Nasza Księgarnia, Warszawa 1963,
• Masery i lasery. Nowe zdobycze elektroniki, Wyd. MON, 1965,
• Nowe oblicze optyki, PWN 1968,
• Elektryczność i magnetyzm, PWN 1970,
• Mechanika ogólna, PWN 1973,
• Nayiaśniejszemu y naypotężnieyszemu Panu czyli O nauki horyzontach dalekich, PAX 1976,
• Elektryczność, materia i promieniowanie (2 tomy), PWN Warszawa 1986.

Referaty i artykuły

Arkadiusz Piekara to autor, który przyczynił się do rozwoju wiedzy naukowej, publikując ponad 200 prac badawczych w prestiżowych czasopismach na całym świecie.

Wśród jego najważniejszych osiągnięć znajdują się m.in.:

• Thermal Periodicity of Filament Formation and Elastic Lattice Vibrations, opublikowana w „Physical Review” (USA), listopad 1970,
• Electric control of light trapping, zamieszczona w „IEEE Journal of Quantum Electronics”, tom 7, numer 6, czerwiec 1971,
• Interaction of Picosecond Light Pulses with Matter, opublikowana w „Japanese Journal of Applied Physics”, tom 14 (1975),
• Bożena Ratajska i Arkadiusz H. Piekara, Role of relaxation in the resonant interaction of light pulses with matter, publikacja w „Applied Optics”, tom 17, numer 23, 1978.

Ordery i odznaczenia

Arkadiusz Piekara, jako osoba o wybitnych osiągnięciach, został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i medalami. Jego dorobek wyróżnia się licznymi honorami, które stanowią uznanie dla jego wkładu w rozwój społeczeństwa i kultury.

• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi (1938),
• Krzyż Oświęcimski,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955),
• Medal Mariana Smoluchowskiego (1976),
• Medal Marii Skłodowskiej-Curie (dwukrotnie),
• Odznaka Honorowa Miasta Poznania.

Te odznaczenia są dowodem na jego zaangażowanie oraz mocne fundamenty w budowaniu lepszej przyszłości. Każde z przyznanych medali i orderów podkreśla jego znaczącą rolę w historii Polski.

Nagrody i wyróżnienia

Arkadiusz Piekara, znany polski naukowiec, został uhonorowany licznymi nagrodami oraz wyróżnieniami, które potwierdzają jego znaczący wkład w rozwój nauki.

• nagroda Państwowa III stopnia za całość badań nad dielektrykami, ze szczególnym uwzględnieniem prac nad ferroelektrykami, przyznana w 1955 roku,
• nagroda „Problemów” za osiągnięcia w dziedzinie popularyzowania nauki, otrzymana w 1961 roku,
• doktora honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przyznana 19 grudnia 1983 roku.

---

Oceń: Arkadiusz Piekara

---