Agnieszka Holland

---

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Agnieszka Holland przyszła na świat 28 listopada 1948 roku w Warszawie. W jej rodzinie działał znany dziennikarz i socjolog żydowskiego pochodzenia, Henryk Holland, który po wojnie był oficerem Ludowego Wojska Polskiego oraz członkiem PZPR. Matka Agnieszki, Irena z domu Rybczyńska, była polską dziennikarką katolickiego wyznania i brała udział w powstaniu warszawskim, krytykując jednak jego wybuch. Wspomnienia Agnieszki z dzieciństwa wskazują na złożoność rodzinnej historii: na żalu po wojnie oraz na trudne relacje z rodzicielką. Po rozwodzie rodziców w 1959 roku Agnieszka pozostała z matką, która wyszła za mąż za dziennikarza Stanisława Brodzkiego. Śmierć Henryka, która miała miejsce w 1961 roku, była dla niej ogromnym wstrząsem.

Ukończywszy Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, Agnieszka przystąpiła do kształcenia w zakresie reżyserii filmowej. Jej starania o dostanie się do łódzkiej szkoły filmowej nie przyniosły rezultatów, więc postanowiła spróbować szczęścia w Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, gdzie studiowała w latach 1966–1971. W 1968 roku brała czynny udział w strajkach studenckich związanych z Praską Wiosną. Jej aresztowanie w 1970 roku przez czechosłowacką służbę bezpieczeństwa było nie tylko wyzwaniem, ale i punktem zwrotnym w dalszej karierze. Po powrocie do Polski współpracowała z Krzysztofem Zanussim jako asystentka na planie jego filmu Iluminacja (1970), co otworzyło jej drogę do dalszej kariery.

Kariera filmowa

Polska: przed stanem wojennym (1975–1981)

W 1975 roku Holland kreśli swoją filmową opowieść poprzez pierwszy telewizyjny film krótkometrażowy Wieczór u Abdona, który skupia się na złożonej postaci intelektualisty. Rok później zrealizowała epizod w nowelowym filmie Obrazki z życia opartym na felietonach Jerzego Urbana. Holland przyciąga uwagę twórców, reżyserując film Zdjęcia próbne w 1976 roku, przedstawiający dziewczynę starającą się o rolę w wymarzonym filmie. Choć jej nazwisko nie pojawiło się na liście płac przy Człowieku z marmuru Wajdy, jej talent został dostrzegany.

W 1977 Holland przedstawiła film Coś za coś, w którym psycholożka prowadzi rozmowę z zrozpaczoną kobietą. Dwa lata później napisała scenariusz do uhonorowanego Złotymi Lwami filmu Bez znieczulenia (1978) w reżyserii Wajdy. Holland niebawem debiutuje jako reżyserka pełnometrażowa w filmie Aktorzy prowincjonalni (1978), obsadzając w nim Tadeusza Huka oraz Halina Łabonarska. Film zdobywa międzynarodową uwagę, wygrywając Nagrodę FIPRESCI na Festiwalu w Cannes.

Punktem kulminacyjnym jest Gorączka (1980), adaptacja Dziejów jednego pocisku Andrzeja Struga, ujawniająca dramatyczną pauperyzację członków Polskiej Partii Socjalistycznej w czasach rewolucji 1905 roku. Holland umiejętnie łączy dramat i historię, zdobywając nagrody za wyjątkowe kreacje m.in. Bogusława Lindy i Krzysztofa Zaleskiego.

Europa Zachodnia: na emigracji politycznej (1982–1990)

Po wprowadzeniu stanu wojennego Holland decyduje się na tymczasowe zamieszkanie w Francji oraz RFN. Współpracuje z Wajdą przy pisaniu scenariuszy do Dantona (1982) oraz Miłości w Niemczech (1983). Jej film Gorzkie żniwa (Bittere Ernte, 1985) spotyka się z ambiwalentnym przyjęciem, w którym belgijska studentka medycyny staje przed wyborami moralnymi w brutalnych realiach II wojny światowej. Mimo kontrowersji, film zyskuje szerokie uznanie i zostaje nominowany do Oscara.

W 1988 Holland prezentuje Zabić księdza, film poświęcony morderstwu księdza Jerzego Popiełuszki, którego wątkowi nadaje nowe znaczenie, skupiając się na postaci mordercy. Mimo trudności produkcyjnych, film wywołuje mieszane reakcje, jednak uznanie wśród krytyków nie ustaje. Jej scenariusz Korczak (1983) zdobywa zainteresowanie Wajdy, jednak realizacja nie następuje aż do 1989 roku, kiedy wywołuje falę kontrowersji i krytyki w związku z oskarżeniem o uproszczenie losów Korczaka.

Europa Zachodnia i USA: po zimnej wojnie (1990–2006)

Następne lata to czas twórczego rozwoju Holland, która nakręciła Europa, Europa (1990) w oparciu o autentyczną historię Solomona Perela, stawiając równocześnie pytania o zjawisko wojny i tożsamości. Przenosząc się do Francji, realizuje pięć różnych projektów, w tym telewizyjną adaptację Largo desolato (1991) oraz Oliviera, Oliviera (1991), które spotkały się z pozytywnym odbiorem. W Stanach Zjednoczonych, film Tajemniczy ogród (1993) odnosi sukces, ciesząc się uznaniem nie tylko wśród widzów, ale i krytyków.

Kolejne projekty, takie jak Całkowite zaćmienie (1995) oraz Plac Waszyngtona (1997), ukazały się w odmiennym świetle, przyciągając uwagę bardziej dramatycznymi aspektami. Holland również porusza temat misteriów religijności w Trzecim cudzie (1999) oraz decyduje się na eksplorację zjawisk społecznych w Strzał w serce (2001) i Julia wraca do domu (2001).

Polska, Czechy, USA: seriale telewizyjne i środkowoeuropejskie filmy kinowe (2007–2023)

W 2007 roku Holland w Polsce pracowała nad serialem Ekipa, który okazał się wyzwaniem ze względu na swoją kontrowersyjną fabułę i został zniesiony po pierwszym sezonie. Potem stworzyła Janosika. Prawdziwa historia (2009), który analizował narodowe mity. Jej film W ciemności (2011) o ratowaniu Żydów to ważny wkład w polskie kino, zdobywając liczne nagrody, w tym Złote Lwy.

W successive filmach, takich jak Gorejący krzew (2013) oraz Dziecko Rosemary (2014), Holland bada różnorodne aspekty historii, pojawiając się w roli reżyserki i producentki. Jej najnowszy film Zielona granica (2022), związany z kryzysem migracyjnym, wzbudził spore kontrowersje i przyciągnął uwagę międzynarodowych krytyków. Jest to kolejny dowód na dynamiczne podejście Holland do współczesnych wyzwań.

Działalność pozafilmowa

Agnieszka Holland udzielała się jako reżyserka w świecie teatru; wyreżyserowała pięć sztuk, w tym Emigrantów Sławomira Mrożka oraz uznawany za klasykę Woyzecka Georga Büchnera. Jej prace w Teatrze Telewizji obejmowały wiele znaczących dzieł, prowadząc ją na szczyty teatralnej kariery. Holland jest również autorką tłumaczenia powieści Milana Kundery.

Poglądy

Holland otwarcie krytykuje rządy Prawa i Sprawiedliwości, odnotowując niebezpieczeństwa wynikające z polityki historycznej tej partii. Lata 2005–2007, jak i po 2015, były dla niej czasem obserwacji niekorzystnych zmian w polskiej kulturze i sztuce. Podkreśla znaczenie wolności słowa oraz krytykuje postawy elit politycznych, które zgrabnie ignorują wartości twórcze. Krytyka rządów Platformy Obywatelskiej dotyczyła technokratycznego stylu, który podobno zniechęcił obywateli.

Potrafi dostrzegać także pozytywne aspekty, takie jak przywiązanie do europejskiej jedności. Jest członkinią honorowego komitetu poparcia dla Bronisława Komorowskiego, podkreślając rolę sztuki w obronie praw kobiet oraz praw zwierząt. Holland, w swoich wypowiedziach, budzi kontrowersje, zwłaszcza podejmując temat fundamentalizmu i zgłaszając potrzebę przemiany w myśleniu o społecznych wyzwaniach, takich jak kryzys klimatyczny.

„Perspektywa komunistycznego kraju, który przynajmniej na papierze obiecuje sprawiedliwość, szczęśliwość i oferuje darmowe szkolnictwo czy opiekę zdrowotną dla wszystkich, okazała się bardzo kusząca. Potem przyszła druga wojna światowa…”

Styl filmowy

Agnieszka Holland to artystka, której twórczość jest głęboko osadzona w nurcie kina moralnego niepokoju. Inspiracje czerpie głównie z czechosłowackiej Nowej Fali, co definitywnie wpływa na sposób, w jaki przedstawia rzeczywistość w swoich filmach. W szczególności skupia się na losach jednostek w kontekście szerokich zjawisk politycznych.

W filmach fabularnych Holland, zdominowanych przez krytykę reżimów komunistycznych i nazistowskich, ukazuje dramaty ludzkich istnień. Z kolei jej produkcje telewizyjne, realizowane w Stanach Zjednoczonych, często zadają pytania o moralny stan Ameryki, odsłaniając wewnętrzne sprzeczności społeczeństwa.

Jednym z dominujących tematów, jakie można zauważyć w jej filmach, jest analiza postaw ludzi podczas II wojny światowej. Tego rodzaju produkcje, takie jak „Europa, Europa”, „Korczak” oraz „Gorzkie żniwa”, nie tylko stają się narzędziem edukacji, ale także mają za zadanie uświadamiać młodym widzom, niezależnie od ich pochodzenia, o skutkach eksploatacji i eksterminacji.

Do kolejnych istotnych motywów twórczości Holland należy tragiczna utrata niewinności przez dzieci, co przedstawia w filmach „Olivier, Olivier” oraz „Tajemniczy ogród”. David Thomson dostrzega w jej pracy szczególnie wyrafinowany styl opowiadania o wysiedleniach, w którym brak sentymentalizmu i dramatyzmu stosuje w połączeniu z magicznymi sposobami przedstawiania, co potęguje wyjątkowość projekcji.

W twórczości Holland kluczowe jest także wykorzystanie muzyki, którą postrzega jako fundamentalny element narracji:

Muzyka jest częścią opowiadania historii, kolejnym głosem w tkaninie narracyjnej, na pewno wzmacniającym emocje. Oznacza to, że nawet jeśli nie jest to muzyka melodramatyczna, zwłaszcza sentymentalna, emocjonalna czy słodka – jakakolwiek nie byłaby ta muzyka – to połączenie dźwięku i obrazu tworzy emocjonalną całość. Jeśli nie potrzebujesz emocji, to może nie potrzebujesz muzyki.

Życie prywatne, osobowość

W trakcie prac w słynnym Zespole Filmowym „X” Agnieszka Holland ujawniła swoje silne osobowość i charyzmę. Była znana z bezpośrednich uwag oraz odważnych stwierdzeń. Andrzej Wajda wspominał, że Agnieszka miała naturę agresywną, co szybko przyczyniło się do jej roli jako liderki zespołu. Z kolei Krzysztof Zanussi opisywał ją jako osobę o temperamentnym, wręcz wulkanicznym charakterze, ale z bardzo jasno zdefiniowanym, kartezjańskim umysłem.

W wyniku wydarzeń związanych z Praską Wiosną, Agnieszka zdecydowała się na związek małżeński z Laco Adamíkiem, starszym o kilka lat słowackim studentem. W Polsce na świat przyszła ich córka, Kasia Adamik. W życiu Holland pojawiły się nowe wyzwania, gdy wprowadzono stan wojenny, co spowodowało kryzys w ich małżeństwie. Laco Adamík postanowił zostać w Polsce z córeczką, podczas gdy Holland, aby umożliwić rodzinie wyjazd do Francji, wykorzystała podstęp. Wysłała do Polski zaświadczenie lekarskie, sugerujące zły stan zdrowia, co ostatecznie pozwoliło na ich wyjazd.

Jednakże Adamík nie zdołał odnaleźć się w nowej rzeczywistości francuskiej, co doprowadziło do rozwodu. Po zakończeniu ich związku wrócił do Polski, pozostawiając córkę, Kasię, pod opieką matki. Agnieszka Holland, mimo trudności, wspierała swoją córkę w działalności filmowej, dając jej pracę jako asystentce reżysera przy filmie Tajemniczy ogród. Ta współpraca z czasem przerodziła się w twórczą kooperację w kolejnych projektach filmowych. Warto zaznaczyć, że Holland była również producentką filmu Boisko bezdomnych (2008), który był debiutem reżyserskim Adamik.

Filmografia

Filmografia Agnieszki Holland jest bogata i zróżnicowana, odzwierciedlająca jej ogromny talent oraz wszechstronność jako reżyserki, scenarzystki i aktorki.

Twórczość filmowa
Rok	Tytuł	Reżyserka	Scenarzystka	Aktorka	Uwagi
1972	Iluminacja	_	_	_	reżyseria: Krzysztof Zanussi
1974	Pozwólcie nam do woli fruwać nad ogrodem	_	_	_	reżyseria: Stanisław Latałło
1975	Obrazki z życia	_	_	_	nowela 3. Dziewczyna i „Akwarius”
	Wieczór u Abdona	_	_	_	film telewizyjny inspirowany opowiadaniem Jarosława Iwaszkiewicza
1976	Blizna	_	_	_	reżyseria: Krzysztof Kieślowski
	Zdjęcia próbne	_	_	_	występ w roli reżyserki Agnieszki
	Niedzielne dzieci	_	_	_	_
1977	Coś za coś	_	_	_	_
1978	Zwycięzcy	_	_	_	reżyseria: Andrzej Zajączkowski
	Okruch lustra	_	_	_	reżyseria: Andrzej Zajączkowski
	Bez znieczulenia	_	_	_	reżyseria: Andrzej Wajda
	Aktorzy prowincjonalni	_	_	_	_
1980	Gorączka	_	_	_	adaptacja Dziejów jednego pocisku autorstwa Andrzeja Struga
1981	Kobieta samotna	_	_	_	_
	Mężczyzna niepotrzebny!	_	_	_	reżyseria: Laco Adamík
1982	Przesłuchanie	_	_	_	reżyseria: Ryszard Bugajski
1983	Miłość w Niemczech	_	_	_	reżyseria: Andrzej Wajda
1985	Kultura	_	_	_	film dokumentalny
	Gorzkie żniwa	_	_	_	_
	Czapski	_	_	_	film dokumentalny
1987	Anna	_	_	_	reżyseria: Jerzy Bogajewicz
1988	Zabić księdza	_	_	_	_
	Biesy	_	_	_	reżyseria: Andrzej Wajda
1990	Europa, Europa	_	_	_	_
	Korczak	_	_	_	reżyseria: Andrzej Wajda
1991	Largo desolato	_	_	_	_
	Olivier, Olivier	_	_	_	_
1993	Tajemniczy ogród	_	_	_	_
1995	Całkowite zaćmienie	_	_	_	_
1997	Plac Waszyngtona	_	_	_	_
1999	Trzeci cud	_	_	_	_
2001	Golden Dreams	_	_	_	film dokumentalny na zamówienie Disneylandu
	Strzał w serce	_	_	_	_
	Julia wraca do domu	_	_	_	_
2004–2008	Prawo ulicy	_	_	_	serial telewizyjny; odcinki: Moral Midgetry (odc. 8, seria 3), Corner Boys (odc. 8, seria 4), React Quotes (odc. 5, seria 5)
2004–2009	Dowody zbrodni	_	_	_	serial telewizyjny; odcinki: Hubris, The Plan (odc. 11-12, seria 1), Justice (odc. 10, seria 5), Lotto Fever (odcinek 12, seria 6)
2006	Kopia mistrza	_	_	_	_
	Historia Gwen Araujo	_	_	_	_
2007	Ekipa	_	_	_	odcinki: 1–3, 9, 13–14; współpraca: odcinki 4–8, 10–12
2008	Boisko bezdomnych	_	_	_	producent, reżyseria: Kasia Adamik
2009	Janosik. Prawdziwa historia	_	_	_	współreżyser: Kasia Adamik
2010–2011	Treme	_	_	_	serial telewizyjny; odcinki: 1, 10 (seria 1), 2 (seria 2)
2011	W ciemności	_	_	_	_
2011–2012	Dochodzenie	_	_	_	serial telewizyjny; seria 1 (odcinki: 6, 9), seria 2 (odcinki: 1)
2013	Gorejący krzew	_	_	_	miniserial
2014	Dziecko Rosemary	_	_	_	miniserial
2015–2017	House of Cards	_	_	_	serial telewizyjny; seria 3 – odcinki 10–11, seria 5 – odcinki: 10–11
2016	Pokot	_	_	_	współreżyser: Kasia Adamik
2018	The First. Misja na Marsa	_	_	_	serial telewizyjny; odcinki 1–2
	1983	_	_	_	serial telewizyjny; odcinki 1–2; także producentka wykonawcza
2019	Obywatel Jones	_	_	_	_
2020	Szarlatan	_	_	_	film fabularny o Janie Mikolášku
2023	Zielona granica	_	_	_	współscenarzyści: Gabriela Łazarkiewicz-Sieczko, Maciej Pisuk

Nagrody za filmy

Agnieszka Holland, jako wybitna reżyserka, zyskała uznanie na światowej scenie filmowej, a jej prace były wielokrotnie nagradzane. Dzieła, które stworzyła, nie tylko urzekły publiczność, ale również były doceniane przez krytyków, co zaowocowało wieloma prestiżowymi wyróżnieniami. Poniżej prezentujemy listę znaczących nagród, które otrzymała w różnych latach za swoje filmy.

Nagrody filmowe
Rok	Tytuł filmu	Organizator	Przyznana nagroda
1977	Zdjęcia próbne	Lubuskie Lato Filmowe	Nagroda ZSMP za znaczące walory ideowo-wychowawcze
1977	Niedzielne dzieci	Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej	Nagroda „Gazety Olsztyńskiej”
1979	Aktorzy prowincjonalni	Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”	Grand Prix „Wielki Jantar”
1980		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda FIPRESCI
1981	Gorączka	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy Gdańskie
1988	Kobieta samotna		Nagroda Specjalna Jury
1990	Europa, Europa	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Viareggio	Nagroda za reżyserię
1992		Amerykańskie Stowarzyszenie Krytyków Filmowych	Nagroda Amerykańskiego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych
		Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej w Hollywood	Złoty Glob za film nieanglojęzyczny
2011	W ciemności	Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce	Złote Zęby dla najbardziej interesującego filmu fabularnego
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mar del Plata	Nagroda Publiczności
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Saint Louis	Nagroda Publiczności
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid	Nagroda Publiczności
2012		Batumi International Art House Film Festival	Grand Prix
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy
			Nagroda za reżyserię
2014	Gorejący krzew	Czeska Akademia Sztuki Filmowej i Telewizyjnej	Najlepszy film
			Najlepszy reżyser
			Nagroda Publiczności
		Nagroda Czeskich Krytyków Filmowych	Najlepszy film
			Najlepszy reżyser
2017	Pokot	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Srebrny Niedźwiedź – Nagroda im. Alfreda Bauera
		Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce	Nagroda Specjalna Przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego Festiwalu
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda za reżyserię
		Lubuskie Lato Filmowe	Brązowe Grono
		Fantasia International Film Festival w Montrealu	Nagroda Główna
		Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Jury Młodzieżowego
2019	Obywatel Jones	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złoty Kangur (nagroda australijskich dystrybutorów)
			Złote Lwy
2021	Szarlatan	Czeska Akademia Sztuki Filmowej i Telewizyjnej	Najlepszy film
			Najlepszy reżyser
2021	Obywatel Jones, Szarlatan	Fundacja Jerzego Turowicza	Nagroda im. Jerzego Turowicza
2023	Zielona granica	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Nagroda Specjalna Jury

Nagrody honorowe i inne

W ciągu swojej kariery Agnieszka Holland zdobyła wiele prestiżowych nagród i odznaczeń, które podkreślają jej znaczenie w świecie kinematografii oraz kultury. Zostały one przyznane przez różne instytucje w Polsce oraz za granicą.

Nagrody honorowe, odznaczenia oraz upamiętnienia
Rok	Instytucja	Nagroda	Uzasadnienie
1993	Krajowa Fundacja Kultury Żydowskiej w USA	Żydowska Nagroda za Osiągnięcia Kulturalne	b.d.
1997	Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce	Nagroda „Skrzydeł”	„za szczególne osiągnięcia w dziedzinie sztuki filmowej poza Polską, za rozwinięcie skrzydeł w świecie”
1998	Miasto Łódź	Gwiazda Agnieszki Holland w Alei Gwiazd	b.d.
1999	Festiwal Filmowy w Las Vegas	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2001	Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej	Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski	„za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy twórczej”
2003	Camerimage	Nagroda Atlasa	za promowanie polskiej kultury za granicą
2004	IX Festiwal Gwiazd w Międzyzdrojach	Odcisk dłoni na Promenadzie Gwiazd	b.d.
2007	Festiwal „Lato z Muzami” w Nowogardzie	Nagroda Specjalna	b.d.
2007	Festiwal Filmów-Spotkań NieZwykłych	Tytuł Reżyserki NieZwykłej 2007	b.d.
2008	Prezydent Gdańska	Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska „Neptun”	b.d.
	Akademia Telewizyjna	Super Wiktor 2007	za całokształt osiągnięć
	Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego	Złoty Medal „Gloria Artis – Zasłużony Kulturze”	b.d.
2009	Kino Charlie w Łodzi	Złoty Glan	b.d.
2011	Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej	Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski	za „wybitne zasługi dla kultury narodowej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej”
2012	Ambasada Stanów Zjednoczonych w Polsce	Nagroda Wolności im. Jana Karskiego	za „wyjątkowy polityczny i społeczny wkład na rzecz demokracji i praw człowieka”
	Festiwal Filmowy „Febiofest” w Pradze	Nagroda za wkład w światową kinematografię	b.d.
2013	Fundacja im. Izabeli Jarugi-Nowackiej	Okulary Równości	dla osób „zasłużonych dla inicjatyw przeciwdziałającym nierównościom społecznym”
	Polska Akademia Nauk im. Tadeusza Kotarbińskiego	Medal Polskiej Akademii Nauk	b.d.
	Redakcja „Tygodnika Powszechnego”	Medal świętego Jerzego	za „duchowy niepokój i szukanie dla niego artystycznego wyrazu – jak w serialu Gorejący krzew, poświęconemu historii Jana Palacha oraz za odwagę stawiania metafizycznych pytań i powagę w traktowaniu etycznych kwestii”
2014	Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda za całokształt twórczości artystycznej	b.d.
2014	Ministerstwo Spraw Zagranicznych Czech	Nagroda „Gratias Agit”	za „zasługi w szerzeniu dobrego imienia państwa czeskiego”
	Kołobrzeski Festiwal Filmowy „Sensacyjne Lato Filmów”	Kołobrzeska Nagroda Filmowa „Latarnik”	dla „reżysera, który wykorzystując reguły kina gatunkowego tworzy ważne artystycznie, a jednocześnie lubiane przez publiczność filmy”
	Culture.pl	Nagroda Culture.pl Superbrands	za aktywne upowszechnianie kultury polskiej za granicą
2015	Tygodnik „Polityka”	Kreator Kultury	za „łączenie wybitnie autorskiego spojrzenia na film z trudnymi regułami kina rozrywkowego. Za otwartość, odwagę tworzenia ambitnej sztuki i bezkompromisowość wyrażania w życiu publicznym niepopularnych idei. Za to, że swoją twórczością nie pozwala nam zapomnieć o historii i paradoksach Europy Wschodniej”
	Fundacja Kościuszkowska	Pioneer Award	b.d.
	Stowarzyszenie Autorów Zdjęć Filmowych	Nagroda Specjalna	b.d.
2016	Uniwersytet Brandeis w Waltham	Doktorat honoris causa	b.d.
2017	Waszyngtoński Festiwal Filmów Żydowskich	Nagroda Wizjonerów	za „odkrywcze i wnikliwe przedstawienie różnorodności losów Żydów w sztuce filmowej”
	Festiwal Off Camera w Krakowie	Nagroda „Pod Prąd”	za „szczególne osiągnięcia w rozwoju kina niezależnego”
	Wydział Filmu i Telewizji Akademii Sztuk Scenicznych (FAMU) w Pradze	Doktorat honoris causa	b.d.
	Konfederacja Lewiatan i Fundacja na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi	Nagroda za Odważne Myślenie
2018	Uniwersytet Rzymski „La Sapienza”	Tytuł Doctora Honoris Causa	_
2019	17. Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Tofifest” w Toruniu	Złoty Anioł	za niepokorność twórczą
	Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą	Nagroda Uniwersytetu	b.d.
	Prezydent Ukrainy	Order Księżnej Olgi III stopnia	za „wybitne zasługi m.in. w działalności państwowej, społecznej, naukowej, kulturalnej i oświatowej”
2020	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sofii	FIPRESCI Platinum Award	b.d.
2021	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Platynowe Lwy	Za całokształt twórczości
	Prezydent Słowacji	Medal Prezydenta Republiki Słowackiej	b.d.
2022	Polska Akademia Umiejętności	członek czynny
2023	Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi	Tytuł Doctora Honoris Causa	_
	Miasto Katowice, Uniwersytet Śląski, Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego	Nagroda im. Kazimierza Kutza	za „film Zielona granica, który przywraca tożsamość osobom zmarłym i zaginionym na polsko-białoruskim pograniczu, niosąc wiarę w to, że humanitarny świat nie umarł w Polsce i uświadamiając nam, że niesienie pomocy jest zawsze legalne”
2024	„Gazeta Wyborcza”	Człowiek Roku	W uznaniu jej dorobku artystycznego i „obywatelskiej odwagi”
	Prezydent Czech	Medal Za Zasługi I Stopnia	za „zasługi dla państwa w dziedzinie kultury”
	Uniwersytet Marie-Curie Skłodowskiej	Tytuł Doctora Honoris Causa	za „poszukiwanie prawdy i stawianie niewygodnych pytań, pokazywanie w filmach wieloznaczności świata, za odsłanianie skomplikowanych ludzkich relacji i emocji, łączenie poetyki i sztuki filmowej z bezkompromisową postawą obywatelską, za odwagę mówienia pełnym głosem o sprawach trudnych, za wrażliwość na drugiego człowieka i przywracanie mu godności oraz za mądrość i pozostawanie w nieustannym twórczym ruchu”

---

Oceń: Agnieszka Holland

---