Piotr Sztompka

Nauka i edukacja

Piotr Sztompka to znana postać w polskiej socjologii. Urodził się 2 marca 1944 roku w Warszawie, gdzie rozpoczął swoją fascynującą karierę akademicką. Jego wkład w dziedzinę nauk humanistycznych jest nieoceniony, a jego wiedza i doświadczenie uczyniły go jednym z czołowych teoretyków socjologii w Polsce.

Sztompka jest profesorem nauk humanistycznych oraz przez wiele lat wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednej z najstarszych i najbardziej renomowanych uczelni w kraju. Jako profesor honorowy tej uczelni, ma znaczący wpływ na kształtowanie przyszłych pokoleń socjologów.

Warto również zaznaczyć, że Piotr Sztompka jest członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, co podkreśla jego autorytet w środowisku naukowym oraz zaangażowanie w rozwój nauki w Polsce.

Życiorys

Piotr Sztompka, uznany socjolog, urodził się jako syn znanego pianisty Henryka Sztompki, który po zakończeniu II wojny światowej objął stanowisko profesora w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Jego edukacja muzyczna rozpoczęła się w podstawowej Szkole Muzycznej. Następnie kontynuował naukę w II Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, a po tym wybrał kierunek prawniczy na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1966 roku uzyskał dyplom. W ciągu roku później zakończył studia w zakresie socjologii w Instytucie Socjologii UJ, a doktorat obronił w 1970 roku pod okiem Kazimierza Dobrowolskiego.

Inspiracją do wyboru socjologii były dla niego wykłady Marii Boruckiej-Arctowej oraz Marka Waldenberga, a także amerykański charakter tej dziedziny, który odkrył podczas swoich podróży z ojcem po Stanach Zjednoczonych. W okresie studiów Sztompka czerpał wiedzę i idee z prac Stanisława Ossowskiego oraz Zygmunta Baumana.

W 1966 roku podjął pracę na Wydziale Prawa UJ, a później w krakowskim oddziale Polskiej Akademii Nauk w zespole Kazimierza Dobrowolskiego. W 1972 roku wstąpił do PZPR, co umożliwiło mu wyjazd do Stanów Zjednoczonych w ramach Programu Fulbrighta, gdzie spędził 8 miesięcy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley oraz 3 miesiące na Uniwersytecie Harvarda. W Berkeley nawiązał współpracę z Jeffreyem C. Alexandrem w kontekście teorii, co dało początek jego dalszym badaniom neofunkcjonalistycznym. Jego pierwsza książka w języku angielskim, opublikowana w 1974 roku, przyciągnęła uwagę Roberta K. Mertona, którego traktował jako swojego mistrza i inspirację.

Powróciwszy z pobytu w Stanach Zjednoczonych, Sztompka habilitował się w 1974 roku na podstawie swojej książki Teoria i wyjaśnienie. Z metodologicznych problemów socjologii, której recenzentami byli Stefan Nowak oraz Klemens Szaniawski. Po tej publikacji objął stanowisko docenta oraz kierownika Zakładu Socjologii Ogólnej i Metodologii Socjologii, który później przekształcił się w Zakład Socjologii Teoretycznej w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z instytucją tą był związany aż do momentu przejścia na emeryturę.

Na zaproszenie Roberta Mertona prowadził wykłady gościnne na Columbia University w latach 1974–1979. Ponadto był współzałożycielem Komitetu Teorii w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Socjologicznym, gdzie piastował funkcję pierwszego przewodniczącego. W 1980 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Kontynuował wykłady gościnne na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley aż do 1989 roku. Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce zrezygnował z członkostwa w PZPR.

W latach 1984-1985 odbył stypendium American Council of Learned Societies na Uniwersytecie Michigan, gdzie prowadził badania nad ruchami społecznymi. W 1987 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Sztompka był także członkiem Polskiej Akademii Nauk, a w 1994 roku został wybrany członkiem korespondentem, a w 2002 roku członkiem rzeczywistym. Dodatkowo zasiadał w Polskiej Akademii Umiejętności, w której należy do Komisji Spraw Europejskich oraz Komisji Spraw Cywilizacyjnych. Stał się również członkiem Academia Europaea od 1990 roku oraz Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk od 1996 roku.

Pełnił funkcję dyrektora Instytutu Socjologii oraz prodziekana Wydziału Filozoficznego UJ. W latach 1996–2003 był przewodniczącym Komitetu Socjologii PAN, a w latach 2002–2006 przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego. W 2003 roku rozpoczął pracę jako profesor w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, gdzie miał istotny wpływ na organizację uczelni. W 2021 roku Senat UJ nadał Piotrowi Sztompce tytuł profesora honorowego tej uczelni. Ostatecznie przeszedł na emeryturę w 2015 roku, kończąc swoją karierę jako pracownik Instytutu Socjologii UJ.

Dorobek, koncepcje i poglądy

Piotr Sztompka jest uznawanym autorytetem w dziedzinie socjologii, którego dorobek obejmuje liczne opracowania, w tym akademickie podręczniki, takie jak Socjologia. Wykłady o społeczeństwie z 2021 roku. Jego badania koncentrują się na zmianach społecznych, koncepcji systemu społecznego oraz kapitału społecznego. Sztompka podejmuje również zagadnienia dotyczące procesu stawania się społeczeństwa, analizy socjologii wizualnej oraz badań nad socjologią codzienności.

W początkowym etapie swojej kariery, aż do 1974 roku, Sztompka zajmował się przede wszystkim filozofią oraz metodologią nauk społecznych. W późniejszym okresie jego zainteresowania przesunęły się w kierunku historii socjologii, ze szczególnym uwzględnieniem teorii Karola Marksa. Jako autor książki Sociological Dilemmas: Toward a Dialectic Paradigm wydanej w 1979 roku, przybliżył metodę Marksa w kontekście klasycznych myśli socjologicznych, co przyniosło mu tytuł przedstawiciela „marksizmu krakowskiego”. Intrygujące zmiany w polityce lat 80. XX wieku spowodowały, że jego uwaga zaczęła koncentrować się na teoriach rewolucji oraz ruchów społecznych.

Po roku 2000 Sztompka zaangażował się jako publicysta oraz prelegent w obronę idei społeczeństwa obywatelskiego i wartości demokratycznych w Polsce. W 2024 roku, w nawiązaniu do postaci Hieronima Kubiaka, określił marksizm Włodzimierza Lenina jako „sfałszowany” i skrytykował późniejszych marksistów za wypaczenie humanistycznych ideałów z pism młodego Marksa.

Uczniowie

Piotr Sztompka, jako mentor i wykładowca, odegrał kluczową rolę w edukacji wielu utalentowanych doktorantów. W jego dorobku znalazło się aż 25 promowanych rozpraw doktorskich, co świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój młodych badaczy.

Wśród jego uczniów można wymienić m.in. Grzegorza Ekierta, Jana Kubika, Małgorzatę Boguni-Borowską oraz Andrzeja Flisa.

Nagrody i wyróżnienia

W 1975 roku, Wydział I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN przyznał Piotrowi Sztompce zaszczytną Nagrodę im. Ludwika Krzywickiego. W 1995 roku zdobył trzecią edycję nagrody New Europe Prize, która została mu nadana przez Instytut Studiów Zaawansowanych w Princeton oraz pięć innych instytucji zrzeszonych w konsorcjum Some Institutes for Advanced Study. Kolejnym znaczącym wyróżnieniem była Nagroda im. Pitirima Sorokina, którą w 2005 roku przyznało mu Rosyjskie Towarzystwo Socjologiczne za wybitne osiągnięcia w dziedzinie socjologii.

W 2006 roku Sztompka został uhonorowany Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w sektorze nauk humanistycznych i społecznych, co było ukoronowaniem za jego oryginalne opracowanie idei współczesnej socjologii. W listopadzie 2007 roku, za książkę zatytułowaną Zaufanie. Fundament społeczeństwa, opublikowaną przez Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, zdobył nagrodę Krakowska Książka Miesiąca.

W 2022 roku Sztompka znalazł się na liście TOP 2% najbardziej wpływowych naukowców na świecie, co potwierdza jego znaczenie i wkład w rozwój nauk społecznych.

Odznaczenia i medale

Piotr Sztompka, wybitny socjolog, zdobył liczne nagrody i odznaczenia za swoje osiągnięcia w dziedzinie nauki i dydaktyki. Oto niektóre z jego wyróżnień:

  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2014) – przyznany w uznaniu za wybitne zasługi dla rozwoju socjologii oraz za promocję polskiej nauki na arenie międzynarodowej,
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2000) – za znaczące osiągnięcia w pracy naukowej i edukacyjnej,
  • Złoty Krzyż Zasługi (1989),
  • Złoty Medal za Długoletnią Służbę,
  • Medal Komisji Edukacji Narodowej (1991),
  • Medal Merentibus (2007),
  • Odznaka „Honoris Gratia” (2019),
  • tytuł doktora honoris causa przyznany przez Państwową Wyższą Szkołę Nauk Społecznych w Moskwie (2006),
  • tytuł doktora honoris causa od Södertörns högskola (2013),
  • tytuł doktora honoris causa akceptowany przez Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie (2015),
  • oraz tytuł doktora honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie (2017).

Te liczne odznaczenia świadczą o jego znakomitym wkładzie w dziedzinę socjologii oraz edukacji w Polsce i na świecie.

Publikacje

W twórczości Piotra Sztompki można znaleźć szereg istotnych publikacji, które znacząco przyczyniły się do obszaru socjologii oraz antropologii społecznej.

  • – Metoda funkcjonalna w socjologii i antropologii społecznej. Studium analityczne, Ossolineum, Wrocław 1971,
  • – Teoria i wyjaśnienie. Z metodologicznych problemów socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973,
  • – System and Function: Toward a Theory of Society, Academic Press (inne języki), Nowy Jork 1974,
  • – Sociological Dilemmas: Toward a Dialectic Paradigm, Academic Press, Nowy Jork 1979,
  • – Robert K. Merton: An Intellectual Profile, St. Martin’s Press, Nowy Jork 1986,
  • – Society in Action: The Theory of Social Becoming, University of Chicago Press, Chicago 1991,
  • – Trust: A Sociological Theory, Cambridge University Press, Cambridge 1999,
  • – Przekład polski: Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Znak, Kraków 2007, ISBN 978-83-240-0850-6,
  • – Trauma wielkiej zmiany, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2000, ISBN 83-86759-99-2,
  • – Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków 2002, ISBN 83-240-0218-9; wyd. 2 poszerzone, Znak, Kraków 2012, ISBN 978-83-240-1895-6; wyd. 3 zmienione i poszerzone jako Socjologia. Wykłady o społeczeństwie, Wyd. Znak, Kraków 2021, ISBN 978-83-240-7937-7,
  • – Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków 2005, ISBN 83-240-0598-6,
  • – Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, ISBN 83-01-14367-3,
  • – Socjologia codzienności (red. z Małgorzatą Bogunią-Borowską), Znak, Kraków 2008, ISBN 978-83-240-0959-6,
  • – Socjologia – lektury (red. z Markiem Kucią), Znak, Kraków 2009, ISBN 83-240-0597-8,
  • – Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Znak, Kraków 2016, ISBN 978-83-240-3460-4,
  • – Values in Society and Economy: Two Perspectives, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa 2018, ISBN 978-83-63391-70-6,
  • – Słownik socjologiczny. 1000 pojęć, Znak Horyzont, Kraków 2020, ISBN 978-83-240-7832-5.

Oceń: Piotr Sztompka

★★★★★
Średnia ocena:4.58 Liczba ocen:18