Rezerwat przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego

---

Opis

Nazwa Lasu Kabackiego wywodzi się z wsi Kabaty. W przeszłości las ten należał do dóbr wilanowskich, które w XVII i XVIII wieku często zmieniały właścicieli. Właścicielami byli m.in. Sobiescy, Potoccy, Lubomirscy, a później Braniccy. W 1892 roku, po tym jak niemal całe dobra przeszły w ręce Ksawerego Branickiego, ustanowiono na ich terenie samodzielną administrację leśną. Odpowiedzialnym za nią został wybitny leśnik, Wiktor Stephan, który pełnił tę funkcję aż do 1923 roku.

Las Kabacki przeszedł na własność Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy 31 grudnia 1938 roku, kiedy to Adam Branicki, dziedzic dóbr wilanowskich, zdecydował się na jego sprzedaż. Miasto nabyło teren o powierzchni 914 hektarów, co umożliwiło ochronę tego cennego kompleksu leśnego przed działkami budowlanymi. Transakcję zatwierdził Stefan Starzyński, przez co rezerwat przyjął jego imię. Koszt zakupu wyniósł 3,425 miliona złotych, z czego znaczna część została uiszczona w obligacjach miejskich, a pozostała część gotówką. Uzyskane z tej transakcji fundusze trafiły do Państwowego Banku Rolnego, będącego głównym wierzycielem rodziny Branickich.

Rezerwat, będący obszarem leśnym, usytuowany jest na płaskim terenie z wyraźnymi wzniesieniami pochodzenia wydmowego. Wschodni fragment rezerwatu wyróżnia się wysoką skarpą nad pradoliną Wisły, stanowiąc granicę tego obszaru. Z uwagi na swoje bogate walory przyrodnicze, teren objęto ochroną prawną na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 11 sierpnia 1980 roku, które opublikowane zostało w Monitorze Polskim (nr 19 z 1980) pod pozycją 94. W obszarze tym, o powierzchni 902,68 ha, została ograniczona działalność ludzka w trosce o zachowanie jego unikalnych walorów krajobrazowych.

W wyniku kolejnych przekształceń, 20 lipca 2016 roku, dokonano zmiany powierzchni rezerwatu do 903,5993 ha oraz wprowadzono otulinę o pow. 1076,2172 ha. Przedmiotem ochrony jest fragment skarpy warszawskiej oraz leśny zespół grądowy. Obszar rezerwatu objęty jest zarówno ochroną czynną, jak i krajobrazową. Na jego terenie można spotkać wiele pomników przyrody, takich jak sosny, dęby i buki.

Las Kabacki to największy zwarty kompleks leśny na terenie lewobrzeżnej Warszawy, a także największy rezerwat w województwie mazowieckim. Teren ten ma ukształtowanie równinne, z wyjątkiem wschodniej części, gdzie przebiega Skarpa Warszawska. Starania Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, Czesława Łaszka, doprowadziły do utworzenia rezerwatu przyrody pod nazwą Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego, którego celem jest ochrona wartości społecznych i krajobrazowych środowiska przyrodniczego południowej części Warszawy.

Na południowy wschód od lasu znajdziemy park Kultury w Powsinie, który sąsiaduje z Ogrodem Botanicznym Polskiej Akademii Nauk.

Fauna i flora

Pomimo strat, jakie las poniósł w wyniku działań wojennych oraz różnych zmian środowiskowych i gospodarskich, na terenie rezerwatu wciąż występują gleby o naturalnych cechach, charakteryzujące się wysoką żyznością. Zachowały się również wielogatunkowe drzewostany, w tym starodrzewy w wieku 120-160 lat, bogate w dęby, sosny i buki. Wśród głównych zbiorowisk leśnych dominują grądy – drzewostany mieszane z przewagą drzew liściastych i zróżnicowanym runem.

Badania przeprowadzone w 2002 roku ujawniły obecność 34 gatunków drzew oraz 28 gatunków krzewów, z czego 14 ma pochodzenie obce. W górnym piętrze drzewostanu spotykamy między innymi dęby, sosny, brzozy, a także buki, modrzewie i lipy. Na niższych poziomach występują lipy, dęby oraz inne drzewa, takie jak jabłonie czy wiśnie, które wpływają na lokalną bioróżnorodność.

W bogatym runie znaleźć można wiele roślin objętych ochroną gatunkową, jak np. lilia złotogłów czy jarząb szwedzki, a także rośliny niechronione, takie jak turzyca drżączkowata czy konwalia majowa. To zróżnicowane środowisko sprzyja bogatej faunie, która obejmuje sarny, dziki, lisy, borsuki oraz różnorodne ptaki, w tym myszołowy, dzięcioły czy krzyżodzioby. Zauważalnym problemem jest jednak antropopresja, prowadząca do płoszenia zwierząt. Dodatkowo, w 2017 roku wprowadzono zakaz wprowadzania psów na teren rezerwatu.

Ważniejsze obiekty

Na przestrzeni lat 30. XX wieku w Lesie Kabackim powstał kompleks budynków dla Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Obecnie są tam zlokalizowane Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwa Komponentu Powietrznego oraz Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych RP. W 1999 roku przy ul. Leśnej ustawiono kamień z tablicą upamiętniającą matematyków-kryptologów, takich jak Marian Rejewski, Henryk Zygalski, którzy przyczynili się do złamania szyfru maszyny Enigma.

Na terenie lasu znajdują się również miejsca pamięci związane z II wojną światową, gdzie działały grupy partyzanckie Armii Krajowej. Te lokalizacje były wykorzystywane do przekazywania materiałów stworzonych przez polskich kryptologów. Po wojnie obiekt nadal był wykorzystywany przez wojsko, a w 2021 roku kontrowersje wzbudziły plany wycinki drzew pod nowy parking.

Wschodnia część lasu, przy ul. Rydzowej, to Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej Lasów Miejskich – Warszawa oraz zabytkowa leśniczówka z 1890 roku. Ważnym punktem jest również pomnik ofiar katastrofy Polskich Linii Lotniczych LOT, która miała miejsce 9 maja 1987 roku, w wyniku której zginęła cała załoga i wszyscy pasażerowie.

Do istniejących miejsc straceń w lesie należą także tablice Tchorka, upamiętniające ofiary egzekucji niemieckich, które miały miejsce podczas okupacji. Przez lata obszar ten skrywał wiele tragicznych wydarzeń związanych z historią Warszawy, co sprawia, że jest nie tylko miejscem przyrody, ale także śladem historii tych, którzy tu żyli.

---

Oceń: Rezerwat przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego

---