Ulica 11 Listopada w Warszawie

---

Historia

Ulica, która na początku nosiła nazwę Esplanadowa, powstała w 1875 roku. Jej wykreślenie miało na celu oddzielenie terenów wojskowych od obszarów przylegających do miasteczka Nowa Praga. W tamtym czasie Nowa Praga rozszerzyła swoje granice, obejmując okolice między ulicami Czynszową a ul. Szwedzką. Kształt ulicy, w formie lekkiego łuku, odzwierciedlał przebieg granicy wokół esplanady fortu Śliwickiego, co miało wpływ na nazwę tej drogi. W 1921 roku nadano jej obecną, znaną nam nazwę.

Cały obszar, łącznie z ulicą, został przyłączony do Warszawy w 1899 roku. Pomiędzy ul. Szwedzką a 11 Listopada zbudowano rogatki Bródnowskie, co było ważnym elementem tej okolicy. Wkrótce po 1875 roku, teren przejęty przez Zarząd Warszawskiego Okręgu Wojskowego doczekał się budowy bocznicy kolejowej i dużego kompleksu koszar 2 Orenburskiego Pułku Kozaków, zaprojektowanych przez Wiktora Junoszę-Piotrowskiego.

Na wschodniej stronie ulicy, będącej wówczas częścią Nowej Pragi, od lat 80-tych XIX wieku zaczęły powstawać pierwsze budynki. Pierwsze z nich były drewniane, a z czasem zaczęto wznosić murowane obiekty. Lata 1905–1914 były okresem intensywnej zabudowy; na ulicy stanęły liczne kamienice czynszowe, które były funkcjonalne i estetyczne jednocześnie.

Wszystkie kondukty pogrzebowe z Pragi przechodziły ulicą, zmierzając w kierunku cmentarza Bródnowskiego oraz cmentarza żydowskiego. W roku 1908, przy okazji rozbudowy linii kolei obwodowej, na 11 Listopada powstał kamienny wiadukt. W tym samym czasie uporządkowano tereny po dawnym cmentarzu cholerycznym, który nazywano „nowym“ i który znajdował się w rejonie nasypów Kolei Nadwiślańskiej oraz Kolei obwodowej.

W 1915 roku, w pobliżu wiaduktu, wybudowano ceglane budynki miejskiego składu kostki brukowej. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, dawne kozackie koszary stały się częścią struktury armii polskiej. W 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej z siedzibą przy 11 Listopada rozbudowano zespół zabudowań wojskowych.

Pierwszy tramwaj linii 21 przejechał ulicą w 1928 roku, łącząc Pelcowiznę i Nowe Bródno przez różne ulice. Była to kolejna zmiana w komunikacji tej okolicy, która z każdą dekadą stawała się coraz bardziej zaludniona. W czasie drugiej wojny światowej ulicy nadano nowe, niemieckie imię Esplanadenstrasse oraz polską wersję Esplanadowa.

Po wojnie, większość zabudowy ulicy przetrwała i została wzbogacona o nowe konstrukcje w 1945 roku. W 1950 roku przeniesiono na 11 Listopada oraz Targową tramwaje z ulic Wileńskiej i Konopackiej.

Do lat 90-tych XX wieku koszary były siedzibą Dowództwa 9. DA OPK oraz 83. dywizjonu dowodzenia Obrony Powietrznej m. Warszawa – Jednostka Wojskowa 1560. W 1993 roku budynki koszar zostały wpisane do rejestru zabytków i obecnie są siedzibą wielu organizacji byłych wojskowych.

Przy skrzyżowaniu z ulicami Konopacką i Strzelecką znajduje się jeden z nielicznych zachowanych w Warszawie transformatorów kioskowych. W 2015 roku obiekt ten również został wpisany do rejestru zabytków.

Ważniejsze obiekty

Ulica 11 Listopada w Warszawie jest miejscem, które kryje w sobie wiele interesujących obiektów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• dawna Fabryka Cukrów Anczewskiego (nr 10),
• dawna Fabryka Wyrobów Gumowych Brage (nr 22),
• Rogatka Bródnowska.

---

Oceń: Ulica 11 Listopada w Warszawie

---