Maria Gutry

---

Życiorys

Maria Gutry przyszedł na świat w rodzinie urzędniczej, jako córka Czesława Gutry i Wiktorii Buchwald. Jej brat, Czesław Gutry, zyskał renomę jako bibliotekarz oraz bibliograf. Po ukończeniu matury w 1919 roku w warszawskim gimnazjum Marii Tołwińskiej, podjęła studia z zakresu polonistyki oraz historii sztuki w latach 1923–1925 na Uniwersytecie Warszawskim. Następnie, w latach 1925–1927, uczyła się w Sekcji Bibliotekarskiej Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W tym czasie uczestniczyła w wyjazdach studyjnych do bibliotek w takich miastach jak Berlin, Praga, Wiedeń, Bruksela, Kopenhaga oraz Szwajcaria. W ramach praktyki miała okazję zdobyć doświadczenie w bibliotece dziecięcej L’Heure Joyeuse w Paryżu, gdzie napisała pracę dyplomową na temat czasopism przeznaczonych dla dzieci, zatytułowaną „Moje Pisemko, Płomyk, W słońcu, Iskry w okresie dziesięciolecia 1918–1928”, co zaowocowało dyplomem Wydziału Pedagogicznego Studium w 1931 roku.

Rozpoczęła swoją karierę zawodową w 1920 roku, pracując w Sekcji Bibliotecznej Departamentu Naukowo-Szkolnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie zajmowała się tworzeniem kompletów książek dla wojskowych bibliotek ruchomych. W latach 1921–1925 związana była z biurem rachunkowości Wydziału Gospodarstw Wiejskich Centralnego Towarzystwa Rolniczego. W okresie 1926–1927 zorganizowała biblioteki Związku Spółdzielni Spożywców RP oraz Towarzystwa Bibliotek dla Dzieci. Od 1 września 1927 roku objęła stanowisko kierowniczki i współorganizatorki Biblioteki Wzorowej dla Dzieci w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy. Biblioteka ta była unikalna, gdyż posiadała obowiązkowe egzemplarze wszystkich książek dla dzieci wydawanych w Polsce. Poza zbieraniem i udostępnianiem zbiorów, Gutry zajmowała się również zbieraniem materiałów dotyczących metod pracy z książką oraz organizowaniem szkoleń dla bibliotekarzy i nauczycieli.

Od 1 czerwca 1936 roku kierowała samodzielnie Sekcją Bibliotek dla Dzieci w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy. W skład Sekcji wchodziły Dział Bibliotek dla Dzieci, Dział Informacyjno-Instrukcyjny oraz Dział Muzealno-Doświadczalny, który przekształcił się w Muzeum Książki. To właśnie tam rozpoczęto gromadzenie materiałów do bibliografii retrospektywnej polskiej literatury dla dzieci, przy jednoczesnym rozwoju systemu funkcjonowania sieci bibliotecznej dla dzieci. Z jej inicjatywy powstał kompleksowy program szkoleń dla bibliotekarzy, który przyczynił się do udoskonalenia działań ośrodków instrukcyjno-metodycznych.

Na początku 1939 roku sekcja, pod jej przewodnictwem, zarządzała 16 bibliotekami dziecięcymi w Warszawie. W latach 1932–1939 współpracowała z Barbarą Groniowską oraz Marią Arnoldową w ramach Komisji Oceny Książek, która działała przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W latach 1934–1935 była odpowiedzialna za tworzenie Centralnej Biblioteki Ruchomej, wyposażonej w 70 zestawów księgozbiorów, co znacznie zwiększyło dostępność literatury dla dzieci.

Równocześnie, Gutry prowadziła wykłady z literatury dla dzieci w Wolnej Wszechnicy Polskiej oraz na kursach bibliotekarskich. Uczestniczyła w przygotowaniu podręczników do nauczania w szkołach podstawowych oraz opracowywała programy dla Rocznej Szkoły Bibliotekarskiej w Warszawie. Utworzyła komisję odpowiedzialną za ocenę wszystkich wydawanych książek dla dzieci, co miało na celu wspieranie jakości literatury dziecięcej. Wygłaszała referaty naukowe, między innymi na Kongresie Ligi Nowego Wychowania w Genewie w 1929 roku oraz na Zjeździe Związku Nauczycielstwa Polskiego w 1932 roku.

W 1939 roku dołączyła do Armii Krajowej, działając w konspiracji pod pseudonimem Julia oraz zdobywając stopień kapitana. Zajmowała się zabezpieczaniem cennych dokumentów zarówno z Biblioteki m.st. Warszawy, jak i Biblioteki Politechniki Warszawskiej. Po zamknięciu bibliotek, pracowała w Spółdzielni Księgarskiej „Libraria Nova”. W czasie II wojny światowej, od października 1944 do kwietnia 1945, była więźniarką kilku obozów, takich jak Łambinowice, Mühlberg, Altenburg, Blankenheim oraz Molsdorf, gdzie prowadziła własną działalność bibliotekarską.

Po wojnie, wróciła do Warszawy w listopadzie 1945 roku i objęła swoje dawne stanowisko jako kierowniczka Sekcji Bibliotek dla Dzieci. Zajmowała się organizowaniem Sekcji Bibliotek Dziecięcych przy Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci. Intensywnie rozwijała czytelnictwo w zakładach opieki, szkołach oraz świetlicach, prowadząc kursy zawodowe dla specjalistek bibliotek. W 1948 roku uzyskała status pracownika naukowego na mocy decyzji Ministerstwa Oświaty. W 1954 roku została wizytatorem w Centralnym Zarządzie Bibliotek w Ministerstwie Kultury i Sztuki, gdzie pracowała aż do przejścia na emeryturę. W tym czasie opracowała dokumenty dotyczące organizacji bibliotek dla dzieci w Polsce oraz regulaminy ich wypożyczalni.

Maria Gutry inicjowała tworzenie bibliotek wzorowych w każdym województwie oraz wdrażała różnorodne formy pracy z młodzieżą. Pracowała nad programami przygotowania zawodowego bibliotekarzy oraz uczestniczyła w krajowych i zagranicznych konferencjach, poświęconych analizie literatury dla dzieci i młodzieży. Po przejściu na emeryturę w grudniu 1968 roku, wciąż pozostawała aktywna, biorąc udział w zjazdach i seminariach oraz prowadząc poradnictwo.

Zmarła 3 czerwca 1988 roku w Warszawie, a jej ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201-3-28,29,30).

Stowarzyszenia i organizacje

Maria Gutry była aktywną postacią w różnych stowarzyszeniach oraz organizacjach, co pokazuje jej zaangażowanie w rozwój literatury i kultury dziecięcej. Należała do wielu znaczących grup, które miały na celu wspieranie edukacji i promowanie literatury wśród najmłodszych. Oto niektóre z nich:

• Sekcji Literatury Dziecięcej Międzynarodowego Biura Wychowania Ligi Narodów,
• Towarzystwa Bibliotek dla Dzieci w latach 1925–1939,
• Towarzystwa Przyjaciół Bibliotek dla Dzieci również w latach 1925–1939,
• Związku Harcerstwa Polskiego, w którym działała w latach 1914–1923.

Ordery i odznaczenia

Maria Gutry, wybitna postać, została uhonorowana wieloma znaczącymi odznaczeniami i medalami w uznaniu jej osiągnięć. Poniżej znajdują się szczegółowe informacje:

• krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964),
• krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1961),
• krzyż walecznych (1944),
• złoty krzyż zasługi z mieczami (1944),
• złoty krzyż zasługi (1956),
• medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955),
• krzyż Armii Krajowej,
• medal Komisji Edukacji Narodowej (1986),
• order Uśmiechu (1971),
• odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1953),
• złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (17 stycznia 1963),
• honorowa odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1968),
• odznaka „Przyjaciel Dziecka” (1947).

Nagrody

Maria Gutry zdobyła liczne nagród w dziedzinie bibliotekoznawstwa oraz w obszarze promowania literatury dla dzieci. Oto niektóre z jej osiągnięć:

• Nagroda im. Heleny Radlińskiej II stopnia, przyznawana za wybitne osiągnięcia w dziedzinie bibliotekoznawstwa i bibliotekarstwa (1979),
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za upowszechnianie czytelnictwa oraz literatury dla dzieci (1986).

Ważniejsze publikacje

Maria Gutry jest autorką około 50 prac fachowych, które dotyczą bibliotek oraz czytelnictwa dzieci. W swoich publikacjach szczegółowo opisuje metodykę pracy w bibliotekach, twórczości literackiej dla dzieci, a także tworzy sylwetki pisarzy i bibliotekarzy. Gutry opracowała również podręczniki przeznaczone dla słuchaczy kursów oraz szkół bibliotekarskich.

• Jadwiga Filipkowska-Szemplińska, Marja Gutry; z przedm. H. Radlińskiej: Katalog bibljoteki wzorowej dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Związek Księgarzy Polskich, 1927,
• Maria Gutry: Rola i organizacja bibljotek dla dzieci i młodzieży. Warszawa, 1928,
• Maria Gutry: Biblioteki dziecięce. Warszawa: Poradnia Biblioteczna Związku Bibliotekarzy Polskich, 1938,
• Barbara Groniowska, Maria Gutry: Biblioteki publiczne dla dzieci. Warszawa: Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, 1952,
• Barbara Groniowska, Maria Gutry: Biblioteki dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki. Centralny Zarząd Bibliotek, 1954,
• Barbara Groniowska, Maria Gutry: Organizacja i metody pracy bibliotek dziecięcych. Warszawa: Państwowy Ośrodek Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy, 1957, 1962, 1967,
• Felicja Neubert, Alina Łasiewicka, Maria Gutry: Bibliografia literatury dla dzieci 1945–1960 : literatura polska. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 1963.

---

Oceń: Maria Gutry

---