Ulica Ogrodowa w Warszawie

Ulice i place

Ulica Ogrodowa to interesująca lokalizacja znajdująca się w obrębie warszawskiej dzielnicy Wola. Ta ulica, z bogatą historią i współczesnymi udogodnieniami, przyciąga mieszkańców i turystów swoim unikalnym charakterem.

Infrastruktura oraz otoczenie Ulicy Ogrodowej, łączą w sobie zarówno elementy miejskiego życia, jak i spokojne strefy do odpoczynku i relaksu. Warto zwrócić uwagę na rozwój tej części Warszawy, który sprawia, że staje się ona coraz bardziej atrakcyjna dla różnych grup ludzi.

Historia

Ulica Ogrodowa, niegdyś trakt wiejski prowadzony przez włókę Klucznikowską, została wytyczona w roku 1765. Jej nazwa, nadana w 1770 roku, nawiązuje do licznych ogrodów, które wówczas istniały w tej okolicy. Początek ulicy znajdujący się przy al. Jana Pawła II, prowadził na zachód do wału miejskiego, w pobliżu ul. Okopowej. W 1784 roku przy Ogrodowej zarejestrowano 57 budynków mieszkalnych w tym pięć murowanych i dwa browary, co świadczy o gwałtownym rozwoju zabudowy. Wzmożony przyrost mieszkańców związany był z bliskością do ul. Chłodnej, stanowiącej jedną z głównych dróg wylotowych ze stolicy w stronę zachodnią.

Pod koniec XVIII wieku dokonano pierwszego brukowania ulicy. W 1806 roku na rogu Ogrodowej i Białej powstała garbarnia, która była własnością Jana Temlera, a w 1858 roku została przeniesiona na ul. Okopową. Niestety, w 1842 roku pożar zniszczył budynki na 16 działkach wzdłuż ulicy. W drugiej połowie lat 50. i 60. XIX wieku zaczęły pojawiać się pierwsze kilkupiętrowe kamienice. W 1867 roku, na skrzyżowaniu ul. Ogrodowej z ul. Okopową, zorganizowano duże targowisko Kercelak. W okresie przełomu XIX i XX wieku zlikwidowano ostatnie ogrody, którym ulica zawdzięczała swoją nazwę.

Rok 1896 przyniósł rozwój medycyny: w przebudowanej kamienicy nr 17 otwarto prywatny zakład leczniczy Marii Szlenkierowej, który zainicjował działalność filantropijną rodziny Szlenkierów. W latach 20 XX wieku dzielnica stała się siedzibą licznych małych i średnich zakładów przemysłowych. Pod numerem 62 powstały stajnie oraz magazyny przedsiębiorstwa przewozowo-spedycyjnego Węgiełek i S-ka, a naprzeciwko powstała zachowana kamienica pod numerem 65. Na tym etapie Ogrodowa była wybrukowana kamieniami; jednak w latach 30. XX wieku wyasfaltowano odcinek między ul. Solną a Białą.

W latach 1935–1939 rozpoczęto budowę monumentalnego gmachu Sądu Grodzkiego, zaprojektowanego przez Bogdana Pniewskiego, który pomieścił również Sąd Okręgowy oraz Sąd Pracy, co przyczyniło się do potocznej nazwy „gmach sądów”. Przed wybuchem II wojny światowej Ogrodowa była jedną z najgęściej zaludnionych ulic tej części Warszawy, z dużą reprezentacją Żydów, którzy posiadali około połowy budynków przy tej ulicy. Zaskakująco ulica ta przetrwała okres września 1939 roku w nienaruszonym stanie, nawet podczas obrony Warszawy.

W listopadzie 1940 roku ulica znalazła się w obrębie getta, z wyjątkiem odcinka na zachód od ul. Wroniej oraz części przy gmachu sądów i Białej. W grudniu 1941 roku z getta wyłączono odcinek pomiędzy Wronią a Żelazną. W sierpniu 1942 roku pozostała część Ogrodowej została w całości wyłączona z getta, co miało miejsce w trakcie masowych deportacji Żydów do obozu zagłady w Treblince. W tym czasie, od wiosny 1942 do września 1942, pod numerem 17 miała siedzibę Żydowska Służba Porządkowa, a gmach sądów zachował swoją funkcję, będąc miejscem enklawy wdzielnicy zamkniętej ze dostępem do Żydów od strony ul. Leszno.

W czasie powstania warszawskiego, 7 sierpnia 1944 roku, rejon Ogrodowej został zajęty przez niemieckie wojska, co zmusiło powstańców pod dowództwem Gustawa Billewicza ps. „Sosna” do wycofania się z gmachu sądów. Niemcy zamordowali wtedy wielu mieszkańców i podpalili budynki. Po wojnie ulica, przez którą przebiegała, zyskała nazwę Dzikiego Zachodu. Większość XIX-wiecznych kamienic została rozebrana, a zabudowa przemysłowa uległa zniszczeniu. W jej miejsce powstały pięciopiętrowe budynki nowego osiedla Mirów, zbudowanego na zlecenie Tadeusza Kossaka w latach 1949-1960, pomiędzy ulicami: Orlą, al. „Solidarności”, Żelazną, Chłodną i Elektoralną. Na odcinku od ul. Marchlewskiego do Żelaznej ulica została poszerzona. Warto dodać, że na wysokości budynku nr 56 zachowano fragment oryginalnego bruku z kamieni polnych, a w dalszej części ulicy pas bruku został ujęty z obu stron kostką.

W wrześniu 2021 roku na ścianie budynku numer 67 odsłonięto mural poświęcony Janowi Lityńskiemu, autorstwa Bruno Neuhamera.

Przypisy

  1. Jacek Leociak: Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2017, s. 230−231.
  2. Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 7. Getto szczątkowe po wielkiej akcji likwidacyjnej. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013.
  3. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 208.
  4. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 95.
  5. Janusz Dziano, Wojciech Kępka-Mariański, Ireneusz Wywiał, Danuta Koper: Warszawska Wola. Co było, co jest, co pozostanie.... Magia Słowa, 2015, s. 84.
  6. KlaudiaK. Sadurska: Jan Lityński ma swój mural na Woli. Na uroczystości odsłonięcia mnóstwo ludzi z psami [online], wyborcza.pl, 26.09.2021 r.
  7. Adrian Sobieszczański: Węgiełek i inni. Warszawskie firmy przewozowe. „Stolica”, s. 40, marzec-kwiecień 2021.
  8. Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. Warszawa: Dom Spotkań z historią, 2012, s. 137.
  9. Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 169.
  10. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 538–539.
  11. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 94.
  12. Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom II. Śródmieście Północne. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 135.
  13. Marek Czapelski: Architektura Gmachu Sądu Grodzkiego na Lesznie. „Rocznik Warszawski XXVIII”, s. 297, 1999.
  14. Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress, 1987, s. 22.
  15. Karol Mórawski (red.): Leksykon wolski. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1997, s. 170.
  16. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 92−93.
  17. Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1969, s. 132.
  18. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 151.
  19. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 59.
  20. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 135.
  21. Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom II. Śródmieście Północne. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 136.
  22. Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita“, 1987, s. 22.
  23. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 151−152.

Oceń: Ulica Ogrodowa w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:9