Jerzy Dargiel

---

Życiorys

Okres międzywojenny

Jerzy Dargiel przyszedł na świat w rodzinie nauczycieli, których postacie miały znaczący wpływ na jego rozwój. Wacław i Aleksandra Kuciów, bo to oni byli jego rodzicami, mieli artystyczne dusze; jego matka, będąca autorką znanego elementarza Chcę czytać, a ojciec kierował szkołą powszechną nr 130, zlokalizowaną przy ulicy Otwockiej. Oboje także amatorsko zajmowali się aktorstwem oraz muzyką, co wieściło richtę ku artystycznej przyszłości ich syna. Dodatkowo, Jerzy Dargiel miał zaszczyt mieć w roli matki chrzestnej znaczącą działaczkę oświatową, Stefanię Sempołowską.

Po zakończeniu czterech klas szkoły podstawowej na Targówku w latach 1929–1934, Jerzy kontynuował naukę w Gimnazjum im. Króla Władysława IV w Warszawie. Już w wieku dwunastu lat przystąpił do 17 Wojskowej Drużyny Harcerskiej w hufcu Praga, gdzie pełnił funkcję „zapiewały” drużyny, ciesząc się odtąd z możliwości gry na instrumentach i śpiewania na ogniskach harcerskich. Do 1935 roku kierował również drużyną Siedemnastki. Z konieczności zmiany szkoły, przeniósł się w 1934 roku do Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reja.

W tym samym roku, na tle światopoglądowym, stał się przybocznym zuchowym w 8 WDH w hufcu Warszawa Powiśle, a później wszedł na ścieżkę wodza zuchowego, aby ostatecznie w 1937 roku objąć stanowisko drużynowego w 12 WDH im. Władysława Warneńczyka, działającej przy szkole powszechnej na ul. Otwockiej 3 na Pradze. W klasie maturalnej w 1935 roku uzyskał stopień podharcmistrza. W czasie Jubileuszowego Zlotu Harcerstwa Polskiego w Spale w 1935 roku oraz V Jamboree w Vogelenzang w 1937 roku, brał aktywny udział w reprezentowaniu ZHP. Dodatkowo, był również członkiem Kręgu Instruktorów im. Mieczysława Bema.

W 1938 roku ukończył Państwowe Pedagogium Męskie im. Stanisława Konarskiego, kształcąc się w zakresie języka polskiego. Równocześnie zaraz rozpoczął edukację w zakresie aktorstwa, studiując w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej oraz rozpoczął swoją działalność artystyczną w teatrze „Reduta”, który prowadzony był przez Juliusza Osterwę.

Okres konspiracji

Wrzesień 1939 roku stanowił dla Dargiela istotny zwrot w życiu; zgłosił się wówczas do Straży Obywatelskiej w Warszawie, gdzie podczas bombardowania 9 września doznał rany w twarz. Związał się z konspiracyjną organizacją Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa, a po jej rozbiciu wstąpił do Szarych Szeregów. W latach 1940–1942 studiował na tajnym wydziale nauczycielskim Konserwatorium Warszawskiego, ucząc się skrzypiec, a jednocześnie poświęcał się pracy w Szkole Zawodowej nr 34 przy ul. Łukiskiej na Grochowie, ucząc przedmiotu, który formalnie określano jako korespondencja, czyli śpiew i język polski.

W okresie tym Dargiel angażował się także w tajne nauczanie oraz organizację nielegalnych przedstawień teatralnych dla dzieci. Uzyskał stopień harcmistrza w 1943 roku, a w 1943-1944 był uczestnikiem ostatniego kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty Agricola, znanej z jego piosenki „Dorota”, która stała się kryptonimem klasy „D” w Agricoli.

Był współtwórcą i instruktorem projektu Akcja „M” (Młodzież) w komendzie Chorągwi Warszawskiej, stanowiącego inicjatywę wychowawczą w kierunku niezorganizowanej młodzieży. W 1944 roku pełnił funkcję komendanta Bloku Reduta (hufiec Wola) w struktury Szarych Szeregów. Darem losu był jego awans do podporucznika, gdzie działał jako dowódca IV plutonu 1 kompanii batalionu „Parasol”. Walczył dzielnie na Woli oraz w Starym Mieście, gdzie ewakuował się kanałami do Śródmieścia i aktywnie uczestniczył w funkcjonowaniu Harcerskiej Poczty Polowej.

Po zakończeniu powstania warszawskiego dotarł do Częstochowy, gdzie znalazł pracę jako pomocnik elektromontera w warsztacie rzemieślniczym.

Czasy powojenne

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, Dargiel objął stanowisko spikera w Polskim Radiu. Jego kariera aktorska rozwijała się w warszawskich teatrach, gdzie również kontynuował swoją misję instruktorską w Związku Harcerstwa Polskiego. W tym czasie był członkiem Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej (1945) oraz kierownikiem Działu Wychowania Artystycznego Naczelnictwa ZHP, a później Wydziału Wychowania Artystyczno-Literackiego Głównej Kwatery Harcerzy i kierownikiem Wydziału Kultury i Sztuki Komendy Chorągwi Warszawskiej (1945–1946). Służył również jako inspektor dla Wychowania Artystycznego Naczelnictwa ZHP w latach 1947–1948.

Jako twórca oraz dyrektor „HOPKI” – Harcerskiego Ośrodka Pracy Kulturalno-Artystycznej, organizował wiele przeglądów oraz festiwali piosenki harcerskiej, a także prowadził audycje radiowe dla harcerzy. Był także odpowiedzialny za liczne kursy instruktorskie, w tym I i II Zimową Akcję Szkolenia Przodowników Artystycznych w latach 1946/1947 i 1947/1948.

W połowie lat 50., po likwidacji harcerstwa, zajął się działalnością w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym. Po Zjeździe Łódzkim przystąpił do Głównej Kwatery Harcerstwa, z której stratą odszedł w 1958 roku, pozostawiając po sobie grono współpracowników, w tym Aleksandra Kamińskiego. Jerzy Dargiel zasiadał jeszcze w Naczelnej Rady Harcerskiej aż do roku 1959.

Studiował na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w latach 1950–1952, a jego kariera zawodowa w Teatrze Baj rozciąga się od 1950 do 1973 roku. Pełnił w nim funkcję dyrektora, reżyserując około 30 przedstawień i komponując muzykę do wielu z nich. Pojawiał się również w filmach takich jak Celuloza, Domek z kart oraz Ogniomistrz Kaleń, a także występował w Teatrze Współczesnym.

Jerzy Dargiel napisał wiele piosenek, w tym: Jamboree 1937, Hymn Bojowych Szkół, Przez pola, lasy i łąki, harcerską kolędę Pan Jezusowa Szara Kołysanka oraz harcerski marsz żałobny Żałobne chylimy sztandary. Razem z Elżbietą Dziębowską zredagował kilka śpiewników harcerskich, na przykład Śpiewnik zastępowego.

W 1958 roku Jerzy Dargiel związał się małżeństwem z Hanną Krystyną Słojewską. Ostatecznie odszedł z tego świata w Warszawie, a jego ciało spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 320-III-10,11).

Ordery i odznaczenia

Jerzy Dargiel został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i medalami, które świadczą o jego wkładzie w historię i kulturę Polski. Wśród najważniejszych wyróżnień, jakie otrzymał, znajdują się:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski z 1964 roku,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Medal za Warszawę 1939–1945,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej przyznany 19 stycznia 1955 roku.

Upamiętnienie

W dniu 16 marca 1974 roku miało miejsce ważne wydarzenie, kiedy to salę teatru „Gawęda” w Warszawie uhonorowano nazwiskiem Jerzego Dargiela. Takie upamiętnienie świadczy o jego znaczeniu w historii kultury i sztuki w Polsce. Sala, która nosi jego imię, mieści się w renomowanym Pałacu Kultury i Nauki, miejscu pełnym artystycznych wydarzeń i aktywności.

---

Oceń: Jerzy Dargiel

---