Bródno

Osiedla

Bródno to dynamicznie rozwijające się osiedle mieszkaniowe oraz obszar Miejskiego Systemu Informacji (MSI) w warszawskiej dzielnicy Targówek. Jego nazwa tradycyjnie odnosiła się do terenów położonych na zachód i północ od Targówka oraz Zacisza. Podczas okresu międzywojennego, zachodnia część Bródna, znana jako Nowe Bródno, usytuowana blisko torów Kolei Nadwiślańskiej, wraz z cmentarzem Bródnowskim, była już częścią Warszawy i charakteryzowała się bardziej miejskim charakterem. Granica miasta przebiegała wówczas w rejonie ulic Rembielińskiej oraz Bolesławickiej.

Równolegle istniała wiejska gmina Bródno, obejmująca tereny położone dalej na wschód, a wśród nich również wieś Stare Bródno. Warto zaznaczyć, że obszar gminy Bródno, nie licząc gromad jak Brzeziny oraz Grodzisk, został przyłączony do stolicy w 1951 roku.

W latach 70. XX wieku na obszarze zarówno Starego, jak i Nowego Bródna rozpoczęto budowę nowych osiedli mieszkaniowych, w tym Osiedla Kondratowicza, Osiedla Podgrodzie, Osiedla Toruńska oraz Osiedla Wysockiego. Współczesna struktura Bródna jest bardziej rozpoznawalna w kontekście podziału według Miejskiego Systemu Informacji. Historyczne Nowe Bródno, obok osiedli: Wysockiego, Toruńska i Kondratowicza oraz cmentarzy, włączono w obręb obecnej lokalizacji Bródno, która została przyłączona do Warszawy już w 1916 roku.

Niemniej jednak, tereny Starego Bródna, w tym rejon osiedla Podgrodzie, jak również Park Leśny Bródno (znany również jako Las Bródnowski), noszą nazwę Bródno-Podgrodzie. Ten obszar został włączony do Warszawy w 1951 roku, co znacząco wpłynęło na jego rozwój i charakter.

Lokalizacja

Osiedla mieszkalne w Bródnie znajdują się w obszarze pomiędzy torami linii kolejowej nadwiślańskiej, ulicą Toruńską, ulicą Rembielińską oraz ulicą Matki Teresy z Kalkuty, dawniej znaną jako Budowlana.

Dominującą formą zabudowy w tej okolicy są bloki mieszkalne z lat 70-tych, które wpisały się w lokalny krajobraz. Jednak wśród nowoczesnych obiektów można znaleźć liczne relikty przedwojennej architektury.

Warto zwrócić szczególną uwagę na następujące historyczne budynki: drewniany dom rodziny Borowców przy ulicy Siedzibnej 43, kamienicę Kurkowskich przy Krakusa 7a oraz kamienicę firmy Klotz Sp. z o.o. znajdującą się pod adresem Wysockiego 32a.

Na ulicy Wysockiego, dzięki zaangażowaniu Oddziału Bródno Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, zachowano interesujący sześćdziesięciometrowy fragment bruku, szyny tramwajowe oraz cztery słupy trakcji tramwajowej, które stanowią cenne świadectwo historyczne.

Historia

Początki Bródna sięgają IX – X wieku, kiedy to na obszarze dzisiejszego Lasu Bródnowskiego wzniesiono warowny gród, który był jednym z trzech na terenie nowo powstającej Warszawy. Nazwa tej miejscowości pochodzi od blisko płynącej rzeki Brodni.

W XVI wieku Bródno funkcjonowało już jako królewska wieś, a w 1570 roku zanotowano 11 włók nieoczynszowanych oraz jeden łan wójtowski. Dwa dekady później, w 1580 roku, wieś była częścią powiatu warszawskiego w ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego.

W XVII stuleciu na Bródnie stworzono dwunastołanowy folwark, a także funkcjonowały tutaj dwa młyny i dwie karczmy. Niestety, rozwój Bródna został przerwany przez potop szwedzki oraz krótką, aczkolwiek intensywną bitwę, która miała miejsce w dniach 28–30 lipca 1656 roku.

W 1743 roku żydowscy osadnicy zaczęli chować swoich zmarłych na Bródnie, co w późniejszym czasie doprowadziło do utworzenia cmentarza żydowskiego, po uzyskaniu odpowiednich przywilejów królewskich.

W drugiej połowie XIX wieku Bródno znów zaczęło się rozwijać, szczególnie po uruchomieniu linii Kolei Nadwiślańskiej oraz otwarciu stacji Praga w 1875 roku. W roku 1880 na terenie Bródna zarejestrowano 360 domów i 960 mieszkańców.

W 1884 roku, pomiędzy szosą białołęcką (ul. I.J. Odrowąża), drogą do Starego Bródna (ul. św. Wincentego) oraz cmentarzem żydowskim, powstał cmentarz Bródnowski. Obszar ten zajął miejsca nieużytków oraz wyrobisk piasku i gliny. Pod koniec XIX wieku na dawnych terenach bródnowskich stworzono folwark związany ze Szpitalem św. Ducha oraz nowe kolonie mieszkalne takie jak: Zacisze (z dóbr Zygmunta Jórskiego), Elsnerów (z dóbr Józefa Elsnera), Drewnica i Pustelnik.

W wiosenne miesiące 1917 roku, Bródno doświadczyło katastrofalnej powodzi, która zalała obszary Pelcowizny oraz Nowego Bródna. Przy brukowanym odcinku ul. Wysockiego znajduje się pomnik „Cudu nad Wisłą”, ufundowany przez mieszkańców tej dzielnicy w 1925 roku.

W trakcie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, zabudowania Nowego Bródna uległy znacznym zniszczeniom w wyniku nalotów Luftwaffe. Podczas tych tragicznych dni, ludność cywilna chroniła się na cmentarzu, gdzie została ostrzelana z samolotów. Amerykański dokumentalista Julien Bryan uwiecznił na zdjęciach zniszczenia tej dzielnicy.

W latach 60-tych XX wieku planowano budowę nowych osiedli oraz parku, z którego powstała ostatecznie mniejsza wersja niż zakładano. W tym czasie planowano również tworzenie dużego centrum handlowo-kulturalnego (obecnie zajmowanego przez kościół św. Włodzimierza przy Kondratowicza). Zamiast bloków przy Poborzańskiej miał powstać park. Szczegóły tych planów opisano w publikacji „Praga Północ 1964−1968”.

Osiedle przyjęło swój obecny kształt w latach 70., a projekt zatwierdzono 29 maja 1961 roku. Budowę bloków zaplanowali J. Szulecka i J. Stanisławski. W 1973 roku rozpoczęto budowę Szpitala Bródnowskiego, którego budowa zakończyła się w latach 1980–1984. W trakcie realizacji projektu w 1977 roku odnaleziono armatę przeciwpancerną wz. 36, która obecnie jest eksponowana w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Na Bródnie mieści się ostatnie w Warszawie Państwowe Gospodarstwo Rolne, operujące pod nazwą PGR Bródno Sp. z o.o.

W wrześniu 2022 roku oddano do użytku stację metra Bródno, która jest najdalej na północ wysuniętą stacją warszawskiego metra.

Przypisy

  1. Metro wjechało na Bródno. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. 28.09.2022 r. [dostęp 05.10.2022 r.]
  2. Centrum handlowe w miejscu kościoła na Bródnie? | | targowek.info [online], www.targowek.info [dostęp 22.11.2017 r.]
  3. Adam W. Reszka "Wodowskaz warszawski i inne wiślane wodowskazy" Wisła warszawska. [dostęp 29.04.2016 r.]
  4. Obszary MSI. Dzielnica Targówek. [w:] Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [on-line]. [dostęp 11.04.2022 r.]
  5. Do 14.05.1951 roku.
  6. Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259.
  7. Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79).
  8. Express Poranny nr 252, 13.09.1939 r. s. 2.
  9. Hanna Faryna, Piotr Paszkiewicz. Warszawskie cmentarze żydowskie. „Kronika Warszawy”. 2(58), s. 107, 1984.
  10. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 84. ISBN 83-01-08836-2.
  11. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 250.
  12. Po wojnie zdewastowało go UB. Monument odtworzył Oddział Bródno TPW w 1995 roku.

Oceń: Bródno

★★★★★
Średnia ocena:4.98 Liczba ocen:5