Roman Leon Starzyński, urodzony 11 kwietnia 1890 roku w Warszawie, był postacią o niezwykłej biografii. Zmarł 5 lipca 1938 roku, w tym samym mieście, co czyni go bliskim świadkiem wielu dziejowych wydarzeń swojego czasu.
W służbie Wojska Polskiego piastował zaszczytną rangę majora dyplomowanego piechoty, co potwierdza jego profesjonalizm oraz zaangażowanie w obronę ojczyzny. Starzyński był również aktywnym działaczem niepodległościowym, co wpisuje się w szerszy kontekst dążeń do odzyskania wolności przez Polskę.
Jego zasługi zostały uhonorowane Orderem Virtuti Militari, jednym z najwyższych odznaczeń wojskowych w Polsce, które przyznawane jest za wybitne osiągnięcia na polu walki.
Życiorys
Roman Starzyński był synem Alfonsa Karola oraz Jadwigi z Lipskich, a również starszym bratem Mieczysława i Stefana. W 1896 roku wraz z całą rodziną przeniósł się do Łowicza, gdzie zamieszkał w kamienicy przy ulicy Zduńskiej 34. Uczęszczał do lokalnej szkoły realnej, a w 1905 roku brał udział w strajku szkolnym, co skutkowało jego relegowaniem. Ostatecznie, w 1908 roku, ukończył gimnazjum polskie w Warszawie. Podjął studia z zakresu polonistyki, romanistyki oraz historii na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał dyplom Wydziału Filozoficznego w 1913 roku. Jego praca doktorska nosiła tytuł: „Stosunek Niemcewicza do historii narodowej”. Warto również zaznaczyć, że był jednym z założycieli oraz działaczy Związku Młodzieży Niepodległościowej (Filarecja).
W związku małżeńskim z Haliną ze Starzyńskich, będącą jego stryjeczną siostrą, doczekał się syna Krzysztofa. Zdecydował się na służbę wojskową w 1914 roku, zgłaszając się na ochotnika do I Brygady Legionów Polskich. Tam objął stanowisko oficera 5 pułku piechoty, biorąc udział zarówno w I Brygadzie, jak i III Brygadzie. Niestety, w 1917 roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Forcie Beniaminów.
2 stycznia 1920 roku, razem z Mieczysławem, rozpoczął studia w Wojennej Szkole Sztabu Generalnego. W połowie kwietnia tegoż roku dostał przydział na front, aby odbyć praktykę sztabową. W okresie od stycznia do września 1921 roku kontynuował naukę w Wyższej Szkole Wojennej, kończąc ją z tytułem oficera Sztabu Generalnego oraz przydziałem do Oddziału I Sztabu Generalnego. Przeszedł do 36 pułku piechoty Legii Akademickiej w Warszawie, gdzie objął funkcję dowódcy batalionu.
W 1929 roku, po przeniesieniu w stan nieczynny, a następnie w stan spoczynku w 1930 roku, zaczął pełnić szereg ważnych ról. W 1929 roku objął stanowisko dyrektora Polskiej Agencji Telegraficznej, a w lipcu 1933 roku został dyrektorem Gabinetu Ministra Poczty i Telegrafów, a także naczelnym dyrektorem Spółki Akcyjnej Polskie Radio. Równocześnie, w latach 1936–1938, przewodniczył Komisji Budżetowej Międzynarodowej Unii Radiofonicznej.
W 1937 roku opublikował swoje wspomnienia z okresu legionowego, zatytułowane „Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914–1918”. Niestety, jego życie zakończyło się 5 lipca 1938, a bezpośrednią przyczyną był atak serca. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 139-6-18,19. W jego pogrzebie uczestniczył między innymi gen Kazimierz Jędrzej Sawicki-Sawa, który niósł trumnę.
Awanse
W ciągu swojej kariery Roman Starzyński osiągnął kilka ważnych awansów, które świadczą o jego zaangażowaniu i umiejętnościach w służbie wojskowej. Poniżej przedstawiamy chronologię jego awansów:
- chorąży – 5 maja 1915,
- podporucznik – 1 listopada 1916,
- porucznik,
- kapitan,
- major – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 105. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty (jego brat Mieczysław awansował z lokatą 115).
Ordery i odznaczenia
W uznaniu za niezwykłe zasługi oraz bohaterstwo Roman Starzyński został odznaczony szeregiem prestiżowych wyróżnień, które świadczą o jego wkładzie w obronę ojczyzny i służbę społeczną. Jego osiągnięcia są następujące:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6648 – 17 maja 1922,
- Krzyż Niepodległości (12 marca 1931),
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937),
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928),
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1931),
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia,
- Odznaka „Za wierną służbę”,
- Wielki Oficer Orderu św. Sawy (Jugosławia),
- Komandor Orderu Nilu (Egipt).
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: ROMAN STARZYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 28.04.2020 r.]
- Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 07.04.2018 r.]
- Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 07.04.2018 r.]
- Roman Starzyński. Nekrolog. „Gazeta Lwowska”. 151, s. 2, 08.07.1938 r.
- Pogrzeb ś. p. Starzyńskiego. „Gazeta Lwowska”. 152, s. 2, 09.07.1938 r.
- "Kształciła go twarda szkoła Komendanta". „Gazeta Lwowska”. 153, s. 2, 10.07.1938 r.; foto z pogrzebu [w:] "Łódź w Ilustracji", z 17.07.1938 r., nr 29, s. 3.
- Roman Starzyński: Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914–1918. Warszawa: Instytut Józefa Piłsudskiego, 1937. [dostęp 20.02.2015 r.]
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 693.
- Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 121, 173.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 326, 845.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23.12.1929 r., s. 408.
- Lista oficerów SG 1925 ↓, s. 11.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 28.06.1930 r., s. 252.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 06.01.1923 r., s. 21.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 08.10.1921 r., s. 1434-1435.
- Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14.01.1925 r., s. 18.
- M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- Odznaczenia Krzyżem Niepodległości. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 66 z 21.03.1931 r.
- M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy społecznej i zawodowej”.
- M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu organizacji wojska”.
- M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi około zorganizowania i usprawnienia działalności Polskiej Agencji Telegraficznej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Franciszek Sapieha (1772–1829) | Stefan Inis | Tadeusz Śmigielski | Jan Stamieszkin | Roman Borzęcki | Stanisław Szablewski | Andrzej Samsonowicz | Ryszard Grosset | Michał Gedeon Radziwiłł | Jan Stefańczak | Leon Wrzosek | Sławomir Żakowski (generał) | Leszek Krzemień | Stanisław Krawczyk (pułkownik) | Kazimierz Cetnarowicz | Marian Mostowiec | Michał Sikorski (podpułkownik) | Zbigniew Madaliński | Michał Heydenreich | Albin SkroczyńskiOceń: Roman Starzyński