Symcha Rotem

---

Życiorys

Symcha Rotem, znany jako Szymon Ratajzer, urodził się na warszawskim Czerniakowie jako najmłodszy z czwórki rodzeństwa. Jego matka pochodziła z spolonizowanej żydowskiej rodziny Mińskich, gdzie prowadziła mydlarnię. Z kolei ojciec Rotema wywodził się z tradycyjnych chasydów i po swoim ojcu przejął funkcję kantora w lokalnej synagodze.

Podczas bombardowania Warszawy w 1939 roku, Rotem stracił młodszego brata, a sam został ranny. W grudniu 1942 roku rodzina Ratajzerów trafiła do getta, już po zakończeniu wielkiej akcji deportacyjnej. Szymon, który wcześniej nawiązał kontakt z żydowskim ruchem oporu, podjął decyzję o przedostaniu się do getta w listopadzie 1942 roku, aby przemycić istotne dokumenty. Zatrzymał się tam i dołączył do Żydowskiej Organizacji Bojowej, biorąc udział w wielu akcjach ekspropriacyjnych oraz zamachach na kolaborantów.

Dzięki swojemu „aryjskiemu” wyglądowi oraz biegłości w polszczyźnie z warszawskim akcentem, otrzymał pseudonim „Kazik” i w wielu sytuacjach przedstawiano go jako członka polskiego podziemia. W ramach tej tożsamości kierował akcją uwolnienia działaczy opozycyjnych, którzy zostali uwięzieni przez żydowską policję.

W trakcie powstania w getcie, Rotem był członkiem grupy bojowej prowadzonej przez Hanocha Gutmana, walczącej na ziemi szopu szczotkarzy, a później w centralnej części getta. 1 maja 1943 roku, na zlecenie Komendy Głównej ŻOB, wespół z Zygmuntem Frydrychem przeszedł tunelem, wykopanym przez Żydowski Związek Wojskowy pod ulicą Bonifraterską, na stronę aryjską, gdzie nawiązał kontakt z Icchakiem Cukiermanem z ŻOB, mając na celu zorganizowanie ucieczki bojowców z getta. Cukierman nie był jednak w stanie przeprowadzić akcji przerzutu, przez co „Kazik” zdecydował się działać na własną rękę, wykorzystując swoje powiązania z komunistycznymi strukturami podziemnymi oraz warszawskim półświatkiem.

W noc z 8 na 9 maja powrócił kanałami do getta i kolejnego dnia zorganizował przeniesienie grupy około 30 bojowców na aryjską stronę, korzystając z pomocą polskich pracowników wodociągów miejskich. Akcja ta zakończyła się sukcesem, kiedy bojowcy zostali ewakuowani z kanałów przy ulicy Prostej i przetransportowani ciężarówką do lasu w Łomiankach pod Warszawą.

Rotem później brał udział w powstaniu warszawskim, walcząc w oddziale Armii Ludowej na Starym Mieście oraz w wyprowadzaniu powstańców kanałami na Żoliborz. W styczniu 1945 roku, z rozkazu Armii Ludowej, został wysłany do Lublina, gdzie razem z Ireną Golblum miał nawiązać kontakt z Tymczasowym Rządem Polskim. Po kilku miesiącach, nie widząc perspektyw na współpracę z nowym, komunistycznym ustrojem, Ratajzer zdecydował o opuszczeniu Polski.

W Budapeszcie spotkał się z Abą Kownerem i wziął udział w spisku mającym na celu zemstę na Niemcach, planując m.in. zatrucie wodociągu lub chleba w obozach, w których przebywali esesmani. Niestety, ten plan został ujawniony, a Kowner został aresztowany. Ostatecznie akcja w Dachau, w która zaangażowany był „Kazik”, została odwołana.

W 1946 roku dotarł do Palestyny i osiedlił się w Jerozolimie, gdzie wkrótce przystąpił do żydowskiej organizacji samoobrony Hagana. Po utworzeniu państwa Izrael, służył w stopniu porucznika podczas I wojny izraelsko-arabskiej oraz kolejnych konfliktów zbrojnych. Równocześnie aktywnie działał w związkach zawodowych i zainicjował sieć spółdzielczych sklepów spożywczych, wprowadzając pierwsze w Izraelu kody kreskowe.

Aktualnie jest znany jako jeden z ostatnich żyjących uczestników powstania warszawskiego, biorąc udział w obchodach 65. rocznicy tego wydarzenia w 2008 roku. 13 maja 2010 roku uczestniczył w ceremonii odsłonięcia pomnika Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego, w towarzystwie Pniny Grynszpan-Frymer, przy ul. Prostej 51. W 2013 roku wraz z Chawką Folman-Raban obchodził 70. rocznicę powstania w getcie warszawskim. W kwietniu 2018 roku opublikował list otwarty w odpowiedzi na przemówienie prezydenta RP Andrzeja Dudy, w którym wyraził swoje niezadowolenie oraz podkreślił różnicę pomiędzy cierpieniem narodu polskiego a systematycznym unicestwieniem Żydów przez niemieckich nazistów. Zastrzegł jednak, że jego opinia nie dotyczy całego narodu polskiego.

Symcha Rotem jest także autorem wspomnień, które ukazały się w latach osiemdziesiątych, natomiast ich polskie wydanie, zatytułowane „Wspomnienia powstańca z warszawskiego getta”, zostało opublikowane w 2012 roku. Jego postać została również upamiętniona w amerykańskim filmie „Uprising” z 2001 roku, w roli Kazika Ratajzera-Rotema wystąpił Stephen Moyer.

Upamiętnienie

Symcha Rotem został uwieczniony w postaci napisów na tablicach, które można znaleźć przy pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego, usytuowanym przy ulicy Prostej 51 w Warszawie.

Dodatkowo, jego życie oraz historia stały się tematem centralnym w filmie dokumentalnym Rotem, który został wyreżyserowany przez Agnieszkę Arnold i miał swoją premierę w 2013 roku.

Odznaczenia

Symcha Rotem, znany ze swoich niezwykłych osiągnięć, został uhonorowany licznymi odznaczeniami za swoją służbę i poświęcenie. Wśród najważniejszych wyróżnień, które otrzymał, znajdują się:

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2013,
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP – 2003,
• Złoty Medal Wojska Polskiego – 2013.

---

Oceń: Symcha Rotem

---