Krzysztof Birkenmajer

---

Życiorys

Krzysztof Birkenmajer był synem Józefa Birkenmajera, sławnego tłumacza oraz historyka literatury, a także Marii Jętkiewiczówny. Jego ojciec, Józef, tragicznie zginął jako żołnierz 26 września 1939 roku podczas obrony Warszawy. Po tej stracie, młody Krzysztof, osierocony przez wojnę, uczestniczył w tajnych kompletach gimnazjalnych w stolicy, aby kontynuować swoją edukację. W 1944 roku, po upadku powstania warszawskiego, przeniósł się do Krakowa, gdzie w 1945 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza, a dwa lata później z powodzeniem zdał egzamin maturalny.

W kontaktach z nauką, podjął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył w 1950 roku, a następnie kontynuował na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, gdzie obronił pracę w 1954 roku. Po zakończeniu edukacji, przez wiele lat, aż do przejścia na emeryturę, asystował w Zakładzie Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, który później przekształcił się w Instytut Geologiczny.

W 1956 roku uzyskał doktorat na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Przez większość swojej kariery związany był z Instytutem Nauk Geologicznych PAN w Krakowie. W 1959 uzyskał habilitację, a osiem lat później, w 1967, został profesorem. W latach 1951–1952 brał udział w badaniach jaskini tatrzańskich, takich jak Jaskinia Miętusia czy Szczelina Chochołowska, a w kolejnych latach angażował się również w badania cennych jaskiń Pienin.

W 1956 roku rozpoczął badania geologiczne Spitsbergenu, biorąc udział w trzynastu ekspedycjach, a także współorganizując polską bazę badawczą w hornsundzie. Dodatkowo, uczestniczył w dwóch geologicznych wizytach na Grenlandię w 1971 i 1976 roku, jak również w siedmiu expedicjach na Antarktydę Zachodnią od 1977 roku. Jego bogata działalność obejmowała 23 wyprawy naukowe w rejony polarne, podczas których dokonał wielu odkryć geologicznych, w tym ponad 200 polskich nazw geograficznych na Antarktydzie. Jego imię zostało upamiętnione w nazwach dziesięciu nowych kopalnych rodzajów i gatunków.

Krzysztof Birkenmajer był również autorem około 500 prac geologicznych oraz licznych szczegółowych map i dokumentacji popularnonaukowej. Jego prace koncentrowały się głównie na badaniach geologicznych składników pienińskiego pasa skałkowego oraz obszarów polarnych, a także na geologii regionów takich jak Karpaty czy Dolny Śląsk. Działał także jako redaktor w wielu wydaniach oraz członek redakcji licznych polskich i międzynarodowych komisji.

Poza tym, jego dorobek naukowy obejmował międzynarodową wymianę wiedzy, prowadził wykłady na uniwersytetach w Kopenhadze oraz innych krajach europejskich, takich jak Norwegia, Szwecja, czy Niemcy. Jego bliskie związki z Pieninami sprawiły, że przez 28 lat pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Naukowej Pienińskiego Parku Narodowego oraz był sekretarzem Międzynarodowego Komitetu Badań Antarktyki.

Od 1989 roku był aktywnym członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz czynnym uczestnikiem Polskiej Akademii Umiejętności. W roku 1997 został również wyróżniony tytułem honorowego członka Akademii Rumuńskiej oraz Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Biografię Krzysztofa Birkenmajera wzbogaca fakt, że był jednym z założycieli Klubu Polarnego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W 2013 roku został uhonorowany tytułem członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Polskiego Towarzystwa Geologicznego.

Ostatecznie, Krzysztof Birkenmajer zmarł 23 lutego 2019 roku, a jego ostatnia droga prowadziła do Cmentarza Rakowickiego w Krakowie, gdzie spoczął 5 marca 2019 roku.

Publikacje

W dorobku Krzysztofa Birkenmajera znajdują się liczne publikacje, które znacząco przyczyniły się do rozwoju wiedzy w dziedzinie geologii oraz literatury związanej z przyrodą. Poniżej przedstawiamy zestawienie jego najważniejszych dzieł:

• Przewodnik geologiczny po Pienińskim Pasie Skałkowym, cz. I-IV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1958,
• Pod znakiem białego niedźwiedzia. Wydawnictwa Nasza Księgarnia, Warszawa, 1961,
• Polarne drogi i bezdroża. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1975,
• Lodospady szmaragdowe. Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław, 1987.

Odznaczenia

Krzysztof Birkenmajer to wybitna postać w polskiej historii, rozpoznawalna za swoje znakomite osiągnięcia i oddanie w różnych dziedzinach. Jego odznaczenia świadczą o uznaniu, jakie zdobył w swoim życiu.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w roku 2002,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1984 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1962 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany w 1959 roku,
• Za działalność w ruchu oporu w czasie okupacji, Birkenmajer otrzymał Krzyż Armii Krajowej oraz nominację na podporucznika Wojska Polskiego, nadaną w roku 2000 przez Prezydenta RP,
• Medal 100-lecia Akademii Umiejętności.

---

Oceń: Krzysztof Birkenmajer

---