Rezerwat przyrody Las Bielański

---

Dane dotyczące powierzchni

Rezerwat przyrody Las Bielański, z pełnym zachowaniem jego naturalnych walorów, zajmuje łącznie 151,82 hektara. To imponująca powierzchnia, która wskazuje na znaczenie tego miejsca w kontekście ochrony przyrody.

W obrębie tych przestrzeni, powierzchnia rezerwatu wynosi 132,5915 hektara, przy czym warto zaznaczyć, że pierwotnie akt powołujący wskazywał na 130,35 hektara.

Dodatkowo, wielkość otuliny obejmuje 200,58 hektara, co jest ważnym elementem dla ochrony różnorodności biologicznej tego obszaru.

Warto również wspomnieć o obszarze Natura 2000, który w obrębie Lasu Bielańskiego zajmuje 129,84 hektara. To podkreśla znaczenie tego rezerwatu w skali lokalnej i europejskiej.

Historia

Początki Lasu Bielańskiego wiążą się z historią średniowiecznej wsi Polków, która była częścią własności książęcej. W XVII wieku, po przeniesieniu stolicy do Warszawy, aż do rozbiorów teren ten był w posiadaniu królów Polski. To właśnie w XVII wieku zbudowano tutaj zespół klasztorny kamedułów na Bielanach, którego nazwa odnosi się do białego koloru habitów kamedułów, odzwierciedlającym nazwę dzielnicy – Bielany.

Atrakcyjność tego obszaru sprawiła, że od XVII wieku las stał się popularnym miejscem zabaw, biesiadowania i relaksu dla mieszkańców Warszawy.

W czasach rozbiorów, w sąsiedztwie lasu zbudowano osiedle dla rodzin carskich żołnierzy. Dziś na tym terenie rośnie 80-letni las robiniowy. W 1930 roku las został włączony do granic miasta, a nieopodal powstał Park Kultury z karuzelą, co przyciągnęło liczne grupy odpoczywających, jednak z czasem doprowadziło do niszczenia naturalnego środowiska leśnego.

Aby chronić unikalną przyrodę, w 1973 roku utworzono rezerwat. By zabezpieczyć środowisko, na odcinku sąsiadującym z Laskiem Bielańskim, zaplanowano budowę Wisłostradę poprowadzoną na estakadach o długości około 850 metrów w latach 1972–1974. Równocześnie rozpoczęto likwidację Parku Kultury, który został zamknięty na wniosek władz Warszawy w październiku 1986 roku.

Rezerwat zlokalizowany jest między ulicami: Podleśną, Marymoncką oraz Wybrzeżem Gdańskim, a także Wisłostradą. Przez jego północną część przebiega ul. Dewajtis.

Na ul. Dewajtis, 14 kwietnia 2006 roku, wprowadzono zakaz zatrzymywania się, oznakowany znakiem B-36. Z kolei 6 marca 2008 roku, Mazowiecki Urząd Wojewódzki, po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody, stwierdził, że organizacja koncertu w ramach Juwenaliów 2007 r. naruszała przepisy określone w art. 15 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Cele rezerwatu

W rezerwacie, ochrona lasu odgrywa kluczową rolę, jednak głównym zamiarem jest także przywrócenie naturalnego stanu drzewostanu, który istniał przed wpływem rozwiniętego miasta na te tereny.

Proces ten polega na usuwaniu gatunków obcych, takich jak robinia i dąb czerwony, które nie są charakterystyczne dla lokalnej flory. Zamiast nich, wprowadza się gatunki typowe dla Puszczy Mazowieckiej, co ma na celu zachowanie autentyczności ekosystemu.

Dodatkowo, z terenu rezerwatu eliminowane są także rośliny, których nadmierny rozwój może być spowodowany negatywnym wpływem cywilizacji, jak ma to miejsce w przypadku czarnego bzu.

Budowa i rzeźba terenu

Rezerwat przyrody Las Bielański charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu, której elementy tworzą cztery wyraźne tarasy. Geometria tych tarasów przypomina schody, które stopniowo obniżają się w kierunku rzeki Wisły.

Taras bielański

Najwyżej położony z górnych tarasów to obszar równiny polodowcowej, na którym dominuje grąd wysoki. Oznaczone każde przekształcenie terenu położone w dolinach, w tym Potok Bielański, przekształciło ją w miejsca erozji. Strumień potoku w swoim biegu wymiotkował w miękkich osadach morenowych, co doprowadziło do powstania urokliwych dolin, wąwozów oraz jary. W rejonie Wawrzyszewa można odnaleźć pierwotne źródła pozostałe po potoku, natomiast jego ujście miało miejsce w pobliżu wzgórza klasztornego, gdzie stworzono system zapór oraz kaskad, które nie tylko napędzały koła młyńskie, ale również tworzyły stawy rybne. Prace związane z melioracją doprowadziły do uregulowania Potoku Bielańskiego oraz jego kanalizacji, co z kolei poskutkowało zniknięciem stawów i przekształceniem potoku w okresowy ciek wodny.

Na tarasie bielańskim, w miejscu zwanym Polkową Górą, znajduje się punkt widokowy, skąd roztacza się piękny widok na otaczające tereny. Blisko tego punktu utworzyła się średniowieczna osada Polków. Wysoczyzna polodowcowa kończy się na skarpie, która ma wysokość sięgającą do 100 metrów n.p.m., a jednocześnie wznosi się o 20 metrów ponad dolinę Wisły. Ta wyraźnie widoczna skarpa jest kontynuowana przez lewobrzeżną część Warszawy w kierunku południowo-wschodnim, a jej widoki można podziwiać na wysokości Cytadeli, Starego Miasta, Łazienek, Królikarni, Ursynowa oraz Natolinu.

Taras pradoliny Wisły

Poniżej tarasu bielańskiego znajduje się piaszczysty obszar, niegdyś pokryty ruchomymi wydmami, które wypełniały szeroką pradolinę Wisły. Kilkanaście tysięcy lat wstecz, wydmy uległy unieruchomieniu przez roślinność, a dzisiaj tworzą piaszczyste pagórki, które są doskonale widoczne w południowej części lasu w pobliżu ulicy Podleśnej. W tej strefie dominującym gatunkiem drzew jest sosna.

Taras nadzalewowy

W tej dolinie, taras porośnięty grądem niskim znany jest również jako taras praski. Jego odmienna struktura i rodzaj roślinności odzwierciedlają warunki do życia i funkcjonowania w tym specyficznym ekosystemie.

Taras zalewowy

Najniższy spośród tarasów, wcześniej obszar bagienny i łąkowy, obecnie porośnięty jest olszami oraz zaroślami. Ten teren w przeszłości bywał narażony na zalewy związane z powodziami Wisły. Wciąż można dostrzec wypływy rzeczki Rudawki na tym obszarze, który niegdyś bił źródła w Lasku na Kole. Po wschodniej stronie rzeczki Rudawki, jeszcze w latach 30. XX wieku, istniała wilgotna łąka, która obecnie jest już zadrzewiona olszyną.

Siedliska rezerwatu

W obrębie rezerwatu występują różnorodne siedliska, które mają kluczowe znaczenie dla lokalnej bioróżnorodności. Wśród nich znajdują się grąd wysoki, wydmy, grąd niski, zarówno naturalny, jak i przekształcony, a także łęg oraz resztki po dawnych bagnach.

Grąd wysoki bielański

Na terenie bielańskim spotykamy grąd wysoki, utworzony głównie na żyznych polodowcowych glinach. W tym lasie grabowo-dębowym dominują wiekowe dęby szypułkowe oraz rzadsze dęby bezszypułkowe oraz grab. Wśród drzew obecne są także lipa drobnolistna, klon zwyczajny oraz sosna, która zanika, co oznacza, że możemy znaleźć jedynie starsze okazy, a nowe nie pojawiają się naturalnie. W runie tego siedliska rosną rośliny takie jak: zawilec gajowy, wiechlina gajowa, perłówka zwisła, a także turzyca palczasta.

Grąd niski bielański

Na tarasie nadzalewowym rozpościera się naturalny grąd niski, w którym rosną wiekowe dęby i graby, z niewielką domieszką innych gatunków. Niektóre spośród tych dębów mają obwód przekraczający 3 metry, mierzony na wysokości 130 cm. W ciągu sezonu wegetacyjnego runo tego siedliska ulega zmianom. Na początku wiosny można przyjrzeć się kwitnieniu zawilca gajowego, złoć żółtej, kokoryczy pełnej oraz miodunki ćmy. W dalszym rozwoju sezonu pojawiają się konwalijka dwulistna, prosownica rozpierzchła i szczawik zajęczy. W okresie letnim, z powodu tzw. martwego cienia – gdzie korony drzew ograniczają dostęp światła słonecznego – nie obserwuje się kwitnienia roślin. Od lat osiemdziesiątych część tego obszaru stała się miejscem noclegowym zimowej populacji gawronów i kawek. Liczba ptaków zimujących w Lesie Bielańskim sięga od 120 do 220 tysięcy osobników. Niestety, negatywny wpływ przenawożenia objawia się nadmiernym wzrostem roślin, ich usychaniem podczas suszy oraz niską odpornością na niskie temperatury. Skutkuje to silnym zakrzewieniem i zachwaszczeniem lasu, w którym wiele drzew, szczególnie grabów, umiera. Taki stan rzeczy dotyczy około 20 hektarów.

Łęg bielański

Na tarasie zalewowym można spotkać łęg jesionowo-wiązowy, który w części przylega do Wisłostrady. Charakteryzuje się on cechami lasu pierwotnego. W drzewostanie wzrastają wiekowe dęby, wiązy szypułkowe, olchy czarne, jesiony wyniosłe, klon jawor oraz klon zwyczajny. Niższe warstwy drzewostanu skupiają dziką jabłoń, gruszę, czereśnię, dereń i czeremchę zwyczajną. W runie, na wiosnę, kwitnie zawilec żółty oraz ziarnopłon wiosenny, a później gajowiec żółty i jaskier kosmaty, natomiast wilgotne zagłębienia zajmują rośliny, takie jak gwiazdnica gajowa.

Szlaki piesze i rowerowe

Rezerwat „Las Bielański” został otwarty dla odwiedzających na podstawie Zarządzenia Nr 43 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie, które miało miejsce 24 sierpnia 2016 roku. Dokument ten dotyczy wyznaczenia szlaków na terenie rezerwatu przyrody, co umożliwia zarówno pieszym, jak i rowerzystom korzystanie z jego uroków.

W ramach tego przedsięwzięcia, na obszarze rezerwatu ustalono specjalnie wytyczone szlaki piesze oraz pieszo-rowerowe. Warto jednak zaznaczyć, że na szlakach pieszo-rowerowych obowiązuje zasada, według której pierwszeństwo mają piesi. Ruch pieszy i rowerowy jest dozwolony jedynie na tych wyznaczonych trasach, co ma na celu ochronę przyrody oraz bezpieczeństwo odwiedzających.

Co istotne, teren rezerwatu nie zawiera miejsc przeznaczonych dla psów ani też obszarów udostępnionych z myślą o sportach i rekreacji, co skłania do refleksji nad potrzebą przestrzegania reguł, które zapewniają zachowanie naturalnego stanu środowiska.

Plan ochrony

Plan ochrony rezerwatu przyrody Las Bielański został zatwierdzony na okres 20 lat. Dokument ten został uchwalony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie, które miało miejsce 22 września 2016 roku. Informacja ta została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego, w pozycji numer 8575.

---

Oceń: Rezerwat przyrody Las Bielański

---